18 Ноябр, 2025, 27 Жумадул аввал, 1447
18 Ноябр, 2025, 27 Жумадул аввал, 1447
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ ءَامِنُواْ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ قَالُواْ نُؤۡمِنُ بِمَآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا وَيَكۡفُرُونَ بِمَا وَرَآءَهُۥ وَهُوَ ٱلۡحَقُّ مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَهُمۡۗ قُلۡ فَلِمَ تَقۡتُلُونَ أَنۢبِيَآءَ ٱللَّهِ مِن قَبۡلُ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ٩١
91. Агар уларга: "Аллоҳ туширган нарсага имон келтиринглар" дейилса, "Биз ўзимизга туширилган нарсага имон келтирамиз" деб, ўз китобларини тасдиқлаб келган Ҳақ Китобни инкор қилишади. (Эй Муҳаммад): "Агар мўмин бўлсанглар, нега олдин Аллоҳнинг пайғамбарларини ўлдирдинглар?" денг.
Ислом таълимотига кўра, Одам алайҳиссаломдан тортиб охирги пайғамбар Муҳаммад алайҳиссаломгача бўлган барча пайғамбарлар Исломга – ёлғиз Аллоҳга имон келтиришга даъват қилишган, қиёмат кунига ва унда ҳар ким бу дунёдаги амалига яраша мукофот ёки жазо олишига ишонишга чақиришган, инсонларнинг икки дунё саодатига эришишларига сабаб бўладиган шариат аҳкомларини баён қилишган. Чунки Ислом келажак, истиқбол рисолати бўлгани каби олис мозий рисолати ҳамдир. У ўз жавҳарида, эътиқодий ва ахлоқий моҳиятида ўтган барча пайғамбарлар ва нозил қилинган китоблар рисолатидир. Демак, барча пайғамбарлар Ислом билан келишган, тавҳидга чақиришган. Бунга Қуръони каримнинг кўпгина оятлари далолат қилади. Ислом моҳиятига кўра, Нуҳ алайҳиссалом замонларидан то пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломгача келган барча пайғамбарларнинг рисолатидир.
Аммо инсониятнинг жуда оз қисми уларга эргашган. "Фақат қўлимиздаги нарсаларга ёки ота-боболаримиз эътиқодига ишонамиз" дея Аллоҳ таоло ҳузуридан келган ваҳийларга қулоқ солишмади, энг аянчлиси, уларни инкор қилишгача боришди. Гумроҳ ва сўқир инсонлар Аллоҳнинг пайғамбарлари даъватига қулоқ солишмади, ҳатто уларни ёлғончига чиқаришди, ўлдиришгача бориб етишди. Ана шундай саркаш, исёнкор, итоатсиз, ношукр қавмлар бу дунёнинг ўзидаёқ турли балою-офатларга, фалокатларга учраб, Ер юзидан йўқ қилиб юборилди. Қуръони каримда зикри келган пайғамбарларнинг қиссаларида ана шу қавмларнинг фожиаси келтирилган: "(Эй Муҳаммад), агар улар (яъни, Макка мушриклари) сизни ёлғончи қилсалар, улардан илгари Нуҳ қавми, Од, Самуд (қабилалари) ҳам (ўзларига юборилган пайғамбарларни) ёлғончи қилгандирлар. Иброҳимнинг қавми (Иброҳимни), Лут қавми (Лутни), Мадян аҳолиси (Шуайбни ёлғончи қилгандирлар). Мусо ҳам ёлғончига чиқарилди. Мен эса кофир бўлган кимсаларга муҳлат бериб қўйиб, сўнгра уларни (Ўз азобим билан) ушладим. Бас, Менинг инкорим қандай бўлди?!" (Ҳаж, 42-44). Дарҳақиқат, пайғамбарлар тарихига назар солсак, инсонлар ҳамиша исёнда бўлгани, ўзларига даъват ва ваҳий келтирган Аллоҳнинг элчиларига бўйсунишмагани учун охири бу дунёда чексиз азоб-кулфатлар, охиратда эса аламли жаҳаннам қийноқлари кутаётганидан огоҳлантирилган.
۞وَلَقَدۡ جَآءَكُم مُّوسَىٰ بِٱلۡبَيِّنَٰتِ ثُمَّ ٱتَّخَذۡتُمُ ٱلۡعِجۡلَ مِنۢ بَعۡدِهِۦ وَأَنتُمۡ ظَٰلِمُونَ٩٢
92. Ва Мусо сизларга очиқ ҳужжат келтирди, сизлар эса у йўқлигида золимлардан бўлиб бузоққа сиғиндингизлар.
Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссаломни Бани Исроилга пайғамбар қилиб юборганди. Мусо алайҳиссаломнинг номи Қуръони каримда юз мартадан кўп такрорланиб келган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга қавм томонидан жабр-зулм кучайиб кетганда у зот: “Аллоҳ биродарим Мусога раҳм қилсин. У мендан кўра қаттиқроқ озорларга учраса-да, лекин бунга сабр қилди”, деганлар. Мусо алайҳиссалом яшаган даврда Рамсес Иккинчи деган золим ва қаттиққўл фиръавн (ҳукмдор) давлатни бошқарган эди. Аллоҳ таоло пайғамбари Мусонинг имонсиз Фиръавнга қарши эътиқодий кураш олиб бориши учун уни турли мўъжизалар билан қўллади. Мусо алайҳиссалом кўрсатган ҳассанинг илонга айланиши, қўлларининг оппоқ бўлиши, денгизнинг иккига бўлиниши, Тавротнинг туширилиши каби очиқ-ойдин далил-ҳужжатларни кўриб туриб ҳам Бани Исроил дарров тўғри йўлдан чалғиди ва Мусо алайҳиссалом Тур тоғига Аллоҳ таоло билан роз айтишга кетганида бир коҳин ясаган олтин бузоққа сиғина бошлади.
وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَكُمۡ وَرَفَعۡنَا فَوۡقَكُمُ ٱلطُّورَ خُذُواْ مَآ ءَاتَيۡنَٰكُم بِقُوَّةٖ وَٱسۡمَعُواْۖ قَالُواْ سَمِعۡنَا وَعَصَيۡنَا وَأُشۡرِبُواْ فِي قُلُوبِهِمُ ٱلۡعِجۡلَ بِكُفۡرِهِمۡۚ قُلۡ بِئۡسَمَا يَأۡمُرُكُم بِهِۦٓ إِيمَٰنُكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ٩٣
93. Сизлардан аҳд олиб, тепангизга Тур тоғини кўтариб: "Биз сизларга берган Китобни маҳкам тутинглар ва эшитинглар" деганимизни эсланглар. Улар: "Эшитдик, аммо итоат қилмадик", дейишди. Куфрлари сабабидан қалбларига бузоқ муҳаббатини солдик. (Эй Муҳаммад), айтинг: "Агар мўмин бўлсанглар, "имон"ларингиз буюрган нарса бунчалик ёмон-а!".
Исроил авлодлари пайғамбар Мусо алайҳиссаломнинг Тур тоғига бориб Парвардигори билан розлашганидан кейин олиб келган даъватларини ҳам инкор қила бошлади. Шунда Аллоҳ таоло мушрик қавмни жазолаш учун улар қалбига бузоққа сиғиниш муҳаббатини солиб қўйди. Мусо алайҳиссалом Сомирий ясаган бузоқни оловда ёндириб, кулини денгизга сочиб юбордилар. Ким бузоққа сиғинган бўлса, ранги сарғайиб кетаверди. Исроил авлодларининг имонлиларидан бузоққа сиғинувчилар алоҳида ажралиб қолишди. Уларга жазони ёлғиз Аллоҳдан кутишар эди. Яъни, Бани Исроил ташида итоат қилганини айтса ҳам, қалбида буни инкор қилар эди. Шунинг учун Муҳаммад алайҳиссаломга уларнинг бу имонлари ёмонлигини айтиш буюрилмоқда.
Муносабат
Аллоҳ таолога беадад шукрки, юртимизда юздан зиёд миллат ва элат вакиллари ўзаро ҳурмат, дўстлик ва ҳамжиҳатлик муҳитида яшайди. Албатта, башарият учун хайрли бўлган бу ҳодиса замирида янги Ўзбекистоннинг бағрикенглик ва тотувлик ғояларига хайрихоҳлик сиёсати мужассам.
Ўзбек халқи асрлар мобайнида эътиқод қилиб келаётган, инсон қадрини, илм-маърифатни, эзгулик ва бағрикенгликни тарғиб этувчи ислом дини ва пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом биз — мўминларни бошқа дин вакиллари билан тинч-тотув ҳаёт кечириш, уларнинг ҳақига риоя этиш ва жамият равнақи йўлида ҳамкорлик қилишга чақирганлар.
Унутмаслик керакки, ўзга дин вакиллари билан муомалага киришган киши улар ҳавас қиладиган даражада гўзал ахлоқли бўлиши лозим. Қайси жамиятда бағрикенглик тамойиллари мустаҳкам қарор топган бўлса, ўша ерда ўзаро ҳурмат ва дўстона муносабатлар ривожланади, инсонлар тинч ва осойишта ҳаёт кечиради. Тинчлик бўлмаган жойда тараққиёт ва фаровонлик бўлмагани каби бағрикенглик бўлмаган жамиятда осудалик ҳукм сурмайди. Шу боис, инсоният ер юзида ҳаёт кечира бошлаганидан буён бағрикенглик тамойилларига амал қилиб яшашга катта эҳтиёж сезади.
Инсоният тарихига назар ташласак, қайси жамиятда аҳиллик, биродарлик, ўзаро ҳамжиҳатлик мустаҳкам бўлса, кучли тараққиётга эришилганини кўрамиз. Эл осойишта, халқ фаровонлик яшаган. Аксинча, муросасизлик, ўзаро хусумат кучайиб, уруш ва можаролар авж олган жойда юрт вайронага, эл парокандаликка юз тутган. Шунинг учун ислом дини турли эътиқоддагиларни диний бағрикенглик, миллатлараро тотувлик тамойиллари асосида яшашга даъват этган.
Бугунга келиб саодат соҳилига айланган янги Ўзбекистондаги тинчлик ва осойишталик, турли эътиқод эгалари орасидаги тотувлик муҳити таҳсинга сазовор. Ватанимиздаги бундай ҳолатга хорижлик биродарларимиз ҳам ҳавас билан қарайди.
Ўзбекистонда диний бағрикенглик борасида кузатилаётган барқарорлик ва миллатлараро тотувликнинг қатор сабаблари бор. Аввало, Ҳақ таоло бир юртда умргузаронлик қилаётганларни аҳил яшаш ва юртни обод этишга буюрган. Ислом динимиз тўғридан-тўғри бағрикенгликка чорлаган. Диний бағрикенглик ва миллатлараро ҳамжиҳатлик тамойили Президентимиз бошлаган инсонпарвар ислоҳотларнинг энг муҳим бўғинига айланган. Шу боис, Ватанимизда миллатлараро тотувлик ва диний бағрикенгликни таъминлаш, меҳр-оқибат ва инсон қадрини улуғлашга ҳамиша улкан эътибор қаратилади. Ҳар йили юртимизда анъанавий ўтказиладиган “Бағрикенглик ҳафталиги” ҳам ана шу юксак эътибор мевасидир.
Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилган: “Эй инсонлар! Дарҳақиқат, Биз сизларни бир эркак (Одам) ва бир аёл (Ҳавво)дан яратдик ҳамда бир-бирларингиз билан танишишингиз учун сизларни (турли-туман) халқлар ва қабила (элат)лар қилиб қўйдик” (Ҳужурот сураси, 13-оят). Бу ояти карима одам болалари ўртасидаги тенглик ва дўстликка далолат қилгувчи, маърифатга чорловчи илоҳий нидо аслида.
Имом Термизий ривоят қилган ҳадиси шарифларнинг бирида “Одамларга ташаккур айтмаган Аллоҳга ҳам шукр қилмайди”, дейилади. Юртимиздаги тинчлик, барқарорлик муҳити, диёримизда яшаётган турли дин ва миллат вакиллари орасидаги тотувлик мустаҳкамлиги, қўшни давлатлар ва у ерларда яшаётган халқлар билан юзага келган дўстона алоқалар учун Аллоҳ таолога беадад шукр қилган ҳолда унга сабабчи бўлган давлатимиз раҳбарига – янги Ўзбекистон меъморига, албатта, ташаккур изҳор қилиш лозим.
Атрофимиздаги қўшни халқлар ва миллатлар билан дўстона алоқаларимиз янги Ўзбекистон раҳбарининг инсонпарвар қарашлари ва ислоҳотлари туфайли мутлақо самимий, ишонч ва бирдамлик босқичига кирди. Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президенти “Марказий Осиё янги давр остонасида” номли мақоласида бундай ёзади: “Марказий Осиё ўз тараққиётининг янги, тарихий аҳамиятга молик босқичига қадам қўймоқда. Бугун биз чинакам бирдамлик босқичига ўтяпмиз. Бизнинг минтақамизда узоқ йиллар давомида илк бор биргаликда олдинга қараб боришимиз учун пойдевор бўлиб хизмат қилаётган ўзаро ишонч, яхши қўшничилик ва ҳурмат муҳити шаклланмоқда”.
Ватанимиздаги кенг кўламли ислоҳотлар аниқ мақсадларга хизмат қилади. Бу мақсадлар замирида эса, шубҳасиз, инсон қадри мужассам. Динимиз кўрсатмаларига ҳамоҳанг тарзда янги Ўзбекистонда қабул қилинаётган қонун-қоидалар ва меъёрий ҳужжатлар ҳам эътиқод эркинлиги, инсон шаънини ҳурматлаш ва ҳақ-ҳуқуқларни ҳимоя қилишни кўзлайди. Ўзбек халқининг мутлақ хайрихоҳлиги билан қабул қилинган, эзгу ниятлар билан янгиланган бош қонун – Ўзбекистон Конституцияси мамлакат фуқароларининг муносиб ҳаёт кечириши, миллатлараро ва конфессиялараро тотувлик, кўп миллатли жонажон Ватанимизнинг фаровонлигини ва гуллаб-яшнашини назарда тутади.
Бош қонуннинг 4-моддасида “Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат қилувчи миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилинишини таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади”, деб ёзилган. Шу йил 25 февралдаги “Ўзбекистон Республикасида фуқароларнинг виждон эркинлигини таъминлаш ва диний соҳадаги давлат сиёсати концепциясини тасдиқлаш тўғрисида”ги қонун ҳам давлатчилигимиз тарихи ва умуминсоний қадриятларга таянган ҳолда ишлаб чиқилган. Мазкур концепция фуқароларнинг тенг ҳуқуқлилигини кафолатлайди, диний конфессиялараро тотувликни мустаҳкамлашга хизмат қилади.
Мамлакатимиз тараққиётининг янги даврида ҳар йили 16 ноябрь Халқаро бағрикенглик куни сифатида кенг нишонлаб келинмоқда. Мазкур сана муносабати билан “Бағрикенглик ҳафталиги” ташкил этилиши ҳамда шу ҳафталик доирасида турли анжуманлар, давра суҳбатлари, учрашувлар, тақдимотлар ва маданий-маърифий тадбирлар ўтказилиши яхши анъанага айланган.
Жамиятимизда динлараро ҳамжиҳатлик ва бағрикенгликни кенг тарғиб этган, ўзаро ҳамкорлик ривожига муносиб ҳисса қўшганларни тақдирлаш учун Вазирлар Маҳкамаси қарори билан “Диний бағрикенглик” кўкрак нишони таъсис этилган.
Ўзбекистон халқи бу ёруғ оламда яшаётган бағрикенг ва меҳмондўст халқлар қаторида зикр этилади. Азалдан диёримизда яшаб келаётган турли миллат ва элат вакиллари ўзаро елкадош бўлиб, бир-бирининг оғирини енгил, мушкулини осон қилган. Шунинг учун хурсандчиликда ҳам, тўй ва маъракада ҳам кўп миллатли халқимизнинг ҳамжиҳатлигига ҳамиша гувоҳмиз.
Парвардигоримиз барча миллат ва эътиқодлар орасида адолат билан иш тутишга чақиради. Чунки башариятнинг асли бир: ҳамма Одам Ато ва Момо Ҳавводан тарқалган. Аллоҳ таоло уларни турли халқлар ва қабилаларга ажратиб қўйган. Инсонларнинг турфа халқ ва қабилаларга бўлинишининг ҳикмати эса ўзаро танишиш, ҳамкорлик ва маърифатда бардавом бўлишдадир.
Муқаддас динимиз ўзидан олдинги самовий динларни эҳтиром қилиш баробарида уларга ва уларга эътиқод қилувчиларга мурувват кўрсатишни буюради. Бу ҳақиқатни ўта улкан заковати билан англай олган мовароуннаҳрлик машҳур муфассир Абул Баракот Насафий “Мадорик ут-танзил” асарида “Мумтаҳана” сурасининг 8-оятини бундай тафсир қилган: “Ўзга дин вакилларига эҳтиром кўрсатинг, уларга сўз билан ҳам, иш билан ҳам яхши муомалада бўлинг!”
Улуғ алломанинг тафсирда бундай хулосага келишига ҳазрати пайғамбар алайҳиссаломнинг Ҳабашистондан келган насроний меҳмонларни ўз масжидларига туширганлари ва: “Улар бизнинг саҳобаларимизни ҳурмат қилган эдилар. Мен уларни иззат-икром қилишни хуш кўраман”, деб шахсан ўзлари уларга хизмат қилганлари ҳақидаги далил сабаб бўлгандир, эҳтимол.
Ислом тарихида бундай воқеалар жуда кўп...
Ислом таълимоти ўзга дин ва миллат вакиллари билан ҳамиша чиройли ва бағрикенг муносабатда бўлишга чорлайди. Бу гўзал чорловдан ҳосил бўлган эзгу анъаналар бугун ҳам бардавом. Хусусан, имомлар ҳомийлар ва ҳожиларни жалб қилган ҳолда ўзи фаолият юритадиган масжид жойлашган маҳалла ҳудудидаги эҳтиёжманд оилалар ҳолидан мунтазам хабар олиб туради. Бу ҳолатда қайси миллат ё дин вакили бўлишидан қатъи назар, эҳтиёжмандларга ҳам моддий, ҳам маънавий ёрдам кўрсатилади. Эътибор ва ардоқдан кўнгли тоғдек кўтарилган юртдошларимиз эса эл-юртимиз тинчлиги ва фаровонлигини сўраб дуо қилади.
“Ёмғир билан ер кўкаради, дуо билан эл кўкаради” дейди доно халқимиз. Шу маънода айтиш мумкинки, бугун халқимизга етаётган жами яхшиликларга юрт эгасининг эзгу мақсади, шу мақсаднинг амалий қадамлари ва бу қадамлардан манфаат кўраётган фуқароларнинг чин дилдан қилаётган самимий дуолари сабаб.
Аллоҳ таоло азиз ва мустақил юртимизда яшаётган барча мўмин-мусулмонларнинг, миллат ва элатлар вакилларининг тинч-тотув, ўзаро ҳурмат ва эътиборда истиқомат қилишида мададкор бўлсин. Янги Ўзбекистоннинг, инсон қадрининг фаол ҳимоячиси бўлган муҳтарам Президентимизнинг жамиятда ҳамжиҳатлик ва барқарорлик, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлаш борасидаги эзгу ишларига қут-барака ёғилаверсин.
Шайх Нуриддин ХОЛИҚНАЗАР,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий,
“Олий даражали Имом Бухорий” ордени соҳиби
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 