“Qaza'” nima ekanini bilasizmi?
Hadis sharhi
Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi va sallam qaza'dan qaytardilar. Men Nofe'ga: “Qaza' nima?” dedim. U: “Yosh bola boshi (sochining)ning bir qismini olib, bir qismini qoldirish”, dedi» (Imom Muslim rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ummatni qaza'dan, ya'ni sochning ba'zisini olib, ba'zisini qoldirishdan qaytardilar. Abu Dovud “Sunan”ida: “Sochning hammasi olinadi, undan biror narsa tark qilinmaydi. Ba'zisi qisqartirilib, ba'zilari qoldirilmaydi. Sochni qaza' ko'rinishida olish tabiiy xilqatni o'zgartirish hisoblanadi. Bu qaytarigan amaldir”, degan.
Ibn Umar roziyallohu anhumodan qilingan boshqa rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlariga bir bola keltiriladi. Uning boshidagi ba'zi sochlari olingan, ba'zilari esa olinmagan edi. Shunda Rasululloh: “Soch olsangizlar, barchasini olinglar yoki tark qilsangizlar, barchasini tark qilinglar”, dedilar.
Agar zarurat bo'lmasa, qizlarning kichigini ham, kattasini ham sochi qirib olinmaydi. Boshda jarohat bo'lib, davolash uchun soch olsa, zarari yo'q. Chunki Rasululloh sollallohu alayhi va sallam hijomaga ehtiyoj sezdilar va ehromdaliklarida sochini oldirdilar.
«Ibn Umar roziyallohu anhumo: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning qaza'dan qaytarganlarini eshitdim”, dedi. “Qaza' nima?”, dedim. Ubaydulloh bizga ishora qilib: “Agar bolaning sochini qirib olsangizlar ba'zi joylarini olib, ba'zi joylarini qoldirmanglar yoki boshning ikki yoni va old tomonini qoldirmanglar”, dedi.
Hazrat Ali roziyallohu anhu: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallam ayollarning sochini qirib olishdan qaytarganlar”, dedi. Barcha hadislarda qaza' va uning kayfiyati, Alloh taolo erkaklarni undan qaytargani, sochlarni qirib olishi kerakligi haqida gapirdik. Bu masala atroflicha izohlandi. Ammo bu qaytariq ayollarga tegishli emas. Chunki ayollarga sochni qirib olish vojib emas. Sababi, soch ayollarga husn va ziynat qilib berilgan.
Soch – ayollar ziynatlanishida eng muhim narsa. Ayollar erlari uchun sochlarini asraydilar va turmaklab ziynatlanishadi.
To'rt mazhab ulamolari qaza' turli joylarda bo'lsa, makruh ekaniga ijmo qilganlar. Agar davolanish va shu kabi narsalar bo'lsa, joiz. Qaza'ning haromligiga kelsak, agar biror kishi u ishni o'zga dindagilarga yoki fosiqlarga taqlidan qilsa, harom bo'ladi. Bu haqda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Kim bir qavmga taqlid qilsa, u ulardandir”, deganlar.
Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Kim bir qavmga taqlid qilsa, u ulardandir. Ya'ni,tashqi ko'rinishda, kiyinishda, ba'zi amallarda ko'rinadi”, dedilar».
Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Imon keltirgan zotlar uchun dillari Allohning zikriga va nozil bo'lgan haq (Qur'on)ga moyil bo'lish (vaqti) kelmadimi?! (Yana ular uchun) ilgari kitob ato etilgan, so'ngra (payg'ambarlaridan keyingi) muddat uzaygach, dillari qotib ketgan kimsalar (ya'ni, yahudiy va nasroniylar) kabi bo'lib qolmaslik (vaqti kelmadimi)?! Ularning ko'pi fosiq (itoatsiz)dirlar!” (Hadid surasi, 16-oyat).
Ibn Kasir rahimahulloh tafsirida bunday deyiladi: «...(Yana ular uchun) ilgari kitob ato etilgan, so'ngra (payg'ambarlaridan keyingi) muddat uzaygach, dillari qotib ketgan kimsalar (ya'ni, yahudiy va nasroniylar) kabi bo'lib qolmaslik (vaqti kelmadimi)?!..” Bu oyat asliy va far'iy masalalarda ahli kitoblarga o'xshashdan qaytarilganiga ishoradir».
Abu Hurayra roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qiladi: “Ummatim to o'zlaridan avvalgi zamonlardagilarga qarichma-qarich, ziro'ma-ziro ergashmagunlaricha Qiyomat qoim bo'lmaydi. Hatto ular zobbning uyasiga kirgan bo'lishsa, sizlar ham xuddi shunday unga kirasizlar”. “Yo Rasululloh, forslar va rumlarga o'xshabmi?” dedik. U zot: “Ular bo'lmay kim bo'lsin?!” dedilar» (Imom Buxoriy rivoyati).
Manbalar asosida
Dilfuza RAHIMOVA
tayyorladi.
Luqmoni Hakimning hikmatli so‘zlaridan
1. Allohga taqvo qilishni tijorat deb bil, shunda u senga molsiz foyda keltiradi.
2. O‘zingni senga muhtoj bo‘lmagan, lekin sen unga muhtoj bo‘lgan kishining o‘rniga qo‘y.
3. Xarsang toshlarni joyidan ko‘chirish, ongsiz odamga anglatishdan osonroqdir.
4. Jannatni talab qilishda oliy himmatli bo‘l.
5. Allohdan shunday umid qilki, u bilan Uning makridan omonda bo‘lma va Allohdan shunday qo‘rqki, u bilan Uning rahmatidan umidsiz bo‘lma.
6. Men hech qachon sukutdan afsuslanmadim. Agar gap kumush bo‘lsa, sukut — oltin.
7. Hikmat kambag‘allarni podsholarning majlislarida o‘tkazgan.
8. “Yo Robbim, meni mag‘firat qil” — deb ko‘p takrorla, zero Allohning bir soati borki, u vaqtda so‘rovchi rad etilmaydi.
9. Kim yolg‘on gapirsa, yuzining suvini (obro‘yi) ketadi, kimning xulqi yomon bo‘lsa, g‘am-tashvishi ko‘payadi.
10. Allohdan qo‘rq, lekin qalbing fojir bo‘laturib, odamlar seni hurmat qilishlari uchun o‘zingni ularga Allohdan qo‘rqadigan qilib ko‘rsatma.
11. Amal faqat yaqiniy ishonch (e’tiqod) bilangina mukammal bo‘ladi, kimning e’tiqodi zaif bo‘lsa, amali ham zaif bo‘ladi.
12. Yolg‘on gapirishdan ehtiyot bo‘l, zero u pishirilgan chumchuq go‘shti kabi ishtahalidir, lekin ko‘p o‘tmay egasini ichini yondiradi.
13. Majlisni ko‘zing bilan ko‘rib tanla, agar Alloh zikr qilinadigan majlis bo‘lsa, u yerda o‘tir. Agar olim bo‘lsang, ilming naf beradi, agar johil bo‘lsang, senga o‘rgatishadi, agar Alloh u majlisga rahmatini nozil qilsa, sen ham shu rahmatdan bahramand bo‘lasan.
14. Qarzdorlikdan ehtiyot bo‘l, chunki u kunduzi xorlik va tunda g‘amdir.
15. To‘qlik ustiga ovqat yemagin — chunki unday taomni yegandan ko‘ra itga tashlagan yaxshiroq.
16. Agar shayton senga shubha va gumon orqali kelsa, uni yaqiniy ishonch va nasihat bilan yeng, agar u tanballik va zerikish tomonidan kelsa, qabr va qiyomatni eslab yeng, agar u xohish va qo‘rquv tomonidan kelsa, unga dunyo tark etiladigan va qoldiriladigan narsadir, deb ayt.
17. Tilingdan chiqqan gaplarga ehtiyot bo‘l, sukut qilgan kishi omonda bo‘ladi, faqat foydasi bor gaplarni gapir.
18. Yuzingni niqoblashdan (ya’ni shubhali qiyofadan) saqlan — chunki, u kechasi odamlarni qo‘rqitadi, kunduzi esa xo‘rlik keltiradi.
19. Men tosh, temir va og‘ir yuklarni ko‘tardim, ammo yomon qo‘shnidan og‘irroq narsani ko‘rmadim.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV