muslimuz
Фосиқлар билан дўстлашиш - 51 қисм
Аллоҳ таолонинг тақиқ ва амрларини тан олмайдиган, Унга итоат этмайдиган, азобидан қўрқмайдиган кимсалар билан дўст бўлиш нафснинг даҳшатли касаллигидир.
Муолажа услуби
Нафснинг бу касаллигидан қутилиш учун фожир “дўст”лардан алоқани узиш, улардан узоқ бўлиш ҳамда сўзи ва амали орқали Аллоҳ таолонинг ризолигига интиладиган солиҳ инсонлар билан дўстлашиш лозим. Чунки мева-мевадан ранг олганидек, инсон дўстидан одоб ёки ёмон хулқларни ўрганади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки ўзини бирор қавмга ўхшатса, бас, у ўша қавмдандир”, деганлар (Имом Аҳмад, Имом Абу Довуд, Имом Табароний ривояти).
Донишмандлардан бири: “Фосиқлар билан дўст бўлиш солиҳларга ёмон муносабатда бўлишга олиб келади”, деган.
Яна бир олим бундай огоҳлантирган эди: “Кимнинг қалбида Аллоҳнинг яқин бандаларига душманлик ҳисси пайдо бўлса, унинг қалби Аллоҳдан узоқлашади”.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши ва ёмон дўстнинг мисолини гўзал тарзда тавсифлаганлар: “Яхши суҳбатдош ва ёмон ҳамсуҳбатнинг мисоли мушк (хушбўй нарса) сотувчи ва темирчининг қўрасини пуфловчи босқонга ўхшашдир. Бас, мушк сотувчи ё сенга мушк ҳадя қилади, ё сотиб оласан, модомики, олмаганингда ҳам ундан ёқимли ҳид қолади. Темирчининг босқонидан эса ё кийиминг куяди ёки ёқимсиз ҳид қолади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
Имом Нававий раҳимаҳуллоҳ “Шарҳу Саҳиҳи Муслим” асарида ушбу ҳадиснинг шарҳида бундай дейдилар: “Бу ҳадисда солиҳ ва яхши амалларни қиладиган одамлар, гўзал ахлоқ эгалари билан бирга ўтиришга тарғиб, фосиқ ва бошқа бадхулқ ишлар билан шуғулланадиган одамлар билан суҳбатдош бўлишдан узоқ бўлиш баён қилинган”.
Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам яхши дўст танлашга тарғиб қилиб, ёмон дўстдан огоҳлантирганлар: “Киши дўстининг динидадир, шундай экан, бас, сизлар кимни дўст тутганингизга қаранглар”, деганлар (Имом Термизий, Имом Абу Довуд ривояти).
Ибн Атоуллоҳ Сакандарий раҳимаҳуллоҳ айтдилар: “Сўзи сизни тўғри йўлга далолат қилмайдиган, амали эса Аллоҳ таоло томон йўналтирмайдиган киши билан дўст бўлманг!”.
Аллоҳ таоло Қиёмат куни ёмон дўст танлаганларнинг пушаймон бўлишларининг хабарини берган: «У Кунда золим икки қўлини тишлаб: “Эҳ, қани эди Расул билан бир йўлни тутган бўлсам!” – дер. “Эвоҳ! Қани эди, фалончини дўст тутмаган бўлсам”, – дер» (Фурқон сураси, 27−29-оятлар).
Қиёмат куни Аллоҳнинг йўлидан тўсадиганларни дўст тутганлар пушаймон бўлиб: “Кошки эди, дунё ҳаётида солиҳлар билан дўст бўлсайдим дейди”.
Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.
Ахборот тарқатиш ва журналист одоби
Биринчидан, тарқатилаётган ҳар бир маълумот ва ахборот инсонлар манфаатига хизмат қиладиган яхши сўз бўлиши лозим.
Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Аллоҳ яхши сўзга қандай мисол келтирганини кўрмайсанми? У худди бир яхши дарахтга ўхшайдир. Унинг асли собит турадир. Шохлари эса, осмонда. Робби изни ила ҳар доим меваларини бериб турадир" (Иброҳим сураси, 24-25 – оятлар).
Иккинчидан, турли фаҳш ва беҳаё маълумотларни, бўхтон, ёлғон ҳамда миш-миш хабарларни тарқатишдан эҳтиёт бўлиш шарт.
Аллоҳ таоло бундай огоҳлантиради: "...фаҳш ишлар тарқалишини яхши кўрадиганларга бу дунёю охиратда аламли азоб бордир" (Нур сураси, 19-оят).
Учинчидан, тарқатилаётган ҳар қандай хабар ёки маълумот учун Қиёмат куни жавоб беришни ҳамда "Китобат ҳам хитобат кабидир (ёзиш – гапириш каби)", деган қоидани унутмаслик керак.
Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Бугунги кунда уларнинг оғизларига муҳр урамиз. Нима касб қилганларини Бизга қўллари сўзлар ва оёқлари гувоҳлик берур" (Ёсин сураси, 65-оят).
Имом Шофиъий айтадилар: "Вафот этмайдиган ёзувчи йўқ. Аммо унинг қўллари ёзган нарсалар неча йиллар ўтсада сақланиб қолади. Шундай экан, Қиёматда кўрганингизда хурсанд бўладиган нарсадан бошқа ҳеч нарса ёзманг!”.
Тўртинчидан, ҳар бир ахборотнинг ишончли эканини текшириб, кейин тарқатиш.
Аллоҳ таоло шунга буюради: "Эй, иймон келтирганлар! Агар фосиқ хабар келтирса, аниқлаб кўринглар, бир қавмга билмасдан мусийбат етказиб қўйиб, қилганингизга надомат чекувчи бўлманглар” (Ҳужурот сураси, 6-оят).
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Бир кишининг ёлғончи бўлиши учун эшитган нарсасини гапиравериши кифоя қилади”, деганлар (Имом Муслим ривояти).
Бешинчидан, муаллифлик ҳуқуқига амал қилиш. Ўзгаларнинг меҳнатини кўчириб, ўзлаштириб олмаслик.
Имом Шофиъий раҳимаҳуллоҳ: "Менга бу сўзни фалончи айтган”, деб айтувчисини аниқ шаклда гапирган киши ҳақиқий марддир”, деганлар.
Абдул Фаттоҳ Абу Ғудда айтадилар: "Жумла ёки сўзни нақл қилувчига нисбат бериш омонатдир”.
Олтинчидан, ҳар бир касб эгаси ўз мутахассислиги доирасида ахборот ёки маълумот тарқатиши лозим. Билими етмаган, мутахассислиги бўлмаган хабарни тарқатмаслик керак.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Қачон иш ўз аҳлидан бошқага топширилса, қиёматни кутавер", деганлар (Имом Бухорий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД
Акса урганда ва эснаганда бажариладиган суннатлар
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам: “Акса уриш Аллоҳ таолодан, эснаш эса шайтондандир. Шунинг учун қачон бирортангиз эснаса, қўлини оғзига қўйсин. Агар (эснаган пайтда): “ооҳ, ооҳ” деса, шайтон унинг ичида кулади. Аллоҳ таоло акса уришни яхши кўради, эснашни ёмон кўради”, дедилар” (Имом Термизий ривояти).
- Аксирганда қўли ё кийимини оғзига қўйиш.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам аксирганларида қўлларини ёки кийимларини оғзиларига қўярдилар ва у билан овозларини пасайтирардилар” (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти). Ушбу суннатга амал қилиш туфайли аксирган пайтда ёнидаги кишиларга азият беришдан сақланган бўлади.
- Аксирганда овозини пасайтириш.
Аксиришда жуда баланд овоз чиқариш одобсизликдир. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса, икки кафтини оғзига қўйсин ва овозини пасайтирсин”, дедилар” (Имом Абу Довуд ривояти).
- Аксиргандан кейин Аллоҳга ҳамд айтиш.
Аксиргандан кейин Аллоҳга ҳамд айтиш. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса “алҳамду лиллаҳ” (Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин. Унинг биродари эса, унга “ярҳамукаллоҳ”(Аллоҳ сенга раҳм қилсин), десин. Биродари унга “ярҳамукаллоҳ”, деб айтса, у “яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум (Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ишларингизни ислоҳ қилсин), деб айтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
4. Аксириб Аллоҳга ҳамд айтган кишига “ташмит” айтиш.
Мусулмон кишининг ҳақларидан бири аксирганда унга ташмит айтиш ҳисоланади. Аксиргандан сўнг Аллоҳга ҳамд айтган кишига “Ярҳамукаллоҳ”, деб айтишдир.Ташмит айтиш учун, аксирган одам Аллоҳга ҳамд айтиши керак бўлади.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан бирингиз аксирса “алҳамдулиллаҳ”(Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин. Унинг биродари эса, унга “ярҳамукаллоҳ” (Аллоҳ сенга раҳм қилсин), десин. Биродари унга “ярҳамукаллоҳ”, деб айтса, у “яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу балакум”(Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ишларингизни ислоҳ қилсин), деб айтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Даврон НУРМУҲАММАД
Депрессия (тушкунлик)дан қандай қутулиш мумкин?
Дунё кун-сайин ривожланмоқда, технология соҳаси ҳам соат сайин тараққий этмоқда. Лекин инсонларнинг ахлоқий-маънавий жиҳати тобора ёмонлашиб бормоқда.
Инсоният турмуш тарзи, транспорт, алоқа ва барча соҳалар ўта замонийлашган бўлсада, аммо ҳаёт тобора мураккаблашиб, қийинлашиб бормоқда.
Тартибсизлик, умидсизлик, тушкунлик кун тартибимизга айланяпти. Бахтли, қувончли кунлар ўтмишдаги орзу бўлиб қоляпти. “Камбағал бўлиб қолсамчи”, “Саратон касалига дучор бўлсамчи” деган қўрқув ва ҳадиксираш инсонлар ақлини банд қилмоқда. Бу каби кишилар қалби ва онгида яширинган қўрқувлар инсонларни тушкунликка олиб бормоқда.
Шуни билингки, банданинг ризқи кенг ёки тор бўлиши, бемор ё соғлом бўлиши фақат Аллоҳ таолонинг изни ва иродаси билан бўлади. Ҳатто битта дона барг ҳам Аллоҳнинг изнисиз узилиб ерга тушмайди. Агар инсон ҳар бир иш фақатгина Аллоҳнинг хоҳиши билан бўлишига чин қалбдан ишонса турли шубҳалар, хавотирлар асло уни ташвишга солмайди. Бугунги кунда замонавий қашшоқлик ҳукм сурмоқда. Бу – бойлик бор, лекин бахт йўқ деганидир.
Абу Зарр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Эй Абу Зарр, молнинг кўплигини бойлик деб ўйлайсанми?” дедилар. “Ҳа, ё Аллоҳнинг Расули”, дедим. У зот алайҳиссалом: “Молнинг камлигини камбағаллик деб ўйлайсанми?” дедилар. “Ҳа, ё Аллоҳнинг Расули”, дедим. У зот алайҳиссалом бундай дедилар: “Ҳақиқий бойлик қалбнинг бойлигидир, ҳақиқий камбағаллик эса қалбнинг камбағаллигидир. Кимнинг қалби бой бўлса, дунёда дуч келган нарсаси (қийинчиликлари) унга зарар қилмайди. Кимнинг қалби камбағал бўлса, дунёни қанча кўп тўпламасин, фойда бермайди. Зиқналиги унга зарар етказади, холос”.
Қаноатли банда дунё ташвишларидан маҳзун бўлмайди, тушкунликка тушмайди. Зеро, пулга уйни сотиб олиш мумкин, лекин хотиржамликни эмас, пулга тўшак сотиб олиш мумкин, лекин уйқуни эмас. Шифокорлар бугунги кунда жуда кўплаб одамлар уйқусизлик касалига дучор бўлаётганидан огоҳлантирадилар.
Бошқа томондан, йўл устида, шовқин, тирбанд жойда, одамларга ишга шошаётган вақтда дарахтнинг сояси тагида бир тиланчи камбағалнинг ухлаб ётганини кўришингиз мумкин.
Инсонни тушкунликка туширадиган энг катта сабаб ва омил бу – гуноҳдир. Бу ҳақда психотроп ёки гиёҳванд модда истеъмол қилган ёш йигитдан сўраб кўринг. У дастлаб осмонларда, булутлар узра учиб юради. Аммо ўзига келганда шундай тушкунликка тушадики, унинг кўзига фақатгина икки йўл кўринади: биринчиси: ўз жонига қасд қилиш, иккинчиси: яна дориларни қабул этиш...
Инсонни тинчлантирувчи дорилар вақтинчалик алдовдир. Бу билан ўзингизни-ўзингиз алдайсиз. Ҳақиқатни яшираётганингизни ўзингиз яхши биласиз. Бундай ниқоб орқали сиз барибир тинчликка эриша олмайсиз, муаммодан чиқмайсиз.
Сизнинг бу ҳолатингиз гўёки машина устасига бориб, “машинамдан қандайдир овоз чиқяпти, лекин муаммо нимада эканини топа олмаяпман” деган кишига ўхшайди. Уста ҳам машинани текшириб кўриб, у ҳам муаммо нимада эканини топа олмайди. Шунда ҳайдовчига бир таклиф беради. “Мен бу муаммони ҳал қилиб бера оламан. Агар машинангизни ҳайдаганингиздаги овоз сизни қаттиқ безовта қилаётган бўлса, радио овозини бироз кўтариб қўйинг, холос. Бу билан ваъда бераман сизнинг муаммоингиз текинга ҳал бўлади”.
Аммо бу билан сиз муаммони ҳал қилганингиз йўқ! Фақатгина унга ниқоб кийдирдингиз, беркитиб, яширдингиз. Лекин муаммо сизнинг ўй-ҳаёлингизда тураверади, кун сайин катталашиб, ёмонлашиб кетаверади.
“Аллоҳ сиз билан бирга” дегани бу – тўлқинсиз денгизда сузиш дегани эмас. Аллоҳ сиз билан дегани бу – тўлқин, тўфон таъсир қила олмайдиган кемада сузиш деганидир.
Чунки денгизга тушган одам тўлқинга дуч келмайди деб ҳеч ким кафолат бермайди. Демак, инсон ҳаётда албатта муаммога йўлиқади. Лекин Аллоҳ сиз билан бирга экан, ҳеч қандай бўрон ёки тўфон кемангизни чўктира олмайди. Бу руҳий хотиржамлик, Аллоҳга чин қалб ила ишонишдир.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юқоридаги ҳадисларида айтганларидек: “Кимнинг қалби бой бўлса, дунёда дуч келган нарсаси (қийинчиликлари) унга зарар қилмайди”.
Қалби бой бандани синовлар тушкунликка тушира олмайди. Бу билан банда ҳар қандай мусибатга беэътибор бўлади демоқчи эмасмиз. Йўқ, асло. Бундай бандага Аллоҳ таоло Ўзи куч-қувват, диққатни жамлай олиш қобилиятини беради. Натижада, банда мусибат вақтида асабийлашмайди, ўзини йўқотиб ҳам қўймайди. Охиратдаги мукофот ва савоблар умидида гўзал сабр қилади, фақат Аллоҳга суянади...
Даврон НУРМУҲАММАД
Бойлик севгиси - 50 қисм
Нафс касаллигининг аломати – мол-дунё тўплашни яхши кўриш, аммо хайр-саховат, инфоқ, эҳсон, садақа қилишни истамаслик.
Муолажа услуби
Инсон ўлим кутилмаганида эшик қоқишини ва ундан рухсат сўраб ўтирмасдан бостириб киришини унутмаслиги керак. Мўмин мол-дунёни аввало ўзи ва оиласи, аҳли-аёлининг эҳтиёжлари учун сарфлайди ҳамда улардан ортганини эса камбағал, мискин, ночорларга ажратади.
Олаётган ҳар бир нафаси ғанимат ва охиргиси бўлиши мумкинлигини англаб етган банда мол-дунёни тўпламайди, зиқналик қилмайди.
Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қайсингизга меросхўрнинг моли ўз молидан кўра суюклироқ?” дедилар. Саҳобалар: “Ё Аллоҳнинг Расули, орамизда бирор киши йўқки, ўз моли суюклироқ бўлмаса”, дейишди. У зот алайҳиссалом: “Сарфлагани ўзининг моли, қолдиргани эса меросхўрининг молидир”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Буюк саҳоба Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу касал бўлиб қолганларида, мусулмонларга қарата: “Токи тирик экансиз ва сизга муҳлат берилган экан яхши амаллар қилиб қолинг! Яхшиликларни кейинга қолдирманг, уларни дарҳол бажаринг ва бир кун келиб пушаймон бўлиб: “Уни, буни қилсам бўларкан” деб қоласиз. Унда энди имкон бўлмайди. Шунинг учун вақти соати келиб мол-дунёингиз меросхўрларингизнинг ҳаққига айланмасидан олдин яхшилик қилиб қолинг. Билингки, сиз нимаки хайр-эҳсон қилган бўлсангиз барчаси сизники, ундан бошқа қолгани эса, меросхўрларингизга тегишлидир”.
Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.