Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Iyul, 2025   |   13 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:15
Quyosh
04:58
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:37
Bismillah
08 Iyul, 2025, 13 Muharram, 1447

Farzandingiz haqiga duo qilishni unutmang

23.11.2021   13984   9 min.
Farzandingiz haqiga duo qilishni unutmang

Ko'plab ota-onalar farzandlarining axloq-odobi yomonlashib borayotganidan shikoyat qiladilar, ularni imon-e'tiqodli bo'lishlari uchun, salbiy xulq-atvorlarini isloh qilish yo'llarini axtarib o'zlarini xar tarafga uradilar. Farzandlari uchun barcha sharoitlarni yaratib berishlariga qaramay hech qanday natijaga erisha olmayotganliklarini afsus va nadomat bilan bayon qiladilar.

Aynan mana shunday ota-onalar qaysiki, farzandlarining ahli solih bo'lishi chorasini topish yo'lida hamma eshiklarga bosh uradilar, ta'lim-tarbiyaning qo'llab ko'rmagan eng zamonaviy vositalari ham qolmaydi. Biroq, ko'pchiliklari farzandlarini isloh qilishi mumkin bo'lgan eng muhim va afzal yo'lni, samarali va natijasi kafolatlangan vositani unutadilar yoki unga beparvo bo'ladilar. U ham bo'lsa, ota-onaning farzandi haqqiga rushdu hidoyat va salohiyat so'rab Alloh taologa doimiy tarzda duo qilishidir.  

Haqiqat shuki, ko'pchilik ota-onalarning o'z farzandlari haqiga duo qilishlarining naqadar ahamiyatli ekanligini unutishlari yoki bunga beparvo bo'lishlari, ular farzanlarining tarbiyali bo'lishi uchun barcha moddiy vositalarni, ya'ni sabablarni qo'llayotganliklariga suyanib qolayotganliklaridandir. Bordiyu siz ana shunday ota-onalarning birortasidan: siz farzandingizni ahli solih va tarbiyali inson bo'lishi uchun uning haqqiga necha marta duo qilgansiz, deb so'rasangiz, shuncha harakatni qilganimdan keyin duo ham qilishim kerakmi, deyishi ham ehtimoldan holi emas.

Albatta, farzandlarning ahli solih bo'lishida sabablarni ushlashning ahamiyati katta. Masalan, avvalo kelajakda yaxshi murabbiya bo'ladigan soliha juftni tanlash, farzand tug'ilgach unga chiroyli ism qo'yish, murg'aklik vaqtidan qalbiga imon urug'ini ekish, uning uy ichidagi tarbiyasi, uydan tashqaridagi yurish-turishini nazorat qilish, yaxshilar bilan oshno bo'lishiga e'tibor qaratish, hattoki Alloh taoloning amriga itoat etishi, qaytargan ishlaridan qaytishi, hullas bu hayotda har bir bosgan qadamiga e'tiborli bo'lish juda ham muhim. Ammo, bularning barchasi ota-onaning farzand haqiga xayrli duo qilishining o'rniga o'tadi, degani emas.

Ushbu mavzuga oid Qur'oni karim oyatlari va hadisi shariflar bilan tanishib chiqqan kishi ota-onaning o'z farzandi haqiga xayrli duo qilishi payg'ambarlar va solih kishilarning farzand tarbiyasida tutgan yo'llari ekanligiga amin bo'ladi.

Masalan, Halilulloh Ibrohim alayhissalom Alloh taolodan solih farzand berishini so'rab shunday duo qilganlar:

{  رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ } الصافات/100

ya'ni: “Ey, Rabbim! O'zing menga solih (farzand)lardan ato etgin!” (Soffot surasi, 100-oyat).

Shuningdek, Zakariyo alayhissalom Alloh taolodan Ya'qub avlodiga munosib farzand berishini so'rab duo qilganlar:

.....فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا * يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا } مريم/5-6

ya'ni: “...Endi Sen O'z dargohingdan menga bir do'st (farzand) ber.U menga va (bobom) Ya'qub nasliga merosxo'r bo'lsin va undan barchani rozi qilgin!” (Maryam surasi, 5-6-oyatlar).

Payg'ambarlarning duosi ularga farzand berilganidan keyin ham to'xtagani yo'q. Balki, chiroyli tarbiya berish bilan birga yanada ko'proq duo qilishda bardavom bo'lganlar. Masalan, Ibrohim alayhissalom o'zlari va farzandlari haqida mana bunday duo qilganlari haqida Qur'oni karimda bayon etilgan:

{ وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الأَصْنَامَ } ابراهيم/35

ya'ni: “Eslang, Ibrohim aytgan edi: “Ey, Rabbim! Bu shaharni (ya'ni, Makkani) tinch qilgin, meni va avlodlarimni sanamlarga sig'inishdan yiroq qilgin!” (Ibrohim surasi, 35-oyat).

{ رَبِّ اجْعَلْنِي مُقِيمَ الصَّلاةِ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي رَبَّنَا وَتَقَبَّلْ دُعَاءِ } ابراهيم/40 .

ya'ni: “Ey, Rabbim! Meni va zurriyotimdan (ko'p farzandlarimni) namozni barkamol ado etuvchi qilgin! Ey, Rabbimiz! Duoimni qabul et!” (Ibrohim surasi, 450-oyat).

Qur'oni karimda faqat payg'ambarlarning o'z farzandlari haqiga qilgan duolarigina zikr etilmagan, balki boshqa solih zotlar ham o'z farzandlari haqiga duo qilganlari aytalgan. Masalan, qirq yoshga etgan bir solih inson ham o'z farzandi haqida shunday duo qilgan:

{.... وَأَصْلِحْ لِي فِي ذُرِّيَّتِي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَإِنِّي مِنَ الْمُسْلِمِينَ } الأحقاف/15

ya'ni: “...va men uchun zurriyotimni isloh et! Albatta, men Senga (gunohlarimdan) tavba qildim va albatta, men musulmonlardandirman”, – deydi” (Ahqof surasi, 15-oyat).

Shuningdek, “Rahmonning bandalari” deb vasf qilingan kishilar ham o'z farzandlari haqida doimo shunday duo qilishlari aytilgan:

{ وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا } الفرقان/74

ya'ni: “Ular: “Parvardigoro, xotinlarimizdan va zurriyotlarimizdan bizlarga ko'z quvonchini baxsh et va bizlarni taqvodorlarga peshvo qilgin!” – deydigan kishilardir” (Furqon surasi, 74-oyat).

Hadis kitoblarida Payg'ambar alayhissalomning o'z farzandlari, nabiralari haqlariga duo qilganlari, sahobalarning ham o'z farzandlari haqiga xayrli duo qilganlari rivoyat qilingan. Imom Buxoriy rahmatullohi alayhi o'zlarining Sahih to'plamlarida Ibn Abbos raziyallohu anhudan rivoyat qilib keltiradilar, u kishi aytganlar:

( ضَمَّنِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَالَ اللَّهُمَّ عَلِّمْهُ الْكِتَابَ )

ya'ni: Rasululloh sallallohu alayhi vasallam meni bag'irlariga bosib: “Allohim bunga Kitobni ta'lim bergin”, deb duo qildilar.

Imom Buxoriyning Sahihlaridagi yana bir hadisda Usoma ibn Zayd raziyallohudan rivoyat keltiriladi, Payg'ambar alayhissalom Usoma ibn Zayd va Hasanni qo'lidan ushlab: “Allohim, men bu ikkisini yaxshi ko'raman, Sen ham bularni yaxshi ko'rgin”, deb duo qilar edilar.

Qur'oni karim va Payg'ambar alayhissalomning ta'limotlaridan chalg'imagan ummatning salaflari farzandlarini tarbiyalash borasida qanchalik g'ayrat qilishlariga qaramay, ularning xaqiga xayrli duo qilishni aslo tark etmaganlar. Rivoyat qilinishicha, ulug' tobeinlardan sanalmish Fuzayl ibn Iyoz rahmatullohi alayhi farzandi Ali haqiga shunday duo qilgan ekanlar:

اللهم إني اجتهدت أن أؤدب علياً فلم أقدر على تأديبه، فأدبه لي

ya'ni: Allohim, men o'g'lim Alini odobli qilishga harchand harakat qildim, ammo qurbim etmadi, bas O'zing menga uni tarbiyali qilib ber.

Ushbu duoning barakotidan Ali ibn Fuzayl rahmatullohi alayhi ulug' olim bo'lib etishdilar. Imom Nasaiy rahmatullohi alayhi Ali ibn Fuzaylni “Siqa” (ishonchli) “Ma'mun” (omonatli), deganlar. Abdulloh ibn Muborak: “Odamlarning eng yaxshisi Fuzayl ibn Iyoz, undan ham yaxshirog'i o'g'li Alidur”, deganlar. Sufyon ibn Uyayna esa: “Men Fuzayldan va uning o'g'lidan ko'ra Allohdan ko'proq qo'rqadigan biror kimsani ko'rmadim”, deganlar.

Hozirgi davrimizda ham farzandlari tarbiyali, salohiyatli bo'lgan qaysi bir insondan: farzandingizning ahli solih bo'lishining siri nimada? – deb so'rasangiz, albatta, ularning haqiga ko'p duo qilishini aytishi turgan gap.

Shunday ekan, farzandlarining holatidan shikoyat qilayotgan ota-onalarga tavsiyamiz shuki, Alloh taolo farzandlaringizni ahli solih bo'lishi uchun sizga katta imkoniyat berib qo'yibdi. U ham bo'lsa, ularning haqiga yaxshi duo qilmog'ingizdir. Zinhor, ularni qarg'amang, mudom xayrli duo qilishdan erinmang. Zero, ota-onaning o'z farzandi haqida qilgan duosi so'zsiz ijobatdir.

 

O'zbekiston musulmonlari idorasi

raisining birinchi o'rinbosari

Homidjon Ishmatbekov 

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Robbimizning va’dasi haq ekan

07.07.2025   2109   4 min.
Robbimizning va’dasi haq ekan

Yarmuk – musulmon va Rum qo‘shinlari o‘rtasida bo‘lib o‘tgan jang. Unda asrlar o‘tsa-da, mangulikka yuz tutgan ajib lavhalar bor. Ularning ba’zilari quyidagilardir:

Urushning ayni qizigan pallasi. Bir kishi Abu Ubayda ibn Jarroh hazratlariga yaqinlashdi. Abu Ubayda roziyallohu anhu: “Men shahid bo‘lishga astoydil bel bog‘ladim”, dedi. Haligi kishi: “Biror-bir gapingiz bo‘lsa ayting, men Rasululloh bilan ko‘rishgan paytim  u zotga yetkazib qo‘yaman”, dedi. Abu Ubayda roziyallohu anhu: «Ha, u zotga buni yetkaz: “Rasululloh, bizlar Robbimizning va’dasi haq ekanini topdik”», dedilar.

Rum qo‘shinlarining hujumi kuchaygan paytda Ikrima ibn Abu Jahl roziyallohu anhu musulmonlarning orasida: “Alloh taolo meni  hidoyat qilmasidan avval men Rasulullohga qarshi jang qilardim, endi bugun Allohning dushmanlaridan qochib ketamanmi!” – deya jar solardi. Oradan ko‘p o‘tmay, Abu Jahl yana: “Kim o‘limga bay’at qiladi?”[1] – dedi.

Musulmonlarning bir jamoasi u zotga bay’at qilishdi va ularning barchasi birgalikda jang maydoniga kirishdi. Ularning maqsadlari g‘alaba va shahidlik edi. Alloh taolo ularning bay’atlarini qabul qildi va ularning bari Allohning inoyati ila shahidlikka erishdilar. 

Tarix zarvaraqlariga e’tibor qarating. Buyuk qo‘mondon Xolid ibn Valid 100 kishilik qo‘shini bilan to‘rt ming kishilik Rum qo‘shinlariga qarshi turdilar. Qarang-a! Yuz kishilik qo‘shin to‘rt mingta askarga qarshi chiqib, ularni yengsa-ya?! Bu ularning qalblari Allohga bo‘lgan iymonlari bilan to‘lib-toshgani ekanining belgisi emasmi?!

Urush biroz tinchib turgan paytda Xolid ibn Validning oldiga Jo‘rja ismli Rum qo‘mondoni keldi va: “Ey Xolid, nimaga da’vat qilyapsan? Ayni paytda Islomni qabul qilgan kishiga ham sizlarga berilgandagi kabi ajru savob nasib qiladimi?” – deb so‘radi.

Sahobiy: “Ha. Undan ko‘prog‘i ham nasib etishi mumkin”, dedi.

“Qanday qilib? Axir sizlar avvaldan musulmon bo‘lib, o‘zib ketgansizlar-ku?!” – dedi Rum qo‘mondoni. Xolid ibn Valid roziyallohu anhu: “Biz Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga yashadik va u zotning mo‘jizalariga guvoh bo‘ldik.

Bizning ko‘rganlarimizni ko‘rib, biz eshitgan narsalarni eshitgan odam Islomni osonlikcha qabul qilishi haqiqat. Lekin sizlar u zotni ko‘rmagansizlar, u zotning gaplarini eshitmagansizlar, bunday holda g‘aybga iymon keltirgan bo‘lasizlar. Agar sizlar niyatingiz,  qalbingiz ila Allohga iymonda rostgo‘y bo‘lsalaringiz, sizlarning savoblaringiz buyukroq bo‘ladi”, dedilar. Bu gaplarni eshitgan Rum qo‘mondoni oh urdi va: “Ey Xolid, menga Islomni o‘rgat”, deya o‘zini Xolid roziyallohu anhu tarafga tashladi.

Shunday qilib Rum qo‘mondoni Islomni qabul qildi. Alloh taolo uchun ikki rakat namoz o‘qidi, haqiqatda ikki rakat, bundan boshqacha emas. Ikki taraf yana urushga kirishdi. Jo‘rja endi musulmon askarlar safida shahidlik maqomiga erishish ilinjida jang qilardi.

Ha! O‘sha ikki rakat namoz sababidan Allohning izni ila unga jannat nasib etdi, uning bundan boshqa amali yo‘q edi...


Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.


[1]  Buning ma’nosi: “Men o‘lgunimcha shu jang maydonidan ortga chekinmayman, to so‘nggi nafasim qolgunicha musulmonlar safida Allohning dushmanlariga qarshi jang qilaman, meni faqatgina o‘lim to‘xtata oladi”  (Tarj.).