09 Июн, 2025, 13 Зулҳижжа, 1446
09 Июн, 2025, 13 Зулҳижжа, 1446
Бола туғилгач, кун ўтган сайин ўзини ўраб турган муҳит билан муомала қилишга уни тайёрлайдиган билим ва тажрибаларни ўзлаштириб боради. Ота-она фарзандини тарбиялаб бориш, унга тўғрини нотўғридан ажратишни ўргатиш ҳаракатида бўладилар. Бу улар яшаб турган жамиятдаги урф-одат ва анъаналарга кўра, турлича бўлиши мумкин.
Ислом динимизда ҳам фарзанд тарбиясига алоҳида эътибор берилиб, у миллат юксалиши учун асосий омил деб қаралади. Динимизда фарзанд тарбиясининг бир қанча асослари бор. Жумладан:
Соғлом эътиқод. Ота-она фарзандининг соғлом эътиқод билан ўсиб-улғайишига эътибор қаратишлари лозим. Бу эътиқод унинг тўғри йўлда юриб, бузуқ, янглиш эътиқодлардан узоқ бўлишига сабаб бўлади.
Ибодатлар. Исломда фарзанд тарбиясининг энг муҳим асосларидан бири унга динини ўргатишдир. Бу унга гўдаклигидан босқичма-босқич ўргатилади. Болалар табиатан ота-оналарига тақлид қиладилар. Улар ота-оналарига ўхшаб намоз ўқишга, рўза тутишга ҳаракат қиладилар. Ота-она эса, ўз навбатида фарзандларга динни ўргатишда қизиқтириш, рағбатлантириш услубини тутишлари яхши самара беради. Уларни қўрқитиб, ибодатлардан бездириб қўймаслик даркор.
Чиройли хулқ. Мусулмон кишининг ўзига хос хусусиятларидан бири чиройли хулқ бўлиши керак. Инсонда бу сифатлар тарбия асосида шаклланади. Болага тўғри сўзлаш, омонатдор бўлиш, одамлардан ўзини устун қўймаслик, йўлдан азият берадиган нарсаларни олиб ташлаш, овозини ўта баландлатмаслик каби хулқлар ўргатилиши лозим. Бу тўғрида Қуръони каримда Луқмони Ҳаким қиссасида оятлар келган: “Эсланг, Луқмон ўғлига насиҳат қилиб, деган эди: «Эй ўғилчам! Аллоҳга ширк келтирмагин! Чунки ширк улкан зулмдир», (Луқмон яна деди): «Эй ўғилчам! Шубҳа йўқки, агар хантал (ўсимлигининг) уруғидек (яхши ёки ёмон амал қилинадиган) бўлса, бас, у (амал) бирор харсанг тош ичида ё осмонларда ёки ер остида бўлса, ўшани ҳам Аллоҳ келтирур. Зеро, Аллоҳ лутфли ва огоҳ зотдир. Эй ўғилчам! Намозни баркамол адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда ўзингга етган (балолар)га сабр қил! Албатта, мана шу пухта ишлардандир. Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин ва ерда керилиб юрмагин! Чунки Аллоҳ барча кибрли, мақтанчоқ кимсаларни суймас. (Юрганингда) ўртаҳол юргин ва овозингни паст қилгин! Чунки овозларнинг энг ёқимсизи эшаклар овозидир»” (Луқмон сураси, 13, 16-19-оятлар).
Бу оятларда Луқмон ўғлига чиройли хулқлардан баъзиларини буюрган. Бу Ислом динида ахлоқнинг нақадар муҳим ўринга эгалигини, тарбиянинг бола гўзал хулқли бўлишидаги таъсирини кўрсатади.
Тошкент шаҳар Чилонзор тумани
“Муҳсинхон Тўра Эшон” жоме масжиди
имом-хатиби Абдурасул ҚАЮМОВ
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
1. Арафа куни кечаси, яъни, ҳайит кунига ўтар кечасини бедор ўтказиш.
Ҳайит кунига ўтар кечани Қуръон тиловати, зикр, тасбиҳ ва нафл намозлар билан ўтказиш улкан савобларга сабаб бўлади. Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам: "Ким икки ийд кечаларини Аллоҳдан савоб умидида қоим қилса, қалблар ўладиган кунда унинг қалби ўлмас”, деганлар (Ибн Можа, Табароний ривояти).
2. Ғусл қилиш. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам фитр, азҳо ва арафа кунлари ғусл қилар эдилар” (Ибн Можа ривояти).
3. Энг яхши, янги ёки тоза кийимларни кийиш.
4. Хушбўйланиш.
5. Қурбон ҳайити намозига чиқишдан олдин ҳеч нарса емаслик. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон ҳайитида таомланмасдан чиқмасдилар, қурбонлик кунида эса намоз ўқигунларича таомланмасдилар” (Имом Термизий ривояти).
Эслатма! Баъзилар қурбон ҳайитида ҳеч нарса емай намозга чиқишни нотўғри тушуниб, куннинг аввалги ярмига қадар рўзани ният қилиш керак, дейишади. Шу билан бирга, ўша куни саҳарликка туришади ва оғизларини ният билан беркитиб намозга чиқишади. Ҳайит намози ўқиб бўлингач эса, худди ифторликдаги каби оғизларини очишади. Бундай қилиш нотўғри. Ҳайит кунларида рўзани ният қилиш ҳаром амал саналади. Қолаверса, ярим кунга рўза ният қилинмайди.
6. Масжидга имкон бўлса пиёда ва эртароқ бориш. “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки ҳайит намозига пиёда юриб чиқардилар” (Ибн Можа ривояти).
7. Йўлда таҳлил (Лаа илаҳа иллаллоҳ), такбир (Аллоҳу акбар) ва таҳмид (Алҳамдулиллаҳ) айтиш. "Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар, Лаа илаҳа иллаллоҳу Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар ва лиллаҳил ҳамд".
8. Ҳайит намозидан олдин бошқа бирор нафл намоз ўқимаслик. Масжидга боргандан сўнг таҳийятул масжид ёки бошқа бирор нафл намоз ўқимасдан зикр қилиб ўтириш лозим.
9. Намозга бир кўчадан бориб, бошқасидан қайтиш. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай қилар эдилар.
10. Ҳайит билан муборакбод этиш. Саҳобалар: "Тақоббал Аллоҳ минна ва минкум (Аллоҳ биздан ҳам, сиздан ҳам қабул этсин)", деб бир-бирларини байрам билан табриклашарди.
11. Аҳли аёл ва ёш болаларни хурсанд қилиш. Оилада байрам кайфиятини пайдо қилиш, совға-ҳадялар улашиш керак.
12. Қавм-қариндош, ёш улуғларни зиёрат қилиш.
13. Таниш-билиш, ёру дўст, қўни-қўшниларни байрам билан табриклаш.
Қурбон ҳайитингиз муборак бўлсин!
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа