1. Ислом тақвими ойнинг ҳаракатига асосланган. У 365 кундан иборат григорян календаридан тахминан 10 кун қисқа. Шу боисдан Рамазон ва Қурбон байрамлари ҳар йили ўн кун олдинга сурилиб келади.

2. Одам алайҳиссаломнинг бўйи 30 зироъ атрофида бўлган. Зироъ узунлик ўлчови бўлиб бир зироъ тахминан ярим метрга тўғри келади.

3. Мусулмонларнинг аксари Яқин Шарқда яшамайди. Аҳоли энг зич яшайдиган мусулмон давлати Индонезиядир. Бу мамлакат 257 миллион (2015 йилги маълумот) аҳолиси билан нуфус бўйича дунёда тўртинчи ўринда туради. Ҳиндистондаги мусулмонлар аҳолиси сони Сурия, Ироқ, Иордания, Фаластин ва Арабистон ярим ороли давлатларидан кўп.

4. Ойнинг бўлиниши Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг буюк мўъжизаларидан биридир. Қурайш мушрикларининг раҳбарлари келиб: “Агар ростдан ҳам пайғамбар бўлсанг ойни иккига бўлиб бер-чи”, дейди. Уларнинг аксари Пайғабаримизнинг қариндошлари эди. Пайғамбаримиз уларнинг иймонга келишини, нажот топишини истар эдилар. Аллоҳ таолога илтижо қилиб қўлларини юқорига кўтардилар. Ой ўртасидан иккига ажралиб икки тоғнинг устига келди. Ойнинг иккига ажралганини йўлда карвонда келаётиб кўриб, нега бундай бўлганига ҳайрон қолган бадавийлар, яҳудийлар Маккага келганларидан сўнг бу Муҳаммад алайҳиссаломнинг иши эканини билиб иймон келтириб мусулмон бўлдилар. Аммо у зотдан шу ишни талаб қилган мушриклар “Муҳаммад (с.а.в.) сеҳр кўрсатди”, деб шовқин солиб иймон нуридан бебаҳралигича қолаверди.

5. Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг уммати олдин ўтган пайғамбарларнинг барчасининг умматини қўшгандаги ҳисобдан ҳам кўп.   

6. Каъбани Одам алайҳиссаломдан кейин Иброҳим алайҳиссалом ва ўғли Исмоил алайҳиссалом бино этганлар.

7. Мусулмонлар Каъбага сажда қилмайдилар, Каъба Аллоҳ таоло қайси томонга қараб ибодат қилишни кўрсатган йўналишни белгилайди. 

8. Ашаддий мушрик Абу Жаҳл Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга нозил бўлган муқаддас Қуръон оятларини яширинча эшитиб юрган. Чунки унга ояти карималарни тинглаш ёққан.

10. Статистик маълумотларга кўра, дунёда 1.6 (2010 йилги маълумот) миллиард мусулмон яшайди.

11. "Муҳаммад" исми дунёда энг кўп тарқалган исмдир.

12. Пайғамбар алайҳиссаломнинг аёлларидан бири африкалик, иккита аёллари яҳудийлардан бўлган.

13. Албания Европадаги аҳолисининг 90 фоизи мусулмон бўлган ягона давлат.

14.Милодий йилни ҳижрийга айлантириш учун милодий йилдан 622 айириб олинади. Қолган сон 32 га бўлинади. Кейин эса икки амал натижаси қўшилади. Ана шу қўшилма натижаси ҳижрий-қамарий йил бўлади.

15. Алгебра, нол, пахта, диван, гуруч, конфет, шафран, балкон сўзларининг инглизча ифодаси инглиз тилига арабчадан ўзлаштирилган. Булар арабчадан инглизчага ўзлашган сўзларнинг озгина қисми, холос.

16. Чечак ва қизамиқ ҳақидаги биринчи рисолани биринчи бўлиб  Абу Бакр Ар-Розий (864-925) ёзган. Шундан кейин мусулмон давлатларида чечакка қарши эмлаш одатий амалиётга айланган.

17. Оксфорд ва Кембриж университетининг биринчи талабалари математика, медицина, кимё, оптика ва астрономия фанларини мусулмон олимлари ёзган дарсликлардан ўрганган.

18. Аделард Батский Ўрта асрларнинг пешқадам олимларидан бўлган. Мусулмон олимларининг асарларини арабчадан латинчага таржима қилиш уни машҳур қилган.

19. Масжиди Набавийнинг эшикларининг оғирлиги беш тоннадан. Катта миқдордаги ёғочлар тўпланиб қуритиш учун компьютерлашган печларда қуритиш учун Бирлашган Араб Амирликларига жўнатилди (уларни одатдаги печларда қуритиш жараёни бир неча йилга чўзилиб кетиши мумкин эди). Ёғочларни қуритишга беш ой вақт кетди. Яхши қуриган ёғочлар Барселонага (Испания) юборилди ва эшикнинг асосий қисми ўша ерда ясалди. Ниҳоят бадиий безак бериш учун Францияга олиб борилди.

20. Фақат 1932 йилда кисвани (Каъба ёпинчиғи) тўлиқ Саудия Арабистони фуқаролари тайёрлаган.

21. Масжиди Набавийнинг томи устидан яна қўшимча қаватлар қураверилса бўладиган қилиб ёпилган.

22. Қуръони карим оятлари эркак ва аёлни тенглаштирган: “эркак” сўзи 24 маротаба тилга олинган бўлса, “аёл” сўзи ҳам шунча тилга олинган.

23. Қуръони каримдаги энг узун сура Бақара. Энг қисқа сура эса Кавсар сурасидир.

24.Қуръони каримда сут энг фойдали ичимлик сифатида, асал эса энг фойдали егулик сифатида тилга олинган.

25. Қуръони карим 23 йил давомида нозил бўлган.

26. Қуръони каримнинг битта ҳарфини чин ихлос билан ўқиган киши ўн савоб олади. Ихлос сураси Қуръони каримнинг 1/3 дир.

27. Рамазонда ўқилган бир оятнинг савоби бошқа ойларда Қуръони каримни тўлиқ хатм қилганнинг савобига яқин.

28. Қиёмат кунида Қуръони карим уни ўқиган одамларни шафоат қилади. Қиёмат кунида Қуръони карим уни ўқимаган одамлардан шикоят қилади.

29. Зам-зам суви Иброҳим алайҳиссалом даврида Исмоил алайҳиссаломнинг чанқоғини босиш учун отилиб чиққан. Кейин орада 2600 йил йўқолиб кетган. Шунча йил ўтганидан сўнг севикли пайғамбаримизнинг боболари Абдулмутталиб қазиб булоқ кўзини очган. Булоқнинг жойи унга тушида аён бўлган.

30. Ислом энг тез тарқалаётган дин ҳисобланади. 2030 йилга келиб у биринчи рақамли динга айланади.

31. 10 та саҳобага ҳаётлик пайтидаёқ жаннатнинг хабари берилган. Улар:

• Абу Бакр Сиддиқ;
• Умар ибн Хаттоб;
• Усмон ибн Аффон;
• Али ибн Абу Толиб;
• Зубайр ибн Аввом;
• Талҳа ибн Убайдуллоҳ;
• Саъд ибн Абу Ваққос;
• Абу Убайда ибн Жарроҳ;
• Абдурраҳмон ибн Авф;
• Саъид ибн Зайд.

32. Ислом шамширлар тиғи остида тарқалмаган. У маърифат билан тарқалган. Зеро, Қуръони каримда: “Динда зўрлаш йўқ, зеро, тўғри йўл янглиш йўлдан ажрим бўлди. Бас, ким шайтонни (ёхуд бутларни) инкор этиб, Аллоҳга имон келтирса, демак, у бузилмас, ишончли ҳалқани тутибди. Аллоҳ эшитувчи ва билувчидир” (Бақара сураси 256-ояти), дейилган.

33. Муслима аёллар Аллоҳнинг ҳукмларини бажаришга қулай бўлсин учун одмигина кийинган. Диндор аёллар бутун тарих бўйича кенг-мўлгина кийиниб келган. Анъанавий кийимлар сирасига роҳиба аёллар киядиган кийимлар яққол мисол бўлади. Шунингдек, Исо алайҳиссаломнинг волидаси Биби Марям тасвирланган санъат асарларида ҳам унинг кийими шундай тасвирланган.

Ҳанафий мазҳаби фақиҳлардан Бадриддин Айний роҳимаҳуллоҳ «Умдатул Қорий» деган асарида силаи раҳмнинг фазилатини таърифлаб, «Силаи раҳм – насабдошларга, қариндошларга ҳамда қуда-андаларга яхшилик қилишдир», деганлар.

Демак, динимизда ниҳоятда юксак қадрланадиган, ҳатто инсоннинг умрига баракот берадиган ибодат ҳисобланмиш силаи раҳмнинг таърифига қуда-андалар ҳам қўшиляпти. Бунинг маъноси шуки, гарчи улар анча узоқда бўлсалар ҳам, ҳатто сизга ёмонлик қилсалар ҳам, уларга лутф-карам қилиш, меҳрибонлик қилиш, ҳолларидан хабар олиш керак бўлар экан.

“Лутф” сўзи аслида ўзи арзимаса ҳам, марҳамат кўрсатишни англатади. Аллоҳ таолонинг Ал-Латиф исмининг маъноларидан бирида шунга ҳам ишора бор, яъни бу – бандалари арзимаса ҳам, уларга лутф кўрсатувчи деган сифатдир. Бандалар жаннатга киришга арзимайди, уларнинг гуноҳи кўп. Лекин Аллоҳ таоло уларга лутф кўрсатиб, марҳамат қилиб, жаннатга киритади. Қариндош-уруғчиликда ҳам худди шундай. Аллоҳ асрасин, мабодо қуда-андалар уруш-жанжал қилса ҳам биз силаи раҳм эътиборидан келиб чиқиб, уларга лутф кўрсатмоғимиз, азбаройи қариндошлик ҳаққи-ҳурматидан кечирмоғимиз лозим экан. Чунки Аллоҳ таоло Қуръонда қудаларни ҳам қариндош деб атаган экан. Қондан ташқари, қариндошлик собит бўладиган ягона йўл – никоҳ, яъни қуда-андачилик йўлидир.

Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ,

Юнусобод тумани бош имом-хатиби

Ёднома

Хўбларни хўбига тож,

Зиёси сўнмас  сирож.

Ислом динига ривож,

Партави ирфон эди.

Аксар вақти хорижда,

Форсу, Хинду, Халижда.

Эллар аро хўп жуда,

Файзиёб мехмон эди.

Заковатли хўп зукко,

Зарофати сер жило.

Забардаст зўр рахнамо,

Машхури жахон эди.

Рўйи замин бўлиб ром,

Руфақоси хосу ом.

Фасих маликул калом,

Нутқи хўп равон эди.

Атеистлар давронда,

Миллат эди армонда.

Шундай залил замонда,

Ношири Қуръон эди.

Таваллуд Тошкент шахри,

Ўрта  Осиё   фахри.

Илму хикматлар нахри,

Даъвати шоён эди.

Зубдаи замон бўлиб,

Аллома пурдон бўлиб.

Хофизи Қуръон бўлиб,

Зикрила  хушхон эди.

Илму хикмат илғори,

Маънан етук сардори.

Хайру сахо тождори,

Химмати чандон эди.

Ёзмиш қанча китоби,

Хидоятга хитоби.

Айлаб Каъба тавофи,

Зуюфи рахмон эди.

Воиз нотиқ сухандон,

Хам қомусий билимдон.

Етти иқлимга аён,

Олими бурхон эди.

Улуғ аждоди эшон,

Ибн эшон Бобохон.

Унвони муфтий замон,

Фатвоси фармон эди.

Дини исломга рахбар,

Хақ йўлда боғлаб камар.

Сўзлари дурри гавхар,

Бехад нуктадон эди.

Дину диёнат сочиб,

Мушкулотларни ечиб.

Масжид, мадраса очиб,

Имоми замон эди.

Истаги тинчлик ахди,

Устоз дуоси бахти.

Пойида қирол тахти,

Машъали  Турон эди.

Номи машхур муқтадо,

Толибларга муттако.

Такрори йўқ мутлақо,

Маънавий боғбон эди.

Хуш тиловат сехрли,

Фақих олим фахрли.

Тимсоли йўқ мехрли,

Фозили даврон эди.

Оқ кўнгилли пок тийнат.

Зиёси сўнмас хилқат,

Хар давр учун зийнат,

Баркамол инсон эди.

Нидо келди ногахон,

Куллу ман алайха фон.

Абдулахад   беимкон,

Кўз ёши уммон эди.

Бўз туман бош имом хатиби

Абдулаҳад Қори Шахрихоний

Ҳар биримиз оила қурар эканмиз, оиламиз тинч, ҳаётимиз фаровон бўлишини истаймиз. Оила тинч бўлса, кўнгил хотиржам, ишлар барорли бўлади. Акси бўлса муносабатлар чигаллашади. Расулуллоҳдан соллаллоҳу алайҳи васалламдан саҳобалар: “Ё Расулуллоҳ! аёлларнинг қандоғи яхшиси бўлади?” деб сўрашди. У зот: “Эрининг кўзини қувонтирадиган, амрига итоат этадиган, ўзини тутиши ва молини тасарруф этишда эри ёқтирмайдиган ҳолатга йўл қўймайдиган аёлдир”, дедилар (Термизий ривояти).

Ана шу ҳадисда таърифланган аёл ҳар бир эркакнинг орзусидир. Дарҳақиқат, эрнинг кўзини қувонтирадиган аёл покиза, иффатли, эрига итоаткордир. Бир куни Ҳазрати Умарнинг розияллоҳу анҳунинг ҳузурига келган эр-хотин ажрашиш нияти борлигини айтишди. Аёл эри билан уч ой турмуш қурганини, бу вақт давомида у билан чиройли муносабатда  бўлмаганини ҳамда ажралиш иккиси учун ҳам яхши эканини айтди. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу эркакдан ҳам бу ҳақда сўраган эдилар, у: ”Менинг ундан ҳеч қандай шикоятим йўқ. Ундан ажралишни истамайман”,деди. Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу эркакниниг аҳволини кўриб, хотинга уйга бориб, бироздан сўнг келишини, унгача эри билан суҳбатлашиб олишларини айтдилар. Аёл уйга кетди. Шундан сўнг, эркакни ҳаммомда ювинтиришни, тоза кийимлар кийдиришни ва атирдан сепиб, чиройли хушсурат бир кўринишга келтиришни буюрдилар. Шундай ҳам қилишди. Аёл бир муддатдан сўнг кириб келди. Эрининг чиройли кўринишидан кўзлари қувнаб: ”Менинг ажрашадиган эрим йўқ”, деди-да, эри билан уйга қайтиб кетди. Шунда Ҳазрати Умар розияллоҳу анҳу атрофдагиларга қараб: ”Сизлар ўз аҳилларингизни яхши ва покиза ҳолда кутиб олишларини ёқтирганингиздек, улар ҳам сизларни покиза ва чиройли суратда кўришни ёқтиради”, дедилар. Никоҳ билан қурилган оиланинг саодати, фаровонлиги эр-хотиннинг мана шундай  ўзаро гўзал муносабатларига боғлиқ. Бундай зарур ҳолатлар оила тинч-тотувлигига, мустаҳкамлигига сабаб бўлади.    

Баҳодир ТЎЛАКБОЕВ,

Наманган вилояти, Учқўрғон тумани,

“Қосимқори” жоме  масжиди имом-хатиби

Ислом – озодаликка ғоят жиддий эътибор қиладиган, поклик тушунчаси мукаммал ифодасини топган ягона шариат ҳисобланади. Унда жой поклиги, либос поклиги, шахсий гигиена, атроф-муҳит тозалиги, ювинадиган сувларнинг тоҳир-покизага ёки таҳур-покизаловчига ёхуд нажас яъни нопок сувларга ажратилиши, бир кунда беш вақт намоздан олдин юз-қўл, оёқ ва ҳоказоларни таҳорат ниятида ювиш, жунуб бўлганда, албатта, ғусл қилиш, ҳафтада бир марта (жума кунида жунуб бўлмаса ҳам) ғусл қилиб, покланишга чақириши ҳамда турли хушбўйликлардан фойдаланишга тарғиб этиши динимизда покизалик ва орасталикка нисбатан қай даражада буюк эътибор қаратилишини кўрсатади.

Озодаликка тарғиб қилувчи оят ва ҳадислар ниҳоятда кўп. Шу боисдан покликни динимиз асосларидан бири десак сира муболаға қилмаган бўламиз.

Ҳадиси шарифда: “Албатта Аллоҳ покдир, покликни яхши кўради, тозадир тозаликни яхши кўради, олийжанобдир олийжанобликни яхши кўради, сахийдир саховатни яхши кўради. Бас, ҳовлиларингизни тоза тутинглар, яҳудийларга ўхшаб қолманглар”, дейилади (Термизий ривояти).

Ушбу ҳадиси шариф мазмунидан Ислом дини шахсий тозалик билан бир қаторда атроф-муҳит тозалигига ҳам аҳамият қаратиши аён бўлади.

Аслида Ислом дини келган даврларда ҳозиргидек чиқиндилар, турли-туман зарарли тутун ва ҳоказолар чиқарувчи завод-фабрикалар, конлар, кимё заводлари, машина ва ҳоказолар бўлмаган. Одамлар бугунги кунимиздагидек кўп чиқинди ҳосил қилувчи маҳсулотларни ҳам истеъмол қилмаган. Табиат қўйнида, табиий неъматлардан озиқланган. Турли хил сунъий моддалардан тайёрланган хилма-хил ўрам, қадоқ ва бошқа идишлардаги егуликлар емаган. Бу эътибордан уларнинг чиқиндилари ҳам табиат ва муҳитга дўст бўлган безарар чиқиндилардан иборат бўлган. Уларнинг асосийси таом қолдиқлари бўлган, холос. Шундай бўлса ҳам динимиз ўша вақтнинг ўзидаёқ атроф-муҳит тозалиги, шахсий тозалик ва гигиена соҳасида келажак даврларга ҳам манфаатли бўлувчи кўрсатмаларни бериб қўйган.

Тилга олганимиз ҳадиси шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳовлиларни тоза тутишга буюрганларини ўқидик. Шу ўринда бир тафаккур қилайлик, ҳовлиларни озода тутишга динимизда бу қадар эътибор берилган экан, уйларнинг ичи ҳақида нима дейиш мумкин? Табиийки, уйларнинг ички қисмларининг тозалиги динимизда янада муҳимроқ ўринда экани шубҳасиздир. У ҳолда ўша уйларнинг яшовчилари бўлмиш инсонларнинг тозалигичи, бу ҳақда нима дейиш мумкин? Кўриниб турибдики, ҳовли тозалигига алоҳида даъват билан чақирувчи дин уйларнинг тозалиги ва инсонларнинг тозалигига ундан-да кўпроқ аҳамият қаратгани муқараррдир. Буни қуйидаги ҳадиси шарифдан ҳам билиб олишимиз мумкин.

Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда бундай марҳамат қилинади: “Албатта Аллоҳ гўзалдир, гўзалликни яхши кўради ва Ўз бандасининг устида (унга берган) неъматининг асарини кўришни яхши кўради, ночорликни ва ўзини ночор тутиб юрувчиларни ёмон кўради” (Байҳақий ривояти).

Демак, мусулмон киши уст-боши кир ва ғижим ҳолда юрмасдан, покиза ва текис либосларни кийиши, оёқ кийимини покиза тутиши, соч-соқолига аҳамият бериши, парваришлаши, баданини хушбўй қилиб юриши Аллоҳга маҳбуб ишлардан экан. Аллоҳ шундай имконият берган банда маълум маблағ сарфлаш эвазига бўлса ҳам ўзини ораста тутиб юриши Аллоҳга маҳбубдир. Чунки бунда инсон Роббимизнинг неъматини ошкор қилган ва шу тариқа шукрини ўзига хос тарзда изҳор қилган бўлади.

Аллоҳ таоло Ўз пайғамбари Муҳаммад алайҳиссаломга сўнгги дин рисоласини илк нозил қилаётган даврларда Аллоҳни давомли равишда улуғлашга ва либосни покиза тутишга буюрган: “Ёлғиз Парвардигорингизни улуғланг ва кийимларингизни пок тутинг!” (Муддассир сураси: 3-4-оятлар). Ушбу ояти карималар тафсирида Имом Фахруддин Розий шундай дейди: “Агар ояти каримадаги “кийимлар” ва “поклаш” лафзлари зоҳирига ҳавола қилинадиган бўлса, бундан шуни тушунамизки, Пайғамбаримиз ўз либосларини янада поклашга буюрилган бўладилар”. Ҳа, агар Исломда поклик тушунчаси ғоят муҳим ўрин тутмаганда унга бу қадар юксак аҳамият берилмас ва ояти карималарда тилга олинмас эди.

Муқаддас динимиз Исломнинг покликка бўлган эътибори шу даражага етдики, уни иймоннинг ярми деб эълон қилди. Набий алайҳиссалом бир ҳадисларида “поклик (таҳорат) иймоннинг ярмидир” дедилар (Саҳиҳи Муслим, 223-ҳадис).

Албатта ҳадисда зикр этилган поклик фақат жисмоний ва моддий покликнинг ўзи билан чекланиб қолмайди, балки куфр-ширк, залолат ва барча маънавий иллатлар, разолату қабоҳатлардан пок бўлиш ҳам тушунилади. Зеро, моддий покликка бу қадар эътибор берган дин ўз-ўзидан маънавий покликни четга суриб қўйиши мумкин эмас. Зотан, ҳар доим маънавий нарсалар моддий нарсалардан юқори турган.

Нима учун ушбу ҳадисда поклик иймоннинг ярми дейилгани хусусида уламолар шундай фикрларни билдирадилар. Иймон аслида “покланиш” ва “безаниш”дан иборат. Яъни, мўмин инсон динга зид келувчи, иймонга ва соғлом эътиқодга ёт бўлган манфур ишлардан покланади, улардан қалбини тозалаб олади. Ундан сўнг, ибодат ва зикр каби ишлар билан ўзини безатади. Демак, шу жиҳатдан олиб қарасак, поклик иймоннинг ярмига тенг келади.

Исломда иймоннинг қадр-қиймати қанчалик юқори эканини яхши биламиз. Поклик иймоннинг ярмига тенглаштирилганидан ҳам Ислом дини озодалик, поклик ва тозаликка қанчалар эътибор берганини билиб олсак бўлаверади. Бу ўз навбатида биз мусулмонлар динимиз талабига яраша бўлишимиз кераклигини ҳам билдиради.

Ислом дини шахсий гигиена масаласига ҳам тўхталиб ўтган. Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадис шарифда шундай марҳамат қилинади:

“Беш нарса фитратдандир: хатна қилдириш, ҳаром тукларни кеткизиш, тирноқ олиш, қўлтиқ остидаги тукларни юлиш ҳамда мўйлабни қисқартириш” (Бухорий ва Муслим ривояти).

Поклик шу қадар муҳим нарсаки, ҳатто покланмасдан яъни таҳорат қилмасдан намоз ўқиб бўлмайди. Таҳоратсиз Қуръони каримни ушлаш мумкин эмас.

Шу билан бирга айтиб ўтганимиздек, маънавий поклик, ҳалқум поклиги, касб ҳалол бўлиши кабилар ҳам жуда муҳимдир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда қайта-қайта ҳалол-пок нарсалардан ризқланишга буюрган. Жумладан, Бақара сурасининг 172-оятида бундай хитоб қилинади: “Эй, имон келтирганлар! Аллоҳгагина ибодат қилувчи бўлсангиз, сизларга Биз ризқ қилиб берган покиза нарсалардан еб, Унга шукр қилингиз!”

Бошқа бир ояти каримада эса: “Сиздан (ўзларига) ҳалол қилинган нарсалар ҳақида сўрайдилар. Айтинг: “Сизларга покиза нарсалар ҳалол қилинди”, деб марҳамат қилинади (Моида сураси: 4-оят).

Аслида буларнинг барчаси бир-бирига чамбарчас боғлиқ нарсалар. Яъни, қалб поклиги, бадан поклиги, либос поклиги ва ҳалқум поклиги мусулмон инсоннинг камолотга етишида жуда муҳим аҳамият касб этади. Шунинг учун уларнинг баъзиларига амал қилиб, баъзиларини ташлаб қўйиш тўғри келмайди. Зеро, бадани ва либоси пок бўлса ҳам ҳалқумининг поклигига эътибор бермаса, пулни ҳалол йўл билан топяптими, ҳаром йўл билан топяптими, эътибор бермаса, бундай инсоннинг қалби покланиши қийин, дуоси ижобат бўлмайди ва натижада кўп яхшиликлардан бенасиб бўлиб қолади. Қолаверса, бадан ва либос поклигига ҳозир нафақат мусулмонлар, балки, бошқа миллат ва дин вакиллари ҳам кучли эътибор қаратмоқдалар. Агар биз ҳам фақат шу нарсалар билан чекланиб қолсак, улардан ортиқ жойимиз қолмайди. Балки, улардан орқада ҳам қолиб кетамиз. Чунки, Европаликлар ҳозирда бадан ва либос поклиги ва шахсий гигиена бўйича ниҳоятда илгарилаб кетдилар. Бизнинг устунлигимиз эса бадан ва либос поклигига жиддий аҳамият бериш билан бир қаторда қалб поклиги ва маънавий покликни ҳам сақлашимиздадир. Борди-ю, маънавий покликка бўлган эътиборни сусайтирсак, у ҳолда жуда кўп яхшиликларни қўлдан бой берган бўламиз. Зеро, шахс ва жамиятнинг маънавий соғломлиги бениҳоя муҳимдир. Маънавий поклик қўлдан бой берилса, жамият таназзулга юз тутади, турли қабоҳатлар авж олади. Бундай аянчли ҳолатларни ҳозирда кўплаб Ғарб давлатлари мисолида кўриб турибмиз ҳам.

Имом Ғаззолий раҳматуллоҳу алайҳ айтадилар: “Киши зоҳирий нопокликлардан сақланиш билан бирга ботинини ҳам пок тутмоғи лозим. Чунки ботиний иллатлар кишини нафақат бу дунёда ҳалокатга бошлайди, балки охиратда ҳам аламли азобга дучор бўлишига сабаб бўлади. Покликни истовчи қалб гўё бир ошиён, фаришталар қўнадиган макон. Гина, ҳасад, кибр, ғараз, ғазаб каби касалликлар билан иллатланган қалбда фаришталар қандай қўним топсинлар!”.

Шунингдек, поклик деганда инсон фақат ўзини поклаб юрса бўлди, дегани эмас. Аллоҳ таоло инсонни яратиб руҳ билан бирга ақлу идрок бахш этган. Ақлли, ҳушёр инсонлар зиммасига табиатни тоза ва покиза сақлаш ҳамда атроф-муҳитни муҳофаза этишдек катта масъулиятни юклаган. Аллоҳ таоло юклаган бу масъулиятни инсон азалдан бажо этиб келади. Табиатни муҳофаза этиш Ислом динининг асосий таълимотларидан бири ҳисобланишига ҳам шу илоҳий мажбурият сабаб бўлган.

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, бир қора танли киши ёки қора танли аёл масжидни супуриб юрарди. У киши вафот этиб (кўринмай қолган эди) Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни сўраб-суриштирдилар. Саҳобалар у аёлнинг вафот этганини айтишди. Шунда Набий алайҳиссалом: “Менга шуни айтсангиз бўлмасмиди?”, дея (бироз ғазабланиб) менга унинг қабрини кўрсатинглар”, дедилар. Шундан кейин унинг қабри тепасига келиб, унга жаноза ўқидилар.

Ушбу воқеадан атроф-муҳит тозалигини сақлаш, хусусан, масжидни пок тутиш нечоғлик олийжаноб иш экани маълум бўлади.  

Абу Мусо розияллоҳу анҳу Басрага келганларида басраликларга: “Мени сизнинг олдингизга Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Роббингизнинг Китоби, Пайғамбарингизнинг суннатини ўргатишим ва кўчаларингизни тоза тутишим учун юборди”, деб мурожаат қилган эканлар.

Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Учта лаънат келтирадиган ишлардан эҳтиёт бўлинг: сувларда, йўл ўртасида ва соя жойларда ҳожат чиқариш” (Абу Довуд ва Ибн Можа ривояти).

Ислом дини барчамизга яшаётган жойларимиз озода бўлиши, ичимлик сувимиз тозалиги, танамиз эса покиза бўлишига буюради. Асрлар бўйлаб мусулмонлар ариқ, дарё ва денгиз сувларини покиза сақлашни ўзларининг бурчи деб билиб келганлар. Ҳозирги пайтда айниқса озодалик ва покизалик қоидаларига риоя қилиш яна ҳам зарурроқ иш бўлиб қолди.

Аллоҳ таоло барчаларимизни Ўзи севган бандаларидан қилиб, танамиз ва руҳиятмиз пок  бўлмоғини насиб айласин.

Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ,

Юнусобод тумани бош имом-хатиби