15 Июл, 2025, 20 Муҳаррам, 1447
15 Июл, 2025, 20 Муҳаррам, 1447
Олимлар давраси кўп ибратли. У ерда фикр, маърифат, билим, ажойиб ғоялар қайнайди. Моддий манфаат, пул ва бойлик уларнинг хаёлига ҳам келмайди.
Шу йилнинг февраль ойи. Халқаро ислом академиясида атоқли манбашунос олим Убайдулла Уватов таваллудининг 80 йиллигига бағишланган маърифий анжуман авжида. Устоз олимнинг энг яқин дўсти, сафдоши Аҳаджон Ҳасановга сўз берилганида, давра бирдан янада жонланди. Маълум бўлишича, у киши Уватов домла билан 62 йиллик синашта, ҳамфикр дўст экан. Ёшлик даврининг беғубор, завқли онлари, футболга ишқибозлик, илк хорижий сафар, илм йўлидаги изланишларга оид ҳам ҳаётий, ҳам самимий, илиқ хотиралар анжуманга ўзгача файз бағишлаган эди.
ЎзА хабарига кўра, Аҳаджон аканинг тарих фанига қизиқиши мактаб давридан бошланган. Кейинчалик олий таълим даргоҳида олган билимлари Шарқ мамлакатлари тарихига оид янги изланишларга туртки берди.
1962 йилда Убайдулла Уватов билан бирга Мисрга хизмат сафари келгусидаги тадқиқотлар учун янги саҳифалар очгани шубҳасиз.
Мутахассисларнинг фикрича, ислом тарихи, манбашунослиги, аждодларимизнинг илмий-маънавий меросини ўрганиш, буюк ўтмишимизнинг шонли даврларини турли манбалар, қўлёзма асарлар асосида холис тадқиқ этиш борасида ХХ асрнинг сўнгги чорагида Ўзбекистонда йирик илмий мактаб яратилди. Ушбу илмий мактабнинг ривожланишида замонамизнинг таниқли олими, тарих фанлари доктори, профессор Аҳаджон Ҳасановнинг хизматлари беқиёсдир.
А.Ҳасанов илмий, педагогик фаолият билан бирга, мамлакатимизда диний-маърифий соҳа ривожига муносиб ҳисса қўшган олимлардан. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси, Тошкент давлат шарқшунослик институти, Тошкент ислом университети (ҳозирда Ўзбекистон халқаро ислом академияси)да педагог-устоз ва раҳбарлик лавозимларида фаолият олиб борди.
2011 йили устоз А.Ҳасановнинг меҳнатлари ҳукуматимиз томонидан муносиб баҳоланиб, “Ўзбекистонда хизмат кўрсатган ёшлар мураббийси” фахрий унвонига сазовор бўлган.
Тарих фанлари доктори Аҳаджон Ҳасанов кўп йиллик меҳнати натижасида 1975 йилда “Mиср мамлукларининг ижтимоий-сиёсий тизими" мавзусида номзодлик, 1994 йилда "Қадимий Арабистон тарихи ва уни ўрганиш муаммолари" мавзусида докторлик диссертацияларини ҳимоя қилди.
Игна билан қудуқ қазишдек машаққатли меҳнат натижасида 20 дан oртиқ илмий монография, рисола, дарслик ва ўқув қўлланмалари, 200 га яқин мақолалар ёзди. Олим "Макка ва Мадина тарихи", "Қадимги Арабистон", "Қадимги Арабистон ва илк ислом", "Илк ислом жамияти: динийликдан дунёвийликка ўтиш", "Ислом тарихи" ва бошқа кўплаб илмий китоблар, дарслик, қўлланма, монографиялар муаллифидир.
Аҳаджон Ҳасанов талабаларга сабоқ бериш билан бирга, Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолар кенгаши аъзоси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси кенгаши аъзоси, исломшунослик фанлари бўйича илмий кенгаш раисининг ўринбосари саналади.
Ватанимиз мустақиллигининг 29 йиллиги арафасида Президентимиз фармонига кўра, устоз "Меҳнат шуҳрати"орденига муносиб топилди.
– Меҳнатимнинг бундай эътирофи мен учун кутилмаган бўлди, –деди Халқаро ислом академияси "Ислом тарихи ва манбашунослиги – IRCICA" кафедраси профессори Аҳаджон Ҳасанов. – Юртимизда маънавий-маърифий жабҳаларда кечаётган ижобий ўзгаришлар янги изланишлар сари ундайди.
Ҳа, саксон ёшда ҳам ҳамон илм излаётган олимнинг фаолияти чиндан ҳам ибратдир.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Ибн Муборак айтади: «Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам олдларига келди ва: «Эй Расулуллоҳ, қиёмат кунида Аллоҳ таоло билан ҳамсуҳбат бўлувчилар ҳақида хабар беринг», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Улар Аллоҳдан қўрқувчилар, Аллоҳга бўйсунувчилар, ўзларини камтар олувчилар, Аллоҳ таолони кўп зикр қилувчилар», дедилар. У киши: «Эй Расулуллоҳ, жаннатга биринчи кирувчилар ҳам ўшаларми?» деб сўради. У зот: «Йўқ», дедилар. У кейин: «Унда, жаннатга биринчи кирадиганлар кимлар?» дея сўради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Фақирлар жаннатга киришда бошқалардан ўзиб кетади. Шунда уларнинг олдидан фаришталар чиқиб: «Ҳисоб-китобга қайтинглар!» дейди. Фақирлар: «Нимамизга ҳисоб-китоб қилинамиз? Аллоҳга қасамки, бизларда мол-давлат бўлмаган бўлса, уни баъзилардан қизғаниб, баъзиларга исрофларча сарф қилмаган бўлсак. Шунингдек, бизлар амир ҳам эмасдик, баъзиларга адолат қилиб, баъзиларга зулм этган бўлсак. Бироқ бизларга Аллоҳнинг амри келди, биз Унга ибодат қилдик ва то ҳузурига келгунимизга қадар Унга тоатда бўлдик», дейди. Шунда уларга: «Жаннатга киринглар, амал қилувчиларнинг ажр-мукофоти нақадар яхши!» дейилади».
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Фақирлар ҳақида Аллоҳ таолодан қўрқинглар! Чунки Аллоҳ таоло қиёмат кунида: «Бандаларим ичидан танлаганларим қани?» дейди. Фаришталар: «Эй Парвардигор, улар кимлар?» деб сўрайди. Шунда Аллоҳ таоло айтади: «Улар қадаримга рози бўлган, сабр қилган фақирлардир, уларни жаннатга киргизинглар!» Бас, улар жаннатга киритилади. Фақирлар еб-ичиб турганида, бойлар ҳали ҳисоб қилинаётган бўлади».
Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Мусулмонларнинг фақирлари жаннатга бойларидан ярим кун олдин киради», деганларини эшитдим. Шунда: «Эй Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ярим кун қанча?» деб сўрашди. У зот: «Беш юз йил», дедилар. «Бир йили неча ой?» дейишди. «Беш юз ой», дедилар: «Бир ой неча кун?» дейишди сўнг: «Беш юз кун», дедилар. «Бир куни қанча?» деб сўрашган эди, «Сизлар санайдиган кундан беш юзтаси», дедилар Расулуллоҳ».
Абу Али Даққоқдан: «Қайси сифат афзал: бой-беҳожатликми ёки фақирлик?» деб сўрашди. У киши: «Бой-беҳожатлик, чунки у Аллоҳнинг сифати, фақирлик эса, банданинг. Аллоҳнинг сифати банданинг сифатидан афзал, Аллоҳ таоло: «Эй инсонлар, сизлар Аллоҳга муҳтождирсизлар. Аллоҳнинг Ўзи (барча оламлардан) беҳожат ва (барча) мақтовга лойиқ зотдир» (Фотир, 15), деган», деди.
Банданинг шарафи Аллоҳга муҳтожлиги, Уни улуғлаши, Унга бўйсуниши биландир. Агар бўйин Аллоҳга тавозеъ билан эгилса, шу эгилиш унинг азизлигидир.
Бойлик ҳам, фақирлик ҳам мол-давлатнинг кўп ёки камлигида эмас. Бу ерда энг олий учинчи даража ҳам бор. У Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сўраган «каффоф», яъни, инсонларга муҳтож бўлмайдиган даражадаги ўртача ризкдир. У зот: «Эй Аллоҳим, Муҳаммад оиласининг ризқини етарли қил», деб сўраганлар. Маълумки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳамиша ҳолатларнинг афзалини, даража ва амалларнинг олийини сўраганлар.
Шунингдек, ҳамма олимлар ўта фақирлик ҳам, туғёнга олиб борувчи бойликнинг ҳам ёмонлигига иттифоқ қилишган.
Етарли ризқ эса, ночорлик билан беҳожатликнинг ўртасидир.
Дарҳақиқат, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ишларнинг яхшиси ўртачасидир», деганлар. Чунки ўртаҳоллик туғёнга олиб борувчи бойлик офатидан ҳам, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам паноҳ сўраган ўта ночорликдан ҳам саломат бўлишдир.
Соҳиби каффоф – ўртаҳол одам дунё неъматлари-ю шодликларида дабдаба қилмайди. Унинг ҳолати фақирникига яқин. Унга ҳам сабри учун фақирга бериладиган савоб берилади. Шунга кўра ўрта ҳол кишилар ҳам, иншааллоҳ, жаннатга фақирлар қаторида бойлардан беш юз йил олдин киради. Чунки улар ўртача ҳаёт кечирадилар, бой эмаслар. Ўртачалик эса, айни адолатдир. Аллоҳ таоло:
«Шунингдек, сизларни бошқа одамлар устида гувоҳ бўлишингиз ва пайғамбар сизларнинг устингизда гувоҳ бўлиши учун ўрта (адолатли) бир миллат қилдик» (Бақара, 143), деган.
Имом Қуртубийнинг «Тазкира»сидан
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 