Эй биродар, қаранг, ўлим келмасдан олдин ишларингизни ислоҳ қилиб олинг. Чунки сиз қачон ўлим келиб қолишини билмайсиз. Билингки, умр озгина, ҳасрат эса узоқдир. Эй биродар, “Лаа илаҳа иллаллоҳ” сўзини кўпайтирмоқ ва унга шукр қилмоқ лозим. Шукр улуғ неъмат учундир. Чунки у шукр билан боқийдир.

Пайғамбаримиз соллоллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қилади: “Ўликларингизга “Лаа илаҳа иллаллоҳ”ни секин айтиб туринг. Чунки у гуноҳларни парчалаб ташлайди”. Сўрадилар: “Эй Аллоҳнинг элчиси, агар уни ҳаётлигида айтса-чи?”, У зот алайҳиссалом айтдилар: “У гуноҳларни парчалайди, парчалайди” деб такрорладилар.

Аллоҳ таоло муқаддас каломида бундай марҳамат қилади: “Эҳсон – яхшиликнинг мукофоти фақат яхшиликдир (Раҳмон сураси 60-оят). 

Анас ибн Молик Пайғамбаримиз алайҳиссаломдан ривоят қилади: У киши айтадилар: “Ла илаҳа иллаллоҳ жаннатнинг қийматидир”. Бошқа хабарда: “Жаннатнинг калитидир”, дейилган.

Айтилади: “Ла илаҳа иллаллоҳ жаннатнинг калити, лекин эшикни очиш учун калитнинг тишлари бўлиши керак. Унинг тишлари ғийбат ва гуноҳлардан пок,  Аллоҳни зикр қилувчи тил, ҳасаддан ва ғийбатдан қўрқувчи пок қалб, шубҳа ва ҳаромдан пок қорин ва гуноҳлардан пок хизмат билан шуғулланадиган аъзолардир”.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтдилар: “Ким лаа илаҳа иллаллоҳ деса, унинг оғзидан кўк қуш чиқади. Унинг икки оқ қаноти дур ва ёқут  билан қопланган бўлади. Сўнгра осмонга кўтарилади ва ундан асаларининг товуши каби ғунғиллаш эшитилади, унга:  “Жим тургин”, дейилади. Сўнгра у: “Йўқ, соҳибимнинг гуноҳи кечирилмагунча жим турмайман”,  дейди, шунда у айтган  кишининг гуноҳи кечирилади. Сўнг у қушда етмишта тил пайдо бўлиб, қиёмат кунигача эгасининг гуноҳини кечиришини сўрайди. Қиёмат куни  бўлса, у қуш келади ва эгасининг қўлидан ушлаб, унга жаннатни кўрсатувчи ва йўл бошловчи бўлади.

Аллоҳ таоло Фиръавнни сувга ғарқ қилди ва Мусо алайҳиссаломни қутқарди. Мусо айтдилар: “Эй Аллоҳ, менга бир амални далолат этгинки, уни қилсам, Сен менга берган неъматга шукр қилай”. Аллоҳ айтди: “Эй Мусо, лаа илаҳа иллаллоҳ, деб айт. Мусо алайҳиссалом зиёда қилишни сўрадилар”. Аллоҳ айтдики: “Эй Мусо, агар етти осмон ва етти ерни тарозининг бир палласига қўйсанг лаа илаҳа иллаллоҳ калимасини бир палласига қўйсанг, албатта,  лаа илаҳа иллаллоҳ калимаси оғир келади”.

Уламолардан бирлари айтади: “Учта нарса борки, уни Аллоҳ таолодан ҳеч нарса тўсолмайди: лаа илаҳа иллаллоҳ калимаси,  ижобат бўлишига ишонган ҳолда қилинган дуо, отанинг фарзанди ҳаққига ва мазлумнинг золимга қарши қилган дуоси”.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтдилар: “Кимга ўлим вақтида лаа илаҳа иллаллоҳ сўзини талқин қилинса жаннатга киради”.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом бундай деганлари ривоят қилинган: “Кимнинг дунёдаги охирги каломи лаа илаҳа иллаллоҳ бўлса, жаннатга киради”.

Аллоҳ таоло барчаларимизни “лаа илаҳа иллаллоҳ” калимасини давомий айтиб юришда бу дунёдан ўтаётган вақтимизда ҳам “лаа илаҳа иллаллоҳ”ни айтишлик бахтини насиб айласин.

Ал-Фақиҳ Абу Лайс ас-Самарқандийнинг 

“Танбеҳул ғофилин” китоби асосида

Имом-Термизий ўрта маҳсус таълим муассаси

талабаси Муродулло Чориев тайёрлади

Нафснинг бу касаллигида – ибодатга нисбатан бепарволик ва Аллоҳ таоло томонидан юкланган амалларни дангасалик билан эътиборсиз қолдириш кузатилади.

 Муолажа услуби

Шуни унутмаслик керакки, диндаги барча буйруқ ҳамда қайтариқлар Аллоҳ таолонинг амридир. Оқил инсон Аллоҳга итоат этишдан ва амрларини бажаришдан малолланмайди. Бобом Исмоил ибн Жунайд раҳимаҳуллоҳ айтардилар: "Ибодат ва амалларга бепарволигимиз бу мажбуриятларни бизга ким юклаганини тушуниб етмаслигимиздан келиб чиқади"

Сулаймон ад-Дароний раҳимаҳуллоҳ айтади: "Ҳар бир нарса эскиради, қадрсиз бўлади. Бизнинг қалбимиз очкўзлигимиз сабабли парчаланади. Ким кўп ейишни одат қилса олтита қийинчиликка дуч келади:

- ибодатдан ҳузур, лаззатланишдан мосуво бўлади;

- унутувчан, бирор нарсани ёдлашга қийналадиган бўлиб қолади;

- одамлар нисбатан раҳм-шафқати заифлашади;

- ибодатларга дангасалик қилади;

- шаҳватларининг ортидан қувиб юради;

- мусулмонлар масжидга борганларида, у эса бекорчи ишлар билан банд бўлади".

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

1. Таҳоратли бўлиш. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Уни (Қуръонни) таҳоратли кишилардан ўзгалар ушламаслар" (Воқеа сураси, 79-оят).

2. Пок жойда тиловат қилиш. Афзали масжид ҳисобланади.

3. Қиблага юзланиб, виқор ва салобат билан, бошини эгган ҳолда хушуъ хузуъ билан ўтириш.

4. Мисвок ишлатиш.

5. Қироатдан олдин тааввуз (Аъузу биллаҳи минаш шайтонир рожийм)ни айтиш. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: "Қачонки, Қуръон ўқисангиз, албатта, қувғин этилган шайтон (васвасаси)дан Аллоҳ паноҳ беришини сўрангиз!" (Наҳл сураси, 98-оят).

6. Тавба сурасидан бошқа ҳар бир суранинг аввалида басмала (Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим)ни айтиш.

7. Тартил билан (дона-дона қилиб) тиловат қилиш. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Қуръонни "тартил" билан (дона-дона қилиб) тиловат қилинг!» (Муззаммил сураси,4-оят.)

8. Бир сура қироатини бошлаганда уни охирига етказиш.

9. Бошқалар билан сўзлашиш учун қироатни тўхтатмаслик.

10. Сажда оятини ўқиган вақтдаёқ сажда қилиш.

11. Мусҳафга қараб ўқиш. Бу ёддан ўқишдан кўра афзалдир. Чунки Қуръонга назар қилиш ҳам ибодатдир.

12. Имкони борича қироат овозини чиройли қилиш ва уни зийнатлаш.

13. Йўғон овоз билан тиловат қилиш ва аёллар каби овозини ингичка қилиб ўқимаслик.

14. Тиловат вақтида йиғлашлик ёки йиғлашга қодир бўлмаса йиғламсирашлик, маҳзунлик ва хушуъ билан ўқиш.

15. Қуръонни тадаббур ва тафаккур билан ўқиш. Чунки тиловатдан асосий мақсад ҳам шудир. Аллоҳ таоло айтади: "(Эй, Муҳаммад! Ушбу Қуръон) оятларини тафаккур қилишлари ва ақл эгалари эслатма олишлари учун Биз Сизга нозил қилган муборак Китобдир" (Сод сураси, 38-оят).

16. Аллоҳ таолонинг қудратини баён қилувчи оятларда унинг қудратини идрок қилиш, кофирларнинг ҳолати баёни келганда Аллоҳдан паноҳ сўраш.

17. Қуръони карим Аллоҳ таолонинг сўзи эканини ёдда тутиш.

18. Тадаббур, тафаккур қилишдан тўсадиган нарсаларни тарк қилиш. Масалан, ҳарфларни ҳаққини адо қилмаслик, уни ўз махражидан чиқармаслик каби ишлар билан шайтон васваса қилади.

19. Гуноҳга муккасидан кетиш, мутакаббир бўлиш, нафси ҳавога берилиб кетиш ҳам Қуръонни тафаккур, тадаббур қилишдан тўсади. Чунки бу ишлар қалбни қорайиши унинг занглашига сабаб бўлади.

20. Қуръон тиловат қилувчи инсон шуни билиши лозимки, ундаги қилинган хитоблар, ваъидлар ўз навбатида ана шу инсонга ҳам тааллуқлидир. Ундаги қиссалар шунчаки гап-каштак учун эмас, балки ибрат учун уларни нозил қилингандир. Уларни тааммул қилиб, ўзига хулоса чиқарсин.

Даврон НУРМУҲАММАД

Нафснинг бу иллатига чалинган кибрли инсон ўзгаларни ҳақир (паст) санайди, ўзини бошқалардан устун деб билади ва унинг шаънига айтилган бирорта танқидни қабул қилмайди.

Муолажа услуби

Бу касалликдан қутилишнинг ягона йўли – мулойим, тавозели бўлиш ва дўсту биродарларини ҳурмат қилиш лозим. Аллоҳ таоло Пайғамбарига хитоб қилиб бундай марҳамат қилади: “(Эй Муҳаммад алайҳиссалом), Аллоҳ томонидан бўлган бир марҳамат сабабли уларга (саҳобаларингизга) юмшоқ сўзли бўлдингиз. Агар қўпол, қаттиқ дил бўлганингизда эди, албатта улар атрофингиздан тарқалиб кетган бўлар эдилар...” (Оли Имрон сураси, 159-оят).

Шунингдек, Иблиснинг Аллоҳнинг раҳматидан узоқ ва ҳузуридан қувилишига ҳам айнан такаббурлиги сабаб бўлганди. Аллоҳ таоло унга Одам алайҳиссаломга сажда қилишни буюрганида у бош тортди ва кибрга кетди: «(Аллоҳ) деди: “Мен сенга буюрган пайтимда сени сажда қилишдан нима тўсди?” “Мен ундан (Одамдан) яхшироқман. Мен оловдан яратгансан, уни эса лойдан яратдинг”, деди у» (Аъроф сураси, 12-оят).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам Каъбага қараб: “Нақадар улуғворсан! Қадринг қанчалик буюк! Бироқ, бир мўминнинг даражаси сендан улуғдир, чунки сен ҳақингда Аллоҳ битта тақиқ жорий қилган, мўминнинг эса учта: жонига, мулкига ва обрўсига тажовуз қилишдан қайтарган”, дедилар.

Абдуллоҳ Ибн Умар розияллоҳу анҳунинг ҳам худди шу маънодаги дуони Каъбага қараб қилганлари ривоятларда келади: “Сен қандай ҳам буюксан! Ҳурматинг нақадар улуғ! Лекин бир мўминнинг ҳурмати эса сендан ҳам улуғдир!”.

Имом Бурсавий раҳимаҳуллоҳ мусулмонларни такаббурликдан огоҳлантирар экан: “Мўмин киши ўз биродарларини хорлаб, уларга паст назар билан қарамаслиги, зулм қилмаслиги керак. Иблис ўзини Одам Атодан афзал деб билди, оқибатда абадий азобга ва хорликка маҳкум бўлди. Шунинг учун, бир мусулмонни менсимайдиган инсон иблиснинг амалини қилаётганини унутмасин!”.

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.

1. Хуфтон намозидан олдин ухламаслик ва хуфтондан кейин суҳбатлашмаслик:
Абу Барза розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам хуфтондан олдинги уйқуни ва ундан кейинги суҳбатни ёқтирмасдилар” (Имом Бухорий ривояти).
Чунки хуфтондан олдинги уйқу уйқу учун хосланган кечки уйқуга путур етказади. Ундан кейинги суҳбат эса бомдод намозига ухлаб қолиш хавфини келтириб чиқаради. Лекин уламоларнинг фикрича, хуфтондан кейинги суҳбат диний ва ижтимоий манфаат учун ёки илм суҳбатлари бўлса у макруҳ эмас, деганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абу Бакр Сиддиқ билан тунда суҳбат қилганлари ҳақида Умар розияллоҳу анҳудан ривоятлар келган.

2. Уйқуга таҳоратли ҳолда ётиш:
Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Ётоғингга келганда намозга қандай таҳорат қилсанг шундай таҳорат қил. Кейин ўнг томонингга ёт, сўнгра бундай дегин: “Аллоҳумма асламту важҳий илайк ва фаввазту амрий илайк ва алжаъту зоҳрий илайк. Роғбатан ва роҳбатан илайк. Лаа малжаъа ва лаа манжа минка илла илайк. Аллоҳумма аманту бикитабикаллазий анзалта ва бинабиййикаллазий арсалта*” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

* “Аллоҳим! Сенга умид қилиб ва қўрқиб юзимни (яъни, ўзимни) Сенга таслим қилдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенга суяндим. Паноҳ ва нажот фақат Ўзингдандир. Нозил қилган китобингга ва юборган набиййиннга имон келтирдим”.

3. Тўшакни қоқиш ва “Бисмиллоҳ”ни айтиш:
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулулллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Қайси бирингиз ётоғига ётса, изорининг ички тарафи билан тўшагини қоқиб юборсин. Зеро, у ўзидан кейин тўшагига нима кирганини билмайди. Сўнгра бундай дейди: “Роббим! Номинг ила ётдим ва Сен ила тураман. Агар жонимни олсанг раҳм қил. Агар жонимни юборсанг (яъни, уйғонганда руҳи қайтарилиши) уни солиҳ бандаларингни сақлаганингдек асра” (Имом Бухорий ривояти).

4. Ўнг томон билан ётиш.
Жуда кўп ҳадиси шарифларда ўнг томон билан ётишга тарғиб қилинган. Баро ибн Озибдан ривоят қилинган юқоридаги ҳадис ҳам шулар жумласидандир. Инсон ўнг томон билан ётганда ошқозонда овқат ҳазм учун яхши жойлашади ва сергакроқ ухлайди. Чап томонга ётганда эса юракка оғир ботади.

5. Ўнг қўлни юзининг тагига қўйиб ётиш ва ушбу зикрларни айтиш:
“Аллоҳумма бисмика амуту ва аҳя”. “Аллоҳим, исминг ила ўламан ва тириламан!”.
Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Қачонки, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам тунги ётоқларига борсалар, қўлларини юзларини тагига қўярдилар. Сўнгра: “Аллоҳим, исминг ила ўламан ва тириламан!” дердилар. Уйғонсалар: “Алҳамду лиллаҳиллазий аҳяна баъда ма аматана ва илайҳин нушур”. “Жонимизни қабз қилгандан кейин қайта тирилтирган Аллоҳга ҳамд бўлсин. Қайта тирилиш Унинг Ўзигадир”, деб айтардилар (Имом Бухорий ривояти).

 
6. Қоринни ерга қилиб ётмаслик:
Тихфатул Ғифорий розияллоҳу анҳу айтдилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидда чалқанча ҳолатда ухлаб ётганимда кўриб қолдилар. Шунда, оёқлари билан туртиб: “Бу уйқу нимаси?! Буни Аллоҳ ёмон кўради”, дедилар» (Имом Ибн Можа ривояти).

7. Уйқудан олдин Ихлос, Фалақ ва Нас сураларини тиловат қилиш:
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тунги ётоқларига борсалар, икки кафтларини бирлаштириб, уларга дам уриб – “Ихлос”, “Фалақ”, “Нас” сураларини қироат қилардилар. Сўнгра икки кафтларини баданларининг қўллари етгарлик жойларига суртардилар. Бошларидан бошлаб, сўнгра юзлари ва кетма-кет бошқа аъзоларига. Бу ишни уч марта қилардилар” (Имом Бухорий ривояти).

8. Мулк сурасини тиловат қилиш.
Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам “Алиф лаам мийм” ва “Табарокаллази биядиҳил Мулку”ни қироат қилмасдан ухламас эдилар» (Имом Термизий ривояти).

 9. Зумар ва Исро сураларини ўқиш.
Оиша розияллоҳу анҳо онамиз ривоят қиладилар: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам “Зумар” ва “Бани Исроил” (Исро) сураларини ўқимасдан ухламасдилар» (Имом Термизий ривояти).

 10. Кафирун сурасини ўқиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “У ширкдан покликдир”, деганлар (Имом Абу Довуд, Имом Термизий ривояти).

11. Бақара сурасининг охирги икки оятини ўқиш.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу икки оят унинг учун кифоя қилади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти). Уламолар “Унинг учун кифоя қилади” жумласининг маъноси ҳақида турли фикр айтганлар. Баъзилар: “Тунги қиёми, қироати сифатида кифоя қилади”, дейдилар. Бошқалар эса: “Ҳар қандай ёмонлик ҳамда кўнгилсиз ҳолатлардан ҳимоя сифатида кифоя қилади”, дейди.

12. Ўттиз уч марта “Субҳаналлоҳ”, ўттиз уч марта “Алҳамдулиллаҳ” ва ўттиз тўрт марта “Аллоҳу акбар”ни айтиш.
Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Икки хислат бор. Ким унга амал қилса, албатта жаннатга киради. Иккиси осон, аммо унга амал қиладиган оздир. Биринчиси, ҳар бир намоздан сўнг 10 марта тасбеҳ (Субҳаналлоҳ) айтади, 10 марта Аллоҳга ҳамд (Алҳамдулиллаҳ) айтади ва 10 марта такбир (Аллоҳу акбар) айтади. Бир кунда 150 та, тарозида эса 1500 та бўлади. Иккинчиси, қачон ухлашга ётса, 34 марта такбир (Аллоҳу акбар), 33 марта ҳамд (Алҳамдулиллаҳ) ва 33 марта тасбеҳ (Субҳаналлоҳ) айтади. Жами 100 та, тарозида 1000 та бўлади”, дедилар. Шунда саҳобалар розияллоҳу анҳум: “Ё Аллоҳнинг Расули! Нега осон бўлган бу амалларга амал қиладиганлар оз?” деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бу амални қилмоқчи бўлганнинг олдига шайтон намозда келиб, уни айтишидан олдин ҳожатини эсига солади. Уйқуга ётганида эса, уни айтишидан олдин ухлатиб қўяди”, деб жавоб бердилар (Имом Термизий, Имом Насоий ривояти).

13. Таҳажжуд намозига туришни ният қилиб ётиш.
Абу Дардо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Бир киши ётоғига тунда туриб намоз ўқишни ният қилиб ётсаю, аммо уйқу ғолиб келиб тонгача ухлаб қолса, у кишига ният қилган нарсасининг савоби ёзилади. Уйқуси эса, Аллоҳ азза ва жалладан унга садақа бўлади" (Имом Насоий ривояти).

14. Уйқудан олдин чироқларни ўчириб, эшикларни ёпиш:
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумо ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Идишларнинг оғзини ёпиб, эшикларни тамбалаб ва чироқларни ўчириб ётинглар, чунки сичқон пиликни тортиб юбориб, уй аҳлини ёқиб юбориши мумкин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар:“Тунда чироқларни ўчириб, эшикларни ёпиб, мешларнингш оғзини боғлаб ҳамда овқат ва ичимликларни ёпиб ётингиз” (Имом Бухорий ривояти).

Даврон НУРМУҲАММАД