Президент Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар ташкилотининг юксак минбаридан Ўзбекистоннинг эзгу вазифаси – Ислом динини цивилизация сифатида ўрганишнинг янги концепциясини дунёга тақдим этишни эълон қилганига саноқли йиллар ўтди.
Икки муҳташам бино-маънавият марказлари қурилиши бошланди: Самарқанд вилоятидаги Имом Бухорий маркази ва қадимги Тошкент қоқ марказидаги Ислом цивилизацияси маркази, бу ерда 2017 йилда келажак авлодларга маънавий меъросни етказиш пойдевори қўйилган эди.
Ислом оламида ўхшаши бўлмаган бу икки улуғвор иншоот Темурийлар Уйғониш даврининг энг яхши меъморий анъаналарини замонавий услублар, шакллар ва технологик ечимлар билан уйғунлаштиради.
Ислом цивилизацияси маркази ўз фаолияти бошланишидан аввал ҳам эски шаҳарнинг безакига айланган эди. Бутун дунёдан минглаб сайёҳлар унинг архитектурасига қойил қолишади, уни суратга олишади ва ижтимоий тармоқларда суратларини баҳам кўришади.
Эътиборлиси, бу бинога Ўзбекистон фуқароларидан кўра кўпроқ хорижлик сайёҳлар қизиқиш билдиришади. Эҳтимол, бу аҳолининг мамлакатдаги бунёдкорлик ўзгаришларига ва ободонлаштиришга ўрганиб қолганлиги билан боғлиқдир.
Мустақиллик бизгача етиб келган нодир обидаларнинг сақланиб қолишига имкон яратди. 2019 йилда уларнинг барчаси Ўзбекистон миллий маданий мероси рўйхатига киритилди ва уларни қайта тиклаш бошланди.
Айнан шу дамда Ўзбекистон маданияти ва санъатини ривожлантириш жамғармаси хайрли ташаббусларни илгари сурди. Ислом цивилизацияси марказининг маҳобатли биноси рўпарасида жойлашган қадимий маҳаллалар қаърида илк намунавий ўзгаришлар рўй берди. Жамғарма иккита меъморий маданий мерос объектини реставрация ва реконструкция қилиш ташаббуси билан чиқди.
Гап нафақат реставрация ҳақида, балки ушбу объектларнинг арт-резиденция шаклида маънавий-креатив ҳаёт калити бўлиши ҳақида бормоқда. Бу ерда қадимдан мерос бўлиб қолган анъана ва турмуш тарзига кўра, ҳаёт ҳамон эски кунлардагидек давом этаётган маҳаллаларда креатив иқтисодиётининг илк марказлари пайдо бўлади.
Пойтахтимизда бўлиб ўтган Креатив иқтисодиётга бағишланган конференция давомида эҳтимол, дунёга кўринмас, аммо эски шаҳар, юртимиз, жамиятимиз ҳаёти учун ўта муҳим воқеалар бўлиб ўтгани эътиборга молик. Хорижлик меҳмонлар иштирокида тарихий “Намуна” ва “Ҳасти Имом” маҳаллаларида арт-резиденцияларининг очилиши бўлиб ўтди. Дарвоқе, бу маҳаллалар аллақачон ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон мероси объектлари дастлабки рўйхатига киритилган.
Уламолар Қуръон тиловатининг савоби дунёдан ўтганларга етади деганлар. Ҳанафий мазҳабининг имомларидан Абу Жаъфар Таҳовий “Ақидату Таҳовия” китобида: “Тирикларнинг дуо ва садақаларидан ўлганларга манфаат бордир”, деб келтиради.
“Рўза, намоз, Қуръон қироати ва зикр каби баданий ибодатларни қилиб ўтганларга бағишласа савоби етадими, йўқми” деган масалада бироз ихтилоф бор. Имом Абу Ҳанифа, Имом Аҳмад ибн Ҳанбал ва жумҳур уламолар “Баданий ибодатнинг савоби ўлганларга етади”, деганлар.
Ибн Ҳож “Мадҳал” китобида: “Ким қироати ҳеч хилофсиз майитга етишини хоҳласа, шу ишини “Эй Аллоҳ! Қироатимнинг савобини фалончига бергин”, деб дуога айлантирсин”, дейди.
Ибн Ҳож агар Қуръон тиловатидан кейин дуо қилиб, унинг савоби марҳумга бағишланса, бу ерда ихтилоф қолмайди, демоқдалар. Юртимизда урф бўлган маросимларда ҳам худди мана шундай йўл тутилади ва бу амал шаръан жоиз ҳисобланади.
Динимизда инсон ўлиши билан унут бўлмайди, уларнинг тириклар зиммасида ҳақлари бўлади. Шунинг учун ҳам Исломда ўтганларнинг ҳақларига дуо қилишга тарғиб этилган. Қуръони каримда ўтганларнинг ҳақига мағфират сўраб дуо қилган мўминлар зикр қилинади.
Аллоҳ таоло Ҳашр сураси 10‑оятда шундай марҳамат қилади: “Улардан кейин келган зотлар айтурлар: «Эй Раббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй Раббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан!”.
Ушбу илоҳий таълим асрлар оша мусулмон оламида амалда жорий бўлиб келган. Шу билан бирга, ўтганларнинг номидан яхши амаллар қилиб, савобини уларга бағишлаш ҳам бевосита Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг тавсиялари билан жорий қилинган амалдир. Бу мавзуга оид таълимотларни чуқур ўрганган уламолар Қуръон тиловат қилиб, савобини ўтганларнинг ҳақига бағишлаш ҳам мазкур шаръий кўрсатма остига дохил эканини таъкидлайдилар.
Хулоса шуки, бир қанча манбаларда Қуръон қироатининг савоби вафот этганларга етиб бориши айтилган. "Ҳидоя", "Бадоиъ", "Баҳр" ва бошқа китобларда бу ҳақда етарлича маълумотлар топилади. Шундай экан, бу борадаги ҳар хил нотўғри фатволарга эътибор бермаслик керак.
Тўрақўрғон тумани "Яндама" жоме масжиди
имом хатиби Абдурахим Суроббаев
Манба: http://t.me/Softalimotlar