Tasavvur qiling, sizning o‘ta ashaddiy dushmaningiz bor. U sizga shu darajada dushmanchilik qiladiki unga qarshi turishga sizda mador qolmagan. Kamiga, u siz butun umringizni tikkan, bor kuchingiz bilan harakat qilayotgan hamda butun o‘y-fikringizni egallagan orzu va maqsadingiz yo‘lida eng katta to‘siq bo‘lib turibdi. Siz maqsad sari qancha harakat qilsangiz u sizni bu yo‘ldan burib yuborish uchun sizdanda ko‘p ter to‘kmoqda. Uning bu zulmlaridan, sizga yomonliklaridan charchadingiz, kuchingiz qolmadi. Ayni shunday holda qiynalib turganingizda sizga bir xushxabar yetib keldi. Bildingizki, dushmaningiz qilgan jinoyatlari sabab kishanlanibdi, maqsadingiz tarafga esa bir qadam qolgan. Ushbu xabardan qanchalik xursand bo‘lasiz? Nimalarni his etasiz? Yuragingiz hapqirib, hayajondan yorilishiga bir bahya qoladi, shunday emasmi?
Agar ushbu holatni tasavvur qila olgan bo‘lsangiz biz sizga yetkazmoqchi bo‘lgan xushxabarni qabul qiling. Bizning eng katta dushmanimiz bo‘lgan, doimiy bizni vasvasaga soladigan shayton kishanlangan, eng katta orzuyimiz, butun vujudimiz bilan talpinayotganimiz jannat eshiklari esa lang ochiq turibdi. Ushbu xushxabarni biz o‘zimiz o‘ylab topganimiz yo‘q. Bu xabarni insonlarning eng rostgo‘yi, ikki olam sayyidi va suyukli Habibimiz (s.a.v) aytmoqdalar. Keling, U zotning so‘zlariga quloq tuting:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : «إِذَا جَاءَ رَمَضَانُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ، وَسُلْسِلَتْ الشَّيَاطِينُ». رواه البخاري ومسلم.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: «Ramazon kelganda jannatning (barcha) eshiklari ochiladi, do‘zaxning (barcha) eshiklari qulflanadi va shaytonlar kishanlanadi». Buxoriy va Muslim rivoyatlari.
Bunday ajoyib xushxabarni eshitgan har qanday mo‘min beixtiyor har kuni Ramazon bo‘lishini, bu oy uni hech qachon tark etmasligini istaydi. Har kunimiz Ramazon bo‘lishi uchun esa ushbu oyni g‘animat bilish, unda amallarni ko‘paytirib olish lozim. Agar biz yil bo‘yi ayni shu kayfiyat bizni tark etmasligini istasak bu oyda o‘zimiz uchun biror yaxshi amalni vazifa qilib doimiy odatga aylantirib olishimiz kerak bo‘ladi. Masalan, avallari Qur’on tilovatini kamroq qilgan bo‘lsak bu oyda kunlik vazifani o‘qishga odatlanishimiz va buni yil davomida to‘xtatmasligimiz yoki jamoat namozlariga biroz beparvolik qilgan bo‘lsak bu oyda jamoatga odatlanib yil bo‘yi amal qiladigan odatimizga aylantirib olishimiz lozim. Ana shunda bu go‘zal oyning shukuhi bizni yil davomida tark etmaydi va shaytonlar kishandan bo‘shatilganda ham ular bizning amallarimizga to‘sqinlik qila olmaydi.
Alloh taolo ushbu muborak oyning qolgan o‘n kunlik – ma’rifat dahasini ham g‘animat bilishimizni, unda solih amallarni yanada ko‘paytirib olishimizni barchamizga nasib aylasin. Har kunimiz Ramazon bo‘lsin!
Iysoxon Yahyo tayyorladi
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.