ОЗ-ОЗ ЎРГАНИБ ДОНО БЎЛУР...
* * *
Заҳируддин Муҳаммад Бобур хазиналари
* * *
МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ
* * *
ИЙМОН-ЭЪТИҚОД КИТОБИ
* * *
НАЗМ
Кимки иймон буларға келтурса,
Ушбу деганлар устида турса,
Қутулар бандалиқтин, ўлмактин,
Таламоқтин, жиҳотий бўлмактин.
Дунйавийдур, буларни ёд олингиз,
Ухравийни дейин, қулоқ солингиз.
Жовидоний азоб ила меҳнат
Кўрмасу оқибат борур жаннат.
НАСРИЙ БАЁН
Иймоннинг натижаю фойидаси ҳақида
Кимки буларга (Аллоҳга, охират кунига, фаришталарига, Китобларига, пайғамбарларига, тақдирга) иймон келтирса, шу айтилган нарсалар устида турса, у қул бўлишдан, ўлишдан, таланмоқдан, жиҳотий бўлмоқдан, яъни бировнинг қўлида мулк бўлмоқдан қутулади.
Булар иймоннинг дунёвий (бу дунёдаги) натижа ва фойдаларидир, ёд олингизлар. Энди ухровий (охиратдаги) натижаларини айтайин, қулоқ солингизлар.
(Иймоннинг охиратдаги фойдаси шуки,) у инсон абадий азоб билан меҳнат-қийноқда қолмайди ва оқибатда жаннатга эришади.
ИЗОҲ. Мўъминларнинг жаннатга кириб, у ерда абадий қолишига далиллар.
Бақара сураси, 25-оят маъноси: “(Эй Расулим!) Иймон келтирган ва солиҳ амаллар қилган зотларга улар учун остидан анҳорлар оқиб тургувчи жаннатлар (тайёрлаб қўйилгани)дан хушхабар беринг! У ерда уларга қачон ризқ қилиб бир мева берилса: «Бу – бундан олдин (дунёда) бизларга ризқ қилиб берилган нарса-ку!» – дерлар. Уларга (таъми, лаззати буткул ўзгача гўзалликда бўлиши билан бирга, дунёдаги меваларнинг) ўхшашлари берилгани учун (шундай дерлар). Улар учун у ерда покиза жуфтлар ҳам бордир. Ва улар у ерда абадий қолурлар”.
“Солиҳ амаллар” «Солиҳ» сўзи «яхши» деган маънода бўлиб, истилоҳда «солиҳ амал», “Аллоҳ учун қилинган ҳамда савоб қозонишга васила бўлган ибодат ва ишлар”дир. Муъоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу: «Солиҳ амалда илм, ният, сабр ва ихлос бўлиши лозим», деганлар.
“Покиза жуфтлар” – ҳайз, кир, нохуш ҳид, ёмон хулқ каби нарсалардан тамоман пок бўлган жуфтлар бордир (Байзовий).
Бақара сураси, 82-оят маъноси: “Иймон келтириб, солиҳ амаллар қилган кишилар эса жаннат аҳлидирлар, улар у ерда абадий қолурлар”.
Нисо сураси, 122-оят маъноси: “Иймон келтириб, солиҳ амаллар қилган кишиларни эса остидан анҳорлар оқиб турадиган жаннатларга киритурмиз, у ерда абадий қолурлар. Аллоҳнинг ваъдаси ҳақдир (қатъий бир ҳақиқатдир), Аллоҳдан кўра тўғри сўзлагувчи ким бор?”.
Гуноҳкор мўъминлар дўзахда абадий қолмаслигига эса ушбу ояти карималар далилдир (маънолари):
Оли Имрон сураси, 152-оят маъносии: “Аллоҳ мўъминларга нисбатан беҳад фазлу карам соҳибидир”.
Марям сураси, 72-оят маъноси: “Кейин муттақий бўлган (ибодат ва итоат билан гуноҳлардан сақланган) кишиларни қутқарурмиз (жаннатга киритурмиз). (Байзовий изоҳи).
Насрий баён ва шарҳ муаллифи:
Мирзо КЕНЖАБЕК.
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Савол: Имомга намозни аввалидан иқтидо қилган киши имом рукудан турганидан сўнг руку қилди. Имомдан ортда қолгани учун унинг намози бузиладими?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Имомга иқтидо қилган киши барча амалларни имомнинг кетиданоқ қилиши афзал саналади. Шунинг учун имомга кечикмасдан эргашиш афзал бўлади.
Аммо шунга қарамай бир оз кечикиш намозни бузмайди. Масалан, имом рукудан турганидан кейин унга иқтидо қилгувчи (муқтадий) руку қилса, кечиктиргани учун камчиликка йўл қўйган бўлса ҳам намози бузилмайди. Лекин аксинча, имомдан олдин руку ёки сажда қилиб қўйса ва имом билан бирга ёки ундан кейин қайта қилиб қўймаса, намози бузилади.
Бу ҳақда аллома Ибн Обидин батафсил баҳс юритиб, қуйидагиларни хулоса сифатида келтирганлар:
“Ҳа, имомга эргашиш фарз бўлади. Шу маънодаки, фарз амални имом билан бирга ёки кейин бажариши лозим. Масалан, имом руку қилди, муқтадий ҳам у билан биргаликда руку қилди. Ёки кейинроқ қилиб, рукуда имомни топди, ё имом рукудан бошини кўтаргандан кейин руку қилди (буларнинг барчаси эргашиш ҳисобланади).
Агар умуман руку қилмаса ёки имомдан аввал рукуга бориб, имом рукуга боргунича рукудан қайтса ва имом билан бирга ёки ундан кейин ҳам руку қилмаса, намози бузилади”.
“Демак, эргашишнинг ўзи уч хилдир:
1. Имомнинг феълига муқорин (бир вақтда) бўлиш, масалан, имомнинг такбирига ўз такбирини, рукусига ўз рукусини, салом беришига ўз саломини муқорин қилиш. Агар имомдан олдин руку қилса-ю, имом уни рукуда топса, бу ҳам шунга киради.
2. Имомнинг феълига кетма-кетликда эргашиб, қолган қисмида шерик бўлиш.
3. Кечикиб эргашиш (яъни, амалларни кетма-кетликдан ҳам кечроқ бажариш). Мана шу уч турни ўз ичига олувчи мутлақ эргашиш фарзда фарз, вожибда вожиб ва суннатда суннат бўлади. Бунга бирор зидлик бўлмаса ёки хилоф қилиш лозим бўлмаса (намози бузилмайди)”. (“Раддул муҳтор” китоби). Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.