Sayt test holatida ishlamoqda!
06 Iyul, 2025   |   11 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:13
Quyosh
04:56
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:03
Xufton
21:39
Bismillah
06 Iyul, 2025, 11 Muharram, 1447

Ofiyat va omonlik qadri bebaho

21.01.2022   2508   14 min.
Ofiyat va omonlik qadri bebaho

Ogohlik

 Bismillahir Rohmanir Rohim.

Bugungi globallashgan murakkab davrda barchamiz har qachongidan ham ehtiyotkor va ziyrak bo'lishimiz darkor. Boisi, bir tomondan, bashariyatga ijtimoiy illatlar, g'oyaviy tahdidlar xavf solayotgan bo'lsa, ikkinchi tomondan, har xil ofatlar, balolar, vabolar odamlarning hayotida turli muammolarni yuzaga keltirmoqda.

Birgina misol, koronavirusning “Omicron” shtammi dunyo aholisini yana qiyin ahvolga solib qo'ydi. Pandemiyaning yangi to'lqini avj olayotgan mamlakatlar karantin cheklovi orqali kasallik tarqalishiga to'siq qo'ymoqda. Germaniyada niqobsiz yurish taqiqlandi, Frantsiyada buster-doza bilan emlanish uchun 7 oy muddat berildi, Gretsiyada emlanmagan fuqarolar jarimaga tortila boshlandi. Demak, butun dunyoda vaziyat murakkab tus olyapti.

Shu bois 2022 yil 15 yanvardan e'tiboran Respublika maxsus komissiyasi qarori asosida yurtimizda bir qator karantin cheklovlari o'rnatildi. Bundan maqsad — virusdan odamlarimizni muhofaza qilish, undan kam talafotlar bilan chiqish.

Islom dini manbalarida ishora qilinganidek, bu dunyo — sinov va imtihon maydoni. Alloh taolo bunday xitob qiladi: “Sizlarni biroz xavf-xatar, ochlik (azobi) bilan, molu jon va mevalar (hosili)ni kamaytirish yo'li bilan sinagaymiz. (Shunday holatlarda) sabr qiluvchilarga xushxabar bering (ey, Muhammad)!” (Baqara surasi, 155-oyat).

Ushbu oyat tafsirida Imom Sha'roviy rahimahulloh: “Aslida, insonlarning boshiga sinovlar kelishi yomon emas, balki sinovlardan o'ta olmaslik yomon. Zero, har bir sinov tajriba va imtihon hisoblanadi. Hech kim imtihonlarni yomon demagan. Balki u mashaqqatlarga bardosh bera olmaydigan kishi uchun yomon. Ammo bor kuch-g'ayratini ishga solib, peshqadamlardan bo'lgan kishi uchun imtihonlar yaxshilikdir”, deganlar.

Har bir yaxshilik va yomonlik Alloh taolodan ekani dinimizda bayon qilingan. Unga qalb ila taslim va rozi bo'lish lozim. Kishi qanday sinov bo'lmasin, rozilik ila qabul qilishi musibatlarni mardonavor engib o'tishning go'zal muolajasidir.

Ilm ahllari, voizlar, notiqlar bir hadisi sharifni juda ko'p tilga oladilar: “Ikki ne'mat borki, ko'pchilik odamlar uning qadriga etmay aldanib qolganlar. U ikkisi — sihat-salomatlik va xotirjamlik”(Imom Buxoriy rivoyati).

So'nggi yillarda ushbu hadisi sharifni har qachongidan ham dolzarb ahamiyat kasb etishini anglab etdik. Insoniyat gohida o'zida bor ne'matning qadriga etmaydi. Salomat va xotirjam bo'lgan kishi turmush tashvishlari, chek-chegarasi yo'q orzu-havaslar ketidan quvib yuraveradi va o'shalarga aldanib salomatligi, tinchligini qo'ldan berib qo'yadi. Oxir-oqibat attang qiladi va sog'lig'ini yo'qotish evaziga topgan narsasi orzu-havas oldida hech vaqo ekanini anglab etadi.

Mazkur hadis mazmuniga uyg'un ravishda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “...salomat vaqtingizni kasallik kelishidan oldin g'animat biling...”(Imom Termiziy rivoyati), deb ogohlantirdilar.

Sihat-salomatlikdan bahramand bo'lgan kishigina boshqa ne'matlardan ham bahra olib yashaydi. Salomatlik bo'lmasa, qolganlari behuda, tatimaydi. Shuning uchun inson bu ne'matni qo'ldan bermaslik, unga putur etkazadigan har qanday omillardan o'zini saqlashi zarur.

Mana shu jihatlarni e'tiborga olgan holda Respublika maxsus komissiyasining qarori bilan jamoat joylarida niqob taqish, ijtimoiy masofani saqlash, shaxsiy gigiyena qoidalariga qat'iy rioya etish ustidan nazorat kuchaytirildi. Bunda barcha tashkilot, korxona va muassasalarda, yirik savdo majmualari, supermarketlar, ko'ngilochar maskanlarning kirish qismida niqobda bo'lish, tana haroratini o'lchash amaliyotiga qat'iy rioya etilishi ta'kidlanadi.

Shundan kelib chiqib, mo'min-musulmonlar koronavirus tarqalishining oldini olish yoki yuqishidan ehtiyot bo'lish uchun mutaxassislar tavsiyalariga qat'iy amal qilishlari lozim. Insonning joni, e'tiqodi, aqli, moli va obro'sini saqlash shariatimiz maqsadlaridan sanaladi. Shu naralarga zarar etadigan holatlarda din o'z ko'rsatmalarini insoniyatga engillatadi. Jumladan, kasallikka qarshi vaktsina olish ham xastalikdan saqlanishning muhim chorasi hisoblanadi. Chunki biz uchun hayotimiz qanchalik muhim bo'lsa, sog'lig'imizning ham ahamiyati shunchalik kattadir.

Haq taolo har bir dardning shifosini ham bergan. Bu haqda Nabiy alayhissalom bunday deganlar: “Alloh taolo har bir kasallikka shifosini tushirgandir”(Imom Buxoriy rivoyati). Boshqa hadisi muborakda shunday bayon qilinadi: “Rasul alayhissalomdan a'robiylar: “Ey, Allohning Rasuli, davolanaylikmi?” deb so'rashdi. U Zot alayhissalom:“Ha, ey, Allohning bandalari, davolaninglar. Chunki Alloh har bir kasallikka davo yaratgandir”, dedilar” (Imom Buxoriy rivoyati).

Yuqumli kasallikka duchor bo'lish holatlari ortib borayotgan, unga qarshi ehtiyot choralari kuchaytirilayotgan muhim pallada har bir mo'min-musulmon Alloh taoloning taqdiriga rozi bo'lib, jamoat joylarida niqob taqish, ijtimoiy masofani saqlash, shaxsiy gigiyena qoidalariga qat'iy rioya etish, vaktsina bilan emlanishi, shu bilan birga, Respublika maxsus komissiyasi tomonidan joriy etilgan yangi tartib-qoidalarga amal qilib, o'zi, yaqinlarimiz, qolaversa, yurtdoshlarimizning sog'lig'ini saqlashi zarur.

Taassufki, ayrim kishilar bunday tartib-qoidalar va tavsiyalarga rioya qilish o'rniga o'zi va boshqalarning hayotini xavf ostida qoldirib, epidemiya qoidalarini buzmoqda. Karantin talablarini buzish nafaqat qonun hujjatlari, balki dinimiz ko'rsatmalariga ham rioya etmaslik hisoblanadi. Bunday kimsalar, avvalo, o'zlari va yaqinlarini xatarga qo'yayotganlarini, yurtdoshlarimiz orasida virus keng tarqalishiga sababchi bo'lishlarini teran anglab etishlari zarur. Har bir inson o'zi va boshqalar hayotini muhofaza qilishga mas'ul. Alloh taolo Kalomi sharifida: “O'zingizni halokatga tashlamang!” deb qat'iy xitob qilgan (Baqara surasi, 195-oyat).

Koronavirus — insoniyat uchun Yaratganning bir sinovi. Haq taolo bandalariga biror qiyinchilik yuborsa, albatta, uning ortidan yaxshilikni ham iroda qiladi. Alloh taolo aytadi: “Bas, albatta, har bir qiyinchilik bilan birga engillik bordir. Albatta, har bir qiyinchilik bilan birga engillik bordir” (Sharh surasi, 5–6-oyatlar).

Bu oyatni tafsir qilgan ulamolarimiz bir qiyinchilikdan keyin, albatta, ikki engillik bor, deydilar. Tafsiri Tabariyda bunday deyiladi: “Bu oyati karima nozil bo'lganda Muhammad sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Hursand bo'linglar! Sizlarga engillik keladi. Hargiz bir qiyinchilik ikki engillikdan ustun kelmaydi”.

Har bir sinov ortida Allohning hikmati yashirin. Jaloliddin Rumiy: “Har torlik ortida kenglik, g'amlar ortida shodlik bor. G'am-tashvishlarning kaliti — sabr”, degan hikmatni aytganlar.

Hudoga shukrki, oilasi, farzandlari, el-yurti tinchligi, sog'lig'ini hamma narsadan ustun qo'yadigan donishmand xalqimiz shunday sinovlarni Haq taoloning nusrati va rahmati ila engib o'tmoqda.

O'lkamizda hukm surayotgan osuda hayot bardavom bo'lishi uchun tinchlikning shukronasini qilib, uni ko'z qorachig'idek asramog'imiz darkor. Ne'matlar shukr bilan ziyoda bo'ladi. Zero, oyati karimada: “Yana Rabbingiz e'lon qilgan (bu so'zlar)ni eslangiz: “Qasamki, agar (bergan ne'matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman. Bordi-yu, noshukurlik qilsangiz, albatta, azobim (ham) juda qattiqdir”, deb bayon qilingan (Ibrohim surasi, 8-oyat).

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:“Kim oilasi tinch, tani sog' va bir kunlik taomi bor holda tong ottirsa, unga go'yo dunyo to'lig'icha berilibdi”,deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).

Demak, kimki ertalab uyg'onganida o'zi va ahli salomat holda bo'lsa, dasturxonida bir kunlik taomi bo'lsa, eng boy odam shu ekan. Alhamdulillah, xotirjam uxlab-uyg'onib, bola-chaqamizni ta'lim-tarbiyaga yo'llab, o'zimiz ishga, o'qishga borib kelyapmiz. Bir kunlik emas, hatto bir oylik nasibamizga etarli zaxira qilganlarimiz ko'p. Shunday ekan, biz Rasul alayhissalom aytgan dunyoni to'lig'icha olgan eng baxtli kishilarmiz.

Inson berilgan ne'matning qadrini mulohaza va mushohada qilish orqali, shu ne'matdan o'zgalar ham bahramand yoki bebahra ekanini o'ylab ko'rish bilan biladi. Tinchlik qaror topgan yurtda xotirjamlik hukm suradi, jamiyatda har tomonlama yuksalish va rivojlanish ro'y beradi. Odamlarning o'zaro bir-birlariga ishonch va sadoqatlari, mehr va muruvvatlarining samimiy bo'lishi ham asosan xotirjamlik tufaylidir.

Davlatimiz rahbari tomonidan yurtimizda tinchlik-osoyishtalikni yanada mustahkamlash, turli xavf-xatarlarga qarshi kurashishni zamon andozalariga mos holda olib borishga alohida e'tibor qaratilayotgani bejiz emas. Chunki globallashuv jarayonlari yuqori sur'atda kechayotgan bugungi davr inson ongu qalbiga qaratilgan tahdidlar, din niqobi ostidagi xurujlar tobora kuchayib borayotgani bilan g'oyat murakkabdir.

Bugungi tahlikali zamon, uzoq va yaqin hududlardagi notinchliklarning o'zi voqelikka teran va chuqur mushohada yuritgan holda nazar tashlashni, dunyoda kuchayib borayotgan xatarlarni to'g'ri baholab, ulardan tegishli saboq chiqarib yashashni talab etmoqda.

Qur'oni karimda bunday xitob qilingan: “Hammangiz Allohning “arqoni”ni (Qur'onini) mahkam tuting va firqalarga bo'linmang hamda o'zaro adovatda bo'lgan paytlaringizda dillaringizni (tutashtirib) oshno qilib qo'ygan Allohning ne'matini yodda tuting”(Oli Imron surasi, 103-oyat).

Ushbu oyatdan o'zaro tafriqaga tushish Allohning arqonini tutishning ziddi ekani tushuniladi. Demak, tafriqaga tushish Allohning arqonini qo'yib yuborish, uning najotidan uzoqlashish. Ahli sunna val jamoada mustahkam turib, tafriqaga bormasa, Alloh undan rozi bo'ladi.

Rivoyat qilinishicha, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning oldilarida sahobalar bir oyat tilovati haqida bahslashib qoldilar. Birlari: “Bunday o'qiladi”,  desa, boshqalari: “Unday o'qiladi”, deyishdi. Nabiy alayhissalom ularning ikkisini ham islohga chaqirib: “Ixtilof qilmanglar. Ixtilof qilsangiz, Alloh qalblarni bir-biriga ixtilofli qilib qo'yadi”, dedilar.

Nabiy alayhissalom ummati ekanmiz, firqalarga bo'linmasdan, bizga omonat qoldirilgan mana shu dinda sobitqadam turishimiz kerak. Hammamiz hamjihat bo'lishimiz zarur. Ayniqsa, hozirgi davrda turli sabab va omillar bilan nizo chiqarishga harakat qilayotgan tomonlar ko'payib borayotgan bir pallada osoyishtalikni ta'minlash uchun astoydil qayg'urib, yashashni davrning o'zi taqozo etayotir.

Tinchlik va salomatlik hatto jannatda ham yangraydi. Alloh taolo Qiyomat kuni jannatga kirgan bandalariga: “U (er)ga sog'-salomat, tinch-omon kiringiz!” deb marhamat qiladi (“Hijr surasi”, 46-oyat).

Solih bandalar jannatga ilk qadamlarini qo'yayotganlarida Yaratgan Parvardigor ularga “Salomatlik, tinchlik bilan kiring”, deydi. Demak, jannatdagi qanchadan-qancha qasrlar, anhorlar, mevalar, xullas, nimaiki ne'mat bo'lsa, barchasi mavjud. Qodir Zot avval boshda bu ne'matlardan iste'mol qilib, rohatlaninglar, demadi, balki, birinchi navbatda, sizlar bu erda tinch-omon bo'lasizlar, deb zikr etdi. Chunki banda xotirjamlik bois rohat oladi. Agar tinchligi bo'lmasa, hech bir ne'mat tatimaydi, faqat tinchlik sababli inson farovon hayot kechiradi, ibodatda huzur-halovat topadi.

Hazrati Payg'ambar alayhissalom hayotlariga nazar solsak, biror marta shikoyat qilmaganlarini ko'ramiz. Holbuki, tug'ilmaslaridan oldin otalari, go'daklik chog'larida onalari vafot etdi. Avval bobolari, so'ng amakilari qaramog'ida ulg'aydilar. Fotima onamizdan boshqa barcha farzandlarini o'zlari dafn qildilar. Bu dunyoda inson boshiga tushishi mumkin bo'lgan musibatlarning hammasini boshlaridan o'tkazdilar. Lekin biror marta shikoyat qilmadilar. Hamisha shukrga da'vat qildilar.

So'zim yakunida Nabiy alayhissalomning: “Salomni oralaringizda keng yoyinglar”(Imom Muslim rivoyati), degan so'zlarini keltirishni lozim topdim. “Salom” ya'ni “Assalomu alaykum” — tinchlik, sihat-salomatlik demak. Bu kalom bilan boshqalarga tinchlik-xotirjamlik, huzur-halovat, ofiyat tilaymiz. Oramizda salomni yoyishimiz kerak. Shunda bir-birimizga mehrli, oqibatli bo'lamiz, imonimiz komil bo'ladi. E'tiqodi mukammal kishilarga jannat muborak bo'lsin!

Alloh taolo yurtimizni tinch, oilalarimizni farovon, olijanob xalqimizni turli balo va kasalliklardan O'z panohida asrasin!

 

Nuriddin HOLIQNAZAROV,

O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy.

 

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Imom Moturidiyning Hanafiy mazhabini yoyishdagi o‘rni

04.07.2025   4674   1 min.
Imom Moturidiyning Hanafiy mazhabini yoyishdagi o‘rni

Imom Abul Mu’in Nasafiy rahmatullohi alayh "Tabsiratul adilla" asarlarida Xuroson va Mavoraunnahr aholisi hanafiylikni Imomi A’zam rahmatullohi alayhning yetakchi shogirdi Imom Muhammad ibn Hasan Shayboniy, uning shogirdi Abu Suraymon Juzjoniy, uning do‘sti Shayx Abu Bakr Ahmad, Shayx Is'hoq Sobih Juzjoniy, Imom Abu Bakr Juzjoniy, Imom Abu Nasr Ahmad ibn Abbos Iyodiy Ansoriy va Imom Moturidiy silsilasi orqali o‘rgangan deb keltiradi. Imom Nasafiyning ta’kidlashlaricha bu olimlar ilk davrdan boshlab Movarounnahrning barcha hududlarida hamda Xurosonning Marv va Balx shaharlarida hanafiylik mazhabini yoyishda jonbozlik ko‘rsatishgan.

Imom Moturidiy rahimahulloh Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayhning e’tiqodiy qarashlarini yaxshi o‘zlashtirishdan tashqari mintaqamizda hanafiylik tarqalishida muhim hissa qo‘shganlar.

Kosonsoy tuman "Buzrukho‘ja" jome masjidi imom-xatibi

Sodiqjon Abdurahmanov

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA