06 Июн, 2025, 10 Зулҳижжа, 1446
06 Июн, 2025, 10 Зулҳижжа, 1446
Саҳарлик қилиш Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг суннатларидан бўлиб, Зайд ибн Собит (розияллоҳу анҳу) ул зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан бирга саҳарлик қилганларини бундай баён этадилар:
Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан саҳарлик қилдик. Сўнгра у зот намозга турдилар.....(Имом Бухорий ривояти).
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳамиша саҳобаларга саҳарлик қилиш, унинг фазилатлари ҳақида сўзлар эдилар. Шу боис, саҳобалар саҳарликка туришни ўзларига одат қилиб олгандилар.
Ирбод ибн Сария (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Рамазон ойида мени саҳарликка чақириб, барака дастурхони сари шошилгин, дедилар (Абу Довуд, Насоий ривояти).
Абдуллоҳ ибн Ҳорис (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Мен Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ҳузурларига кирганимда у зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) саҳарлик қилаётган эканлар. Шунда менга, албатта, саҳарлик баракадир, дедилар (Насоий ривояти).
Салмон Форсий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Барака жамоат ва саҳарликдадир дедилар. (Имом Табароний ривояти)
Абу Саид Ҳудрий (розияллоҳу анҳу) айтадилар: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Саҳарлик вақтида таом истеъмол қилиш – баракадир, бир қултим сув билан бўлса ҳам саҳарлик қилинг, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).
Саҳарлик Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг суннатларига эргашишдан ташқари, уммати Муҳаммадни аҳли китобдан ажаратиб турувчи амаллардан бири ҳамдир. Бу ҳақда Амр ибн Ос (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Бизнинг рўзамиз ила аҳли китобларнинг рўзаси орасидаги фарқ саҳарлик емагидадир, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Абдуллоҳ ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу) оғиз очиш вақти келса ифторлик қилишга шошилиб, саҳарликни эса кечиктирардилар ҳамда Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай қилганлар, дер эдилар.
Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Мен оилам билан биргаликда саҳарлик қилардим ва бамдод намозини Набий (алайҳиссалом) билан ўқишга кеч қолмай деб шошилиб уйимдан чиқардим (Имом Бухорий ривояти).
Саҳарликдаги баракалардан яна бири унда дуоларимиз қабул бўлувчи вақт бордир. Бу ҳақда Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Аллоҳ таоло ҳар кечанинг охирги учдан бири қолганда дунё осмонига нозил бўлади ва: Ким Менга дуо қиладики, Мен уни қабул қилсам, ким Мендан сўрайдики, Мен унга берсам, ким Менга истиғфор айтадики, Мен уни мағфират қилсам», дейди, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Саҳарлик қилиш Аллоҳ ва фаришталарнинг раҳматига сазовор бўлишга сабаб бўлади. Абу Саид Ҳудрий (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Саҳарлик қилувчига Аллоҳ ва унинг фаришталарининг раҳмати бўлади, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).
Шунингдек, саҳарлик вақтида хурмо истеъмол қилиш Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг суннатларидан ҳисобланади.
Зеро, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Хурмо мўмин учун қандоқ ҳам яхши саҳарлик, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти).
Аллоҳ таоло барчамизни Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг суннатларига амал қилишимизни насиб этсин.
Даврон НУРМУҲАММАД
тайёрлади
Амир Темур нафақат буюк саркарда, давлат арбоби, балки ўз даври илм аҳллари ҳомийси ҳам бўлган. У мамлакатни ривожлантиришда илм-фан ва ислом олимларининг аҳамияти беқиёс эканлигини яхши тушунган. “Салтанатда эришган барча муваффақиятим ва мустаҳкам жойларни забт этишим – буларнинг барчаси Шайх Шамсуддин Фоҳурий дуоси, Шайх Зайнуддин Хавофий ҳиммати ва Саййид Барака марҳамати шарофатлари ёрдамида бўлди”, деб таъкидлаган эди[1]. Зар қадрини заргар билади, деганларидек, Соҳибқирон саройида таниқли мутафаккирларни жамлашга ҳаракат қилган.
Мўғуллар давридан кейин, Амир Темур даврида исломга давлат дини мақомининг қайтарилиши янги уламолар табақаларининг шаклланишига олиб келди[2].
Темур давлатида Самарқанд сиёсий пойтахтгина эмас, балки илмий марказ ҳам эди[3]. Бу тўғрида Мовароуннарда бўлган европалик сайёҳлар ва ўша даврда яшаб ижод этган тарихнавис Шарқ олимлари етарли маълумотлар қолдирганлар.
Тарихчи Ибн Арабшоҳ ёзганидек, “Темур олимларга меҳрибон, саййиду шарифларни ўзига яқин тутар эди. Уламо ва фузалога тўла иззат-ҳурмат кўрсатиб, уларни ҳар қандай одамдан тамом муқаддам кўрар эди. Уларнинг ҳар бирини ўз мартабасига қўйиб иззату икромини изҳор қилар эди”[4]. Натижада салтанат пойтахти Самарқандда ўз даврининг турли соҳалари бўйича буюк алломалар жам бўлдики, бу жамлашни Соҳибқирондек илм-фанни яхши тушинган ва уни қадрига етган ҳукмдоргина амалга ошириши мумкин эди.
Бунга қуйидаги икки воқеани келтириш мумкин. Амир Темур Хоразмга келганида, Малик Муҳаммад Сарахсий ибн Малик Муъизиддин Ҳусайн Курт ўз жияни Пирмуҳаммад Ғиёсиддин Пиралидан Амир Темурдан Аллома Тафтазоний раҳмутуллоҳи алайҳни Сарахсга таклиф қилишини сўрашни илтимос қилди. Амир Темур Аллома Тафтазоний раҳмутуллоҳи алайҳнинг илмдаги фазлини билиб, у зотни Самарқандга таклиф қилишни афзал кўрди. Аввалига Аллома Тафтазоний раҳмутуллоҳи алайҳ Амир Темурнинг таклифига жавоб бермай турди, сўнг Ҳижозга сафар қилиш нияти борлигини айтиб, узр айтмоқчи ҳам бўлди. Аммо Амир Темур иккинчи бор таклиф юборганидан кейин Самарқандга равона бўлди[5].
“Амир Темур ўта аҳмиятли ва фойдали ишларидан бири бўйича чопар юборди. Чопарга: “Агар йўлда отга ҳожат тушиб қолса, кимни кўрсанг ҳам отини ол, агар ўғлим Шоҳруҳ бўлса ҳам”, деди. Чопар у амр қилган тарафга тезлаб жўнади. Йўлда аллома Тафтазонийга дуч келди. У дам олиш учун бир жойга тушган, отлари чодирнинг олдига боғланган экан. Чопар ўша отлардан бирини олди. Аллома Саъдуддин Тафтазоний чодирдан чиқиб, уни ушлаб олди. Отни чопардан қайтариб олди.
Чопар Амир Темурнинг олдига қайтиб борганида бўлган гапни унга айтди. Шунда Амир Темур қаттиқ ғазабланди. Аммо бироздан сўнг: ”Агар унинг ўрнида ўғлим бўлганида, уни қатл қилардим. Лекин қайси жойга борсам, китоблари у ерга менинг қиличимдан олдин кириб борган одамни қандай қилиб қатл қиламан”, деди[6].
Тошкент ислом институти Қуръон илмлари кафедраси
ўқитувчиси Қурбанов Содиқ
[1]Абулаббос Шиҳобуддин Аҳмад ибн Муҳаммад Димашқий. Ажоиб ал-мақдур фи тарих Таймур. – Байрут: Муассат ар-рисола, 1986. – Б. 48. 13
[2] Алимов У. Самарқандда калом илмининг ривожланиши. – Т.: Мовароуннаҳр, 2008. – Б. 59.
[3]Фернанд Брудил. Тарих ва маданиятлар қоидалари / Ҳусайн Шариф таржимаси. – Қоҳира. Ал-ҳайъа ал-мисрийя ал-омма ли-л-китоб, 1999. – Б. 77.
[4]Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад юсуф. Самарқанднинг сара уламолари.-Тошкент: Ҳилол нашр, 2019.-Б.7
[5]Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад юсуф. Самарқанднинг сара уламолари.-Тошкент: Ҳилол нашр, 2019.-Б.17
[6]Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад юсуф. Самарқанднинг сара уламолари.-Тошкент: Ҳилол нашр, 2019.-Б.19.
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа