Лотин тилидаги “суррогат” сўзи ўзбекчада “бошқасининг ўрнига қўйилган” деган маънони билдиради. Моҳиятига кўра, суррогат – бирор нарсанинг ўрнига ишлатиладиган, лекин унинг ўрнини боса олмайдиган, унинг хоссаларигагина эга бўлган нарсадир. Масалан, сахарин – қанднинг суррогати, у қанднинг хоссаларига эга бўлса-да, унинг ўрнини боса олмайди.
Дунёда суррогат оналик деган нарса пайдо бўлганига анча вақт бўлган эса-да, буни кўпчилик давлатлар қўллаб-қувватламайди. Чунки суррогат оналик инсониятнинг наслига хавф солади. Шу жиҳатини ҳисобга олиб яқинда Туркияда суррогат оналик учун жиноят иши қўзғатиладиган бўлди. Бу ташаббусни “Органларни ва тўқималарни ўстириш, сақлаш ва кўчириб ўтказиш” тўғрисидаги қонунга ўзгартириш киритиш тарафдори бўлган соғлиқни сақлаш вазирлиги илгари сурди.
Қонунни бузган шахслар 2 йилдан 5 йилгача қамалиши мумкин. Қонун лойиҳасида, асосан, ҳомилага олиб келадиган уруғлантирилган тухум ҳужайраларини суррогат онага жойлаштириш тақиқланиши кўзда тутилади. Сунъий ҳомилага фақат, истисно тарзида қонуний никоҳда турган эр-хотинларга “учинчи шахснинг иштирокисиз” рухсат этилади.
Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади
Савол: Масжидимизда тут, олма каби мевали дарахтлар бор. Улар пишган пайтда, намозга келганлар улардан олиб ейишади. Шу иш жоизми?
Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Масжид ҳовлисидаги мевали дарахтлар вақф қилувчи ёки дарахт эккан шахс томонидан одамларнинг умумий фойдаланиши учун экилган бўлса, одамлар бу дарахтларнинг мевасини ейишлари мумкин. Аммо агар бу дарахтлар масжид даромади учун экилган бўлса, яъни эккан одам “шу дарахтнинг мевалари мана шу масжид учун даромад бўлсин” деган мақсадда эккан бўлса, ёки нима ниятда эккани маълум бўлмаса, бу ҳолатда уларни сотиб, пулини масжид эҳтиёжларига сарфлаш зарур бўлади. Шунинг учун, бу турдаги дарахтларнинг меваларини пулини тўламай ейиш жоиз бўлмайди. Валлоҳу аълам.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази.