Исломда эътиқодий жиҳатдан бир-бирлари билан аҳил-иноқ, ҳамжиҳат ва бирдам бўлган аҳли сунна вал-жамоа деб аталмиш тўрт фиқҳий мазҳаб бор. Яъни, ҳанафийлик, моликийлик, шофеъийлик ва ҳанбалийлик мазҳаблари. Сон-саноқсиз Ислом олимлари Қуръон ва суннатга энг мувофиқ фиқҳий мазҳаблар деб, уларни аҳли сунна вал-жамоа дейишга иттифоқ қилишган. Бирор киши мужтаҳидлик даражасига етмаган бўлса, унга шу тўрт мазҳабдан бирига эргашишни шарт қилишган. Бу асосга бир неча асрлар давомида оғишмай, ҳеч қандай ихтилофсиз  амал қилиниб келинган. Бу тўрт фиқҳий мазҳаб имомларини деярли барча Ислом уламолари тан олишган. Уларга эргашиш Қуръон ва суннатга эргашиш кабидир деб билишган. Бу имомлар ёлғон, алдов, туҳмат ва бўҳтон кам бўлган бахтли замонларда, ҳавою нафслар шаталоқ отмаган чоғларда, илм ва амал ривож топган асрларда, аввалги мақталган уч аср—асри-саодатларда яшашган. Ўша техника тараққиётга юз тутмаган вақтларда ҳеч қандай технологиясиз фақат ва фақат илм ва амал билан  юз минглаб эътиборли мусулмонлар ва муҳаққиқ олимларнинг олқишларига сазовор бўлишган.

Ислом оламида мазҳаб атамаси умумий тарзда зикр қилинганда юқорида айтилган ана шу тўрт ҳақ мазҳабдан бирини ифода этиши одатга айланган. Оммабоп ва ё илмий асарларда ҳам, шунчаки оғзаки суҳбатларда ҳам мазҳаб сўзидан барчанинг зеҳнида маълуму машҳур бўлиб кетган ҳанафийлик, моликийлик, шофеъийлик ва ҳанбалийлик мазҳаблари ирода этилади. Исломда бир неча ўнлаб оқимлар, йўналишлар, ирмоқлар бўлишига қарамасдан мазҳаб сўзи ижобий маъно ўлароқ фақатгина тўрт ҳақ фиқҳий йўналишдан бошқасини ифода этмайди.

Ўз навбатида “бемазҳаб” атамасидан ҳам шу тўрт мазҳабдан бирортасида субути бўлмаган мусулмонлар кўзда тутилади. Атама салбий маъно касб этиб, хоҳ тўрт мазҳабдан бирортасига алоқаси йўқ йўналишлар бўлсин, ёки шу тўрт мазҳаб ичида бетайинлик ила айрим масалада ҳанафий, яна бошқа масалада ҳанбалий ва ҳоказо амал қилувчи мулаффиқлар бўлсин барига нисбатан “бемазҳаб” атамаси қўлланаверади.

Айни дамда “мулаффиқ”, “талфиқ” атамаларига қисқача изоҳ бериб ўтиш ўринлидир:

Талфиқ – ижтиҳод шартларини ўзида ўзлаштира олмаган ҳолда, мустақил ҳукм чиқариш ва фатво беришга салоҳиятсиз кишининг турли мазҳаблардан ўзи хоҳлаган фатволарига амал қилишдир. Тўрт ҳақ мазҳаб уламолари талфиқдан қайтаришган. Масалан, ҳанафийлардан шайх Ибн Обидин “Баҳрур-роиқ”нинг ҳошиясида айтади: “Муайян мазҳаб муфтийсининг ўз мазҳабида аниқ кўрсатилган масалада бошқа мазҳаб йўлини тутиши ва у бўйича фатво бериши мумкин эмас”. (6-жилд, 289-бет).

Моликийлардан имом Нафровий “Фавокеҳуд-девоний”да айтади: “Тўрт имомдан бирига эргашиш вожиблигига мусулмон умматининг ижмоси тузилгандир. Фақат ижтиҳод аҳллари бундан мустасно”. (2-жилд, 357-бет).

Шофеъийлардан Жалолуддин Маҳаллий “Жамъул-жавомеъ”нинг шарҳида  айтади: “Энг саҳиҳ сўз шуки, омийлар модомики ижтиҳод мартабасида бўлмас экан, уларга муайян бир мазҳабга тақлид қилиш лозим бўлади. У хоҳ бошқа мазҳабни ўз мазҳаби билан тенг ва ё аржаҳ деб эътиқод қилсин, буни аҳамияти йўқ”. (2-жилд, 440-бет).

Ҳанбалийлардан Мардовий “ал-Инсоф”да айтади: “Риоятул-кубро”да айтиладики, ҳар бир муқаллидга бирор муайян мазҳабга тақлид қилиши лозим бўлади. Ижтиҳод аҳли бундан мустасно. Аҳли сунна олимларидан “муайян мазҳабга тақлид лозим эмас” деганлар ҳам бор. Аммо улар бу сўзларида ижтиҳод шартини ҳам ўртага қўйишган” (11-жилд, 194-бет).

Баъзи мулаффиқлар “бемазҳаб” атамасининг маъносини изоҳлашда чалғитувчи иборалар билан ўз қарашларини ҳаспўшлашга уринади. Уларнинг иддаосича “бемазҳаб” деган тушунча мутлақо нотўғридир. Эмишки, тўрт мазҳабдан бирортасида субути бўлмаган мусулмонлар ҳам иложсиз бирор олимнинг сўзига, ва ё бирор оқим ё йўналиш таълимотига суянади, демак улар бемазҳаб эмас. Зотан мазҳаб бу—кимнингдир йўналиши демакдир. Тўрт мазҳабдан бошқасига эргашганларни ёки тўрт мазҳаб ичида аралаш-қураш тарзда амал қилувчи мулаффиқларни “бемазҳаб” деб танқид қилиш нотўғри, ахир улар ҳам қайсидир бир олим ижтиҳодига суянмоқда-ку?! Балки бу танқид мазҳабпарастликдир!—деб ўз амалий ва ақидавий йўналишларини олдин қаторга олиб чиқишга уринадилар.

Шу ўринда улар томондан тўрт ҳақ фиқҳий мазҳабдан бирида собитқадамлик ила амал қилувчи мусулмонларга нисбатан “мазҳабпараст, мутаассиб” деган атамаларни қўллаш масаласига тўхталиб ўтсак:

Мутаассиб, мазҳабпараст сўзлари одатан салбий маънода қўлланувчи сўзлар бўлиб, нотўғри нарсага кўр-кўрона ишониш, шу нарсада қайсарлик билан оёқ тираб олиш, ноҳақ душманлик қилишга айтилади. Тўғри йўлда ёки тўғри фикрда мустаҳкам турганларни мазҳабпараст ё мутаассиб эмас, аксинча ҳақ устида собитқадам дейилади. Динимиз ҳам аслида шунга амр қилади. Нотўғри йўлда, ишда ва фикрда оёқ тираб туриб олганларга эга «мутаассиб», «қайсар» ва «кўркўрона эргашиб кетувчи гумроҳ» дейилади. Аслида бу лақаблар тўрт ҳақ фиқҳий мазҳаблардан бирортасида собитликни хушламайдиган, ўзларича амал қилувчи ўзбошимча мусулмонларга қўлланса тўғрироқ ва мосроқ бўлади.

Аслида, эса “бемазҳаб” атамаси аҳли суннанинг сўзи эътиборли олимлари томондан тўрт ҳақ мазҳабдан бирида собитликни инкор этиб, ижтиҳод даъвоси билан ўртага чиққан ва оммани ҳам шунга ундовчи кишиларнинг “биз мазҳабга қарамаймиз, мазҳабни бидъат деймиз,  ўзимиз Қуръон ва ҳадисдан ижтиҳод қиламиз, мазҳаб аҳлидан эмасмиз, биз саҳобалар давридаги каби ибодат қиламиз“ деб жар солувчи бемазҳабларга нисбатан айтилган ҳукмдир!

Улар тўрт мазҳабдан бошқа мазҳабда эканликларини даъво қилсалар сизга уларнинг бу жим-жимадор сўзларига алданиб қолмасликни маслаҳат берамиз. Негаки, биринчидан, улар “мазҳаббош”лари ким эканликларини очиқ айтишмайди.

Иккинчидан, уларнинг “мазҳаббош” раҳнамоларини бирор аҳли сунна  олимлари тарафдан эътироф этилмаган.

Учинчидан, фаразан бешинчи мазҳабни ташкил этсалар, тўрт мазҳабдан  ижтиҳод борасида устун эканликларини ҳали бирор йўналишда исбот қила олишмаган. Улар ҳам мазҳаблари бўйича Қуръон ва суннатга мувофиқ ижтиҳод қилиб бизни қойил қолдирсинлар, кўрайлик.

Тўртинчидан, эътирофли тўрт мазҳабни рад этиш орқали қанча-қанча ояту ҳадисни тан олмаслик ҳаракатида бўлишади ва баъзилари шуни тескари таъвил қилишга уринишади. Тўрт мазҳаб вакиллари эса ҳамма ояту ҳадисни бир хил кўришади. Илмлари кучли бўлмаганлиги юзасидан, қайси оят ёки  ҳадис носих мансухлигини англашга, улардан ҳукм чиқаришга ожизлиги, ҳавою нафсларига мослаб ҳукм чиқариб олмасликлари учун бутун дунё тан олган улуғ мужтаҳидларга эргашишликни афзал билишади. Зеро бугунги кунда бу мазҳаббоши имомлардай илм ва тақво соҳибига айланиш, фақат орзу эканлиги ҳаммага маълум ва машҳурдир.

Унутманг! Бу тўрт ҳақ мазҳабга бир неча асрлар давомида қанча-қанча олимлар амал қилишди. Эргашганлар хато қилишдими?!

Улар тақво, илм, ибодат ва тафаккурда биздан кучли эмасмидилар?!

Нима учун бундай мўътабар зотларга эргашмасдан, илми, амали, ибодати, пархезкорлиги, динга дўст ёки душманлиги каби фаолиятлари аниқ ва ишончли бўлмаган шахсларга иттибоъ қилишимиз керак экан?!

Бугунги фитна урчиган, инсоннинг асл шахсиятини билиш қийин кечадиган  замонларда этиқодий бетайин кимсаларга эргашмасдан, бутун дунё тан олган тўрт буюк имомларнинг бирига эргашишлигимизда нима жиҳат бизни мазҳабпараст ёки мутаасиб деб ҳақорат қилишларига асос бўлмоқда?! Улар ўз илм ва тақвоси орқали неча юзминглаб олиму фозилларни ўзларига эргаштира олмадиларми?! Дин учун мислсиз хизмат қилмадиларми?! Қанча-қанча ғайридинларни мусулмон бўлишлигига сабабчи бўлмадиларми?! Жавоб: Ҳа, худди шундай бўлган!

“Мазҳабпараст”, “мутаассиб” деган лақабларни кимлар ўйлаб топганини озгина тафаккур қилинг! Эй иккиланаётган кишилар шу тушунчалар доирасида мусулмонларни иккига бўлиб ташлаганини ҳам бироз тушуниб етарсиз. Тафриқага ким ажратаётганини, фитналарни ким уюштираётганини ҳассослик билан сезишга ҳаракат қиларсиз…

Қачонки тўрт фиқҳий мазҳабдан устун ёки баробар келадиган мазҳабни дунё олимлари ижмосига биноан бу ҳам аҳли суннанинг бешинчи мазҳаб деб тан олинмагунча,  тўрт мазҳабдан бирида мустаҳкам юрмайдиганлар бемазҳаб—яъни, тўрт ҳақ мазҳабдан бирортасида субутсиз, деб айтилаверади. Бу бутун ислом уммати тан олган ҳақиқатдир! Шуни ҳам алоҳида таъкидлаш жизки, имом Ғаззолий, Нававий, Фахруддин Розий каби уламолар тўрт имомдан бошқа, мужтаҳиди мутлақ даражасига ета олган, мустақил фиқҳий мазҳабга асос солиш даражасидаги олимни дунё ҳали шу кунгача кўргани йўқ, деб таъкидлаганлар!

Муҳтарам ўқувчи, муқадимада айтиб ўтагнимиздек тўрт фиқҳий мазҳабнинг эътиқодий қарашлари ягона таълимот асосига барпо этилгандир. Ибодат кўринишлари тўрт хил бўлсада ақидада бир ёқадан бош чиқариб эътиқод қиладилар. Бир-бирларини кофир ё бидъатчи деб ҳақорат қилишмайди. Бир-бирларини ўлдиришга фатво беришмайди. Бу эса айни Ислом низомидан кўзланган бош мақсаддир. Ҳа, Ислом дини мусулмонларни бир-бирлари билан аҳил-иноқликка, мафкуравий бирдамликка, ҳамдўстликка, ақидавий ихтилофлардан йироқликка, уруш ва бузғунчиликлардан хазар қилишга, исёнкорлик, боғийлик каби фитналарга қўшилмасликка чақиради! Бу таълимот айнан тўрт ҳақ фиқҳий мазҳабнинг эътиқодий таълимотида ўз аксини топган, балки асосини ташкил этади! Шундай экан сиз ҳам шу тўрт мазҳабдан бирортасига қарши чиқишдан, уни ноҳақ дейишдан, ажраб чиқиб кетишдан, бир-бирига аралшатириб амал қилишдан сақланинг!

Ҳикматуллоҳ Иброҳим

Бу ҳақда 26 январь куни Доғистон муфтийси шайх Aҳмад Афанди Ўзбекистон Республикасининг Ростов-Дондаги Бош консули Рустам Қўрғонбоев билан учрашувда айтиб ўтди.
Муфтият матбуот хизмати хабарига кўра, йиғилишда Доғистон Республикаси Миллий сиёсат ва диний ишлар вазири вазифасини вақтинчалик бажарувчи Энрик Муслимов ҳам иштирок этди.
Суҳбат чоғида Р. Қўрғонбоев Доғистонга ташрифидан мақсад, аввало, зиёрат туризми соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлашдан иборат эканини таъкидлади.
Бош консул Доғистон томонига февраль ойи охирида Ўзбекистон зиёрат ва туристик салоҳиятини тақдим этиш учун республикада майдонча ташкил қилиш имкониятини кўриб чиқишни таклиф қилди. Шайх Аҳмад Афанди, ўз навбатида, зиёрат туризмини ривожлантириш зарурлиги ғоясини қўллаб-қувватлади.
Агар унинг ташаббусига қизиқиш билдирилса, Доғистон ва Чеченистон мусулмонлари учун ёз бошида Махачқалъа – Тошкент йўналиши бўйича чартер рейсларини йўлга қўйиш режалаштирилган.
Доғистон муфтийси зиёрат туризмини ривожлантириш зарурлиги ҳақидаги ғояни қўллаб-қувватлади ва тез орада давлатларимизда коронавирус туфайли ўз-ўзини изоляция қилиш режимининг заифлашуви юз беришига умид билдирди.
"Бугунги кунда Доғистонда сўфийлик кенг тарқалган. Бу таълимот Ўзбекистондан келади. Сизларда бундай ғоя пайдо бўлгани учун Аллоҳга раҳматлар айтамиз. Ҳар томонлама қўллаб - қувватлаймиз", - дея таъкидлади Доғистон муфтийси.
Миллий сиёсат бўйича вазир вазифасини бажарувчи Энрик Муслимов Россия ва Ўзбекистон халқаро даражада жуда яхши алоқаларга эга эканини эслатди.
Шунингдек, Ўзбекистон консули бошқа амалдорлар ҳамроҳлигида Исо Пайғамбар номидаги Маънавият маркази ва Махачқалъа Марказий Жума масжидига ташриф буюргани қайд этилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ўз ваъдасида турмаганда турли-туман важ-карсонлар кўрсатувчи кимса ҳеч қачон мард ва ҳимматли инсон бўлолмайди.

Маҳмуд аз-Замахшарий

***

Кимда икки хислат бўлса, Аллоҳ уни севади:
1. Тақво.
2. Гўзал хулқ.

Кимда икки хислат бўлса, одамлар уни севишади:
1. Саховат.
2. Яхши амалларни кўпайтириш.

Араб ҳикматларидан

***

Зулм – бунёдкорлик ва тараққиётни барбод қилишга чақирувчи жарчидир.

Ибн Халдун

***

Донишманд билан қурилган биргина суҳбат бир ойлик мутолаадан афзалдир.

Шарқ ҳикматларидан

***

Сизни тарк этган инсонларни аслида сиз тарк этган бўласиз.

Мен сени жуда яхши биламан дейсизми? Оҳ-ҳо! Сиз авлиё экансизку. Айтингчи, мен кеча нимадан ҳайратландим, бугун нимадан азият чекяпман, нималар менинг дилимни вайрон қилмоқда, қалбимда нималар яширинган..?

Саййид Аброр Умар

***

Яхшилик қил, жаҳон яхшилик олсин,
Яхшилар бошига яхшилик солсин.
Мол-дунё барчадин - сендан ҳам қолур,
Яхшиси мол эмас, яхшилик қолсин.

Абдураҳмон Жомий

***

«Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилинг. Гуноҳ ва душманлик йўлида ҳамкорлик қилманг». 

(Моида сураси, 2-оят)

***

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади

Дубайнинг инқироз ва фалокатларни бошқариш бўйича Олий қўмитаси COVID-19 инфекция юқишлари сонининг кўпайиши шароитида тўй, зиёфат ва ижтимоий тадбирларни ташкил қилишнинг янги қоидаларини эълон қилди.
Жумладан, тўй ва бошқа йиғинларга максимал 10 киши қатнашишига йўлга қўйилган ва улар энг яқин қариндошлар бўлиши керак. Қоидалар хусусий уйларда ҳам, меҳмонхона ва банкет залларида ҳам ўтказиладиган тадбирларга тааллуқли бўлиб, 2021 йилнинг 27 январидан кучга киради.
Islam.ru маълумотларига кўра, аввалроқ қўмита ресторан, кафе ва бошқа умумий овқатланиш шаҳобчалари учун янги қоидаларни эълон қилганди. Хусусан, столлар орасидаги хавфсиз масофа икки метрдан уч метргача оширилиши керак. Бундан ташқари, бир столда меҳмонларнинг рухсат этилган сони ресторанларда 10 дан еттитагача, кафеларда тўрттагача камаяди.
Gulf News хабарига кўра, сўнгги ҳафталарда COVID-19 инфекция юқиш ҳолатлари сони сезиларли даражада ошган: 2020 йилнинг декабрьойи охирида кунига ўртача мингга яқин инфекция юқиш ҳолатлари қайд этилган бўлса, сўнгги 11 кун ичида ҳар куни 3,500 га яқин ҳолат аниқланган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Ер юзида ҳеч қандай дин, ҳеч қандай тузум тозаликка Ислом дини каби аҳамият бермаган. Ҳатто Қуръони Каримда ҳам инсонлар пок бўлишга чақирилган кўплаб оятлар мавжуд. Масалан, бир кунда фарз намозларини ўқиш учун камида 3–4 маротаба таҳорат олинади, Қурон тиловат қилиш учун ҳам албатта таҳоратлик бўлиш шарт. Шунинг учун ҳам Ислом дини поклик дини демакдир. Оғизларнинг тозалиги, уларни тоза сақлаш ҳам Исломда ибодат даражасига кўтарилган.

Тиш саломатлиги, уни парваришлаш ҳақида кўпчилигимиз эшитганмиз, аммо бу борада бериладиган тавсияларга ҳар доим ҳам амал қилавермаймиз ва натижада тишларнинг емирилиши, милк қонаши ва шунга ўхшаш бошқа ёндош касалликларга дуч келамиз. Хўш, инсон тишларини соғлом сақлаш учун нима қилиши керак?

Сўнгги бор тиш шифокори ҳузурига қачон борганингизни эслай оласизми? Жавобингиз «йўқ» бўлса, унда, албатта, бунга бефарқ бўлманг. Чунки касал тишлар жуда кўп хасталикларга сабабчи бўлиши мумкин. Тиш инсоннинг ташқи кўринишида кўзга ташланиб турадиган кичик бир қисм бўлса-да, жуда катта вазифани бажаради.

Организм учун энг катта хавф

Оғиз бўшлиғида уч юздан зиёд микроорганизм мавжуд. Организмимиз учун керакли бактерияларни ишлаб чиқаришга масъул бу микроорганизмлар инсон ҳаёти учун хавфли эмас. Лекин тишлар кариес натижасида емирилса ёки милк билан боғлиқ бирор муаммо юзага келса, ҳаммаси ўзгаради. Шунда патоген бактериялар сони кескин ошиб кетади ва бу зараркунандалар оғиздаги ўзи макон қилган жойни ташлаб, организм бўйлаб сафарга чиқади. Жуда хавфли бу «саёҳат»дан кўзланган биринчи манзил ошқозон бўлади.

Оғиз бўшлиғидан ошқозонга бориб қолган касаллик чақирувчи микроорганизмлар гастрит, ошқозон яраси, холецистит каби ошқозон-ичак муаммоларини келтириб чиқариши мумкин. Айнан шунинг учун ҳам тажрибали гастроэнтеролог сизни, албатта, стоматолог ҳузурига юборади. Баъзан узоқ вақт ошқозонда азият берган оғриқнинг сабаби ўтказиб юборилган кариес бўлиши мумкин. Тиш ва милклар муолажа қилинмагунча ошқозондаги муаммолар ҳам бартараф бўлмайди.

Масаланинг яна бир жиҳати овқат ҳазм қилиш тизимидаги муаммолар ҳам тишлар саломатлигида ўз аксини топади. Масалан, гастритда пастки «тўртлик» ва ақл тиши зарарланса, ичак касалликларида пастки бешлик, холецистит ва жигар билан муаммоларда олд тишлар зарарланади. Шунинг учун кариес узоқ йиллардан бери айнан шу тишларга «меҳр» қўйган кишиларга гастроэнтеролог кўригидан ўтиш ортиқчалик қилмайди. Шу билан бирга, тишда тез тош ҳосил бўладиган ҳамда тишларини нотўғри босадиган кишилар ҳам ошқозонларини текширтирганлари маъқул. Уларнинг овқатни керакли даражада чайнамасликлари овқат ҳазм бўлиш жараёнига салбий таъсир кўрсатади.

Касал тишлар нафақат ошқозон, балки томоқ, юрак, қон-томир ва бошқа соҳалар фаолиятини ҳам ишдан чиқариши мумкин.

Биринчи навбатда тозалик!

Тишларингиз доимо соғлом бўлишини истасангиз, уларнинг тозалигига беэътибор қараманг. Бу борада тиш пастасини тўғри танлаш ҳам жуда муҳим. Тўғри танланган тиш пастаси нафақат тишлар саломатлигини таъминлаш, балки милклар яллиғланишининг олдини олишга ҳам катта ёрдам беради.

Тишни тозалаётганда милкка зарар етказиб қўйишдан эҳтиёт бўлинг. Чўтканинг ҳаракати тишни тамоман тозалаш имконини бериши лозим. Тишнинг лаб, лунж, тил ва танглай юзалари вертикал йўналишда, чайнов юзалари эса айланма ҳаракатда билан тозаланади. Шундан сўнг оғиз чайилади. Болаларни 2–3 яшарлигидан тишларни парваришлашга ўргатиб бориш керак. Шунда улар 7 ёшда ўзлари мустақил бу ишни амалга оширадиган бўлишади. Шунингдек, тишни ўткир нарсалар билан тозалаш мумкин эмас. Бу буюмлар тиш эмалига зарар етказиши мумкин.

Мисвок ҳақида биласизми?

Тиш ва оғиз бўшлиғи саломатлиги ҳақида айтилганда бу борада мисвокнинг аҳамиятининг нечоғлик экани ҳеч биримизга сир эмас. Аммо ундан мунтазам фойдаланишда кўпчилик сусткашлик қилади. Мисвокнинг мўъжизакор нарсаки, ҳатто замонавий олимлар ҳам буни тан олишмоқда. Мисвокнинг таркиби, унинг фойдали хусусиятлари борасида кўплаб тадқиқотлар олиб борилди. Хулосаларга кўра, мисвок одатий тиш чўткасидан кўра самаралироқ экан. У бир вақтнинг ўзида ҳам тиш чўтка, ҳам пастанинг вазифасини бажара олади. Арок дарахти шохчаларидан олинадиган мисвок, ҳақиқатан ҳам, шифобахш, фойдали восита. Мисвок ҳақида Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламдан юздан ортиқ ҳадис ворид бўлган. У зот Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда: «Агар умматимга машаққат қилиб қўйишим бўлмаганида, уларни ҳар намоз олдидан мисвокланишга буюрган бўлар эдим», деганлар (Бухорий ва Муслим ривояти).

Саҳоба Ҳофиз ибн Ҳожар ҳамда Ибн Қайюм мисвокнинг ўттиздан ортиқ фойдали хусусиятларини санаб ўтишган. Булар қуйидагилар: Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам асло тарк этмаган суннатлари – мисвок Аллоҳнинг розилигига эриштиради, оғиздаги бадбўй ҳидларни кетказади, тишларнинг чириши ва дарз кетишининг олдини олади, милкларни мустаҳкамлаб, уларнинг қонаши ва йиринглашини йўқотади, балғамни кўчириб, овозни, талаффузни яхшилайди, юрак, меъда, кўз асабларини мустаҳкамлаб, кўзни равшан қилади, уйқуни қочириб, юзни гўзаллаштиради, фаришталарни мамнун, шайтонни маҳзун қилади, хотирани кучайтириб, зеҳнни очади, ҳасанотларни кўпайтиради ва ҳоказо.

ФОЙДАЛИ ТАВСИЯЛАР

Кислота ва қанддан сақланинг

Газли ичимлик, сўрма қандлар ва ҳатто янги сиқилган шарбатлар ҳам тиш учун зарарли. Бундай шарбатларда эмални емирувчи мева кислотаси концентрацияланган кўринишда бўлади. Карамел, ирис ва обаки оғизда узоқ вақт турганида эса патоген макрофлоралар кўпайиши учун қулай шароит юзага келади. Шоколаднинг таркибидаги какао бактериялар кўпайишининг олдини олгани сабабли тишга хавфи камроқ.

Тишлар учун хавфли деб ҳисобланадиган чой ва қаҳва эса аслида фойдали ҳисобланади: қора чой тиш эмалини мустаҳкамласа, қовурилган донлардан тайёрланган табиий қаҳва антибактериал таъсирга эга.

Тўғри овқатланинг

Тишлар мустаҳкам бўлиши учун организмга кальций ва фтор зарур. Кальций D витамини ёрдамида ўзлаштирилади. Овқатланиш тартибингизга D витаминига бой бузоқ, парранда гўшти, тухум, сариёғ, денгиз балиғи, кальций манбаи бўлмиш қатиқ, пишлоқ, исмалоқ, брокколи, таркибида фтор моддаси кўп қора чой, қора нон, балиқни киритинг. 

Тишларга тушадиган босимни камайтиринг

Тиш билан ёнғоқ чақиш, турли тиқин ва қопқоқларни очиш, ип узиш кабиларни унутинг. Бундан ташқари тишларни қаттиқ сиқиш, айниқса, ғичирлатиш одати ҳам унга зарар етказиб қўяди. Баъзиларнинг уйқуда тишини қаттиқ ғичирлатиш одати бор. Тишларини зарарлаб қўймаслик учун уларга уйқудан олдин тишга кийиладиган махсус воситалардан фойдаланиш тавсия этилади. 

Озуқага бой маҳсулотлар истеъмол қилинг

Тиш учун фойдали ва озуқага бой маҳсулотлар қуйидагилар:

Суяк шўрва. Суяклар 8–72 соат паст оловда қайнатилади. Қайнаш асносида суякдаги кўпгина фойдали минерал моддалар ажралиб чиқади. Тайёр шўрва совуқ жойда сақланади ва кунига тахминан 1 стакандан (200–250 мл) ичилади. Бу миқдор ошириб юборилса ҳам зарар қилмайди.

Ферментланган балиқ жигари ёғи. Бу модда балиқ ёғидан ўзининг фойдали хусусиятлари билан ажралиб туради. Ферментланган балиқ жигари ёғи табиий А ва D витаминлари, Омега-3 ва бошқа фойдали моддаларга бой. 1 чой қошиқ ферментланган балиқ жигари ёғида табиий D витамини бошқа маҳсулотларга нисбатан бир неча баробар кўп учрайди.

Яйловда боқилган ҳайвон сути ва сут маҳсулотлари. Бундай сут хом ҳолатда ичилади. Сут иситилса, ундаги жуда кўп фойдали моддалар нобуд бўлади ва унинг тишни мустаҳкамловчи хусусиятлари кескин камаяди. Хом сутни танлашнинг ҳам ўзига яраша қоидалари бор. Яйловда боқилмайдиган қорамолларнинг сутини хом ҳолда ичиш касаллик пайдо қилиши мумкинлигини унутмаслик керак. Табиий ҳолда, яъни доим яйловда ўт-ўлан билан озиқланадиган ҳайвоннинг сути шифобахш хусусиятга эга.

Доктор В. Прайснинг хулосасига кўра, «таомланиш тарзи тишларнинг бузилишида ҳам, тузалишида ҳам асосий омил ҳисобланади. Ҳар бир ейилган таом тишлардан минераллар «ўғирлаши» ёки тиш-суякларини керакли витамин ва минераллар билан таъминлаши мумкин».

Шунинг учун имкон қадар витаминга бой маҳсулотлар истеъмол қилинг ва ҳар куни тишларни тозалаб юришни унутманг. Ана шунда сиз тишларингизни катта хавфдан сақлаб қоласиз.

Нозима Умарали қизи

«Ҳилол» журналининг 1(22) сонидан