Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
29 Сентябр, 2025   |   7 Рабиъус сони, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
04:59
Қуёш
06:18
Пешин
12:18
Аср
16:22
Шом
18:12
Хуфтон
19:24
Bismillah
29 Сентябр, 2025, 7 Рабиъус сони, 1447
Мақолалар

Фиқҳий ихтилофларнинг келиб чиқиш сабаблари

14.12.2024   8544   1 min.
Фиқҳий ихтилофларнинг келиб чиқиш сабаблари
Муҳаммад Аввоманинг “Асарул ҳадис” асари орқали фиқҳий ихтилофлар сабабларини ўрганиш ислом фиқҳининг ривожланиш жараёнини тушуниш ва ҳадис илмининг аҳамиятини англаш учун муҳимдир. Бу китобда фиқҳий ихтилофларнинг келиб чиқиш сабабларини бир неча асосий омиллар орқали таҳлил қилинган:
  1. Ҳадисларнинг турли хил етиб келиши. Ҳадисларнинг тўлиқ ёки қисқача шаклда етиб келиши олимлар орасида турлича тушунишларга сабаб бўлган. Баъзан бир ҳадиснинг турли ривоятлари орасида тафовутлар мавжуд бўлиб, бу ҳукм чиқаришда фарқ пайдо қилган.
  2. Ҳадисларнинг саҳиҳлиги ва қабул қилиниши. Ҳар бир фиқҳ мазҳаби асосчиси ҳадиснинг саҳиҳлиги, иснод занжири, ва матннинг мазмунига нисбатан турлича ёндашган. Бу эса ихтилофларга олиб келган. Масалан, бир мазҳаб олимлари қабул қилган ҳадисни бошқаси заиф деб баҳолаган бўлиши мумкин.
  3. Ҳудудий ва маданий таъсирлар. Ҳадислар турли географик ҳудудларга тарқалган ва у ердаги шароит ва урф-одатларга мослашган. Шу сабабли, фиқҳий масалаларда маҳаллий таъсирлар ҳам ихтилофларни келтириб чиқарган.
  4. Қуръон ва ҳадисни талқин қилиш услублари. Баъзи олимлар Қуръон оятларини умумий қоидалар сифатида қабул қилган бўлса, бошқалари ҳадисларни асосий манба сифатида кўриб, тафсилотларни улардан чиқаришган. Ушбу методологик тафовутлар фикрлар хилма-хиллигига сабаб бўлган.
  5. Луғавий тафовутлар. Араб тилининг кенг қамровли бўлиши ва ҳадис матнларининг баъзан кўп маъноли иборалардан иборат бўлиши тафсирда турли талқинларга сабаб бўлган.
  6. Олимларнинг шахсий тажрибалари ва дунёқарашлари. Ҳар бир олим ўзининг билим ва тажрибасига асосланиб, ҳадисдан чиқарилган ҳукмга ўз қарашларини қўшган. Бу эса бир масалада турли фатволар чиқишига олиб келган.

Абдуллоҳ Комилов,
Тошкент ислом институти талабаси.

МАҚОЛА
Бошқа мақолалар
Мақолалар

Пайғамбар алайҳиссаломдан кейинги сахийлар

29.09.2025   356   2 min.
Пайғамбар алайҳиссаломдан кейинги сахийлар

"Агар шогирд шайхулислом, агар қозидур,

Агар устоз рози – Тангри розидур.

Алишер Навоий
 

Аллоҳ таоло Қуръони каримда: "Аллоҳ сизлардан иймон келтирган илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур" (Мужодала 11 оят) деб марҳамат қилади.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сизларга сахийлар сахийсининг хабарини берайми? Сахийларнинг сахийси Аллоҳдир. Мен одам боласининг энг сахийсиман. Мендан кейин сиздан энг сахийингиз, илм ўрганиб, илмини тарқатган одамдир. У қиёмат куни ёлғиз ўзи бир уммат бўлган ҳолида тирилтирилади”, деганлар.
Албатта, устозлар мана шундай юксак мукофотларга лойиқ зотлардир.
Одамларга ҳарф ўргатиб, саводини чиқариш  энг яхши таълим, десак муболаға бўлмайди. Чунки биз бутун ҳаётимиз давомида шу устозларимиз ўргатган харфлардан фойдаланиб ўқиймиз, ёзамиз ва илмимизни оширишда давом этамиз.

Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳунинг бундай гапи бор: “Ўқишни билсангиз, ҳар бир инсон бир китобдир”. Мана шу китобнинг қулфига калит топиб, илк харфларни ўргатувчи зотлар албатта устозларимиздир.

Абу Ҳомид Ғаззолий айтади: “Агар сен таълим олувчи бўлсанг устозинг ҳузурида қўйидаги ишларга амал қилишинг шарт: салом бериш ва киришга изн сўраш, беҳуда гапларни гапирмаслик, рухсатсиз сўзламаслик, "фалончи бу ҳақида бошқачароқ гапирган эди" деб одобсизлик қилмаслик, одамлар "шогирди устозидан билимдон экан”, дейишлари учун устоз билан баҳслашмаслик, устоз ўрнидан турганида шогирд ҳам ўрнидан туриши”.

Келинг, азизлар, фақат бир сана муносабати билангина эмас, устозларга доимий эҳтиром кўрсатайлик. Зеро, марифатпарвар аждодларимиз айтганларидек, дунё иморатлари ичида энг улуғи мактаб бўлса, касбларнинг ичида энг шарафлиси муаллимликдир.
 

Шамсутдин домла Шерматов,

Шўрчи туманидаги " Менгтўра ҳожибобо" жоме масжиди имом хатиби

Мақолалар