Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Муовия Қурайший розияллоҳу анҳу ривоят қилиб айтади: «“Ё Расулуллоҳ, бизларнинг биримизда хотинининг қандай ҳақлари бор?” дедим. У зот: “Қачон таомлансанг, уни ҳам таомлантирасан. Қачон кийим кийсанг, уни ҳам кийинтирасан. Юзига урмайсан, қаттиқ сўкмайсан ва уйдан бошқа жойга ҳижрон қилмайсан”, дедилар» (Имом Абу Довуд ва Имом Насоий ривояти).
Бу ҳадис аёлнинг эрдаги ҳақларини баён қилмоқда. Эр аёлига нафақа бериши вожиб. Ҳадисдаги ибора эрнинг ҳам, аёлнинг ҳам ҳақларига тегишли. Хотиннинг нафақасини беришда эрнинг молиявий ҳолати эътиборга олинишини шу ҳадисдан билиб олсак бўлади.
“Қачон таомлансанг, уни ҳам таомлантирасан”. Эр нима еса, аёлига ҳам шундан едиради. Бу борини бирга баҳам кўриш деганидир. Шариат бандани тоқатидан ортиғига буюрмайди.
“Қачон кийим кийсанг, уни ҳам кийинтирасан”. Кийиниш масаласида ҳам шундай: эр ўзига қанча сарф қилса, аёлига ҳам шунча сарфлайди. Яъни, иссиқ ва совуқдан ҳимояланиш, авратини ёпиш учун зарур бўлган кийим-кечак билан таъминлайди. Албатта, имконияти доирасида. Унинг миқдори ҳар бир диёр ва шаҳар урф-одатига қараб белгиланади. Чунки ҳар ернинг вазияти, урф-одати турлича. Кийим-кечак масаласида ақл билан иш тутиб, Аллоҳга тақво қилинса, одамларга кўз-кўз қилиш ва мода ортидан қувиш четга суриб қўйилса, мақсадга мувофиқ бўлади. Аёлларга нафақа бериш, уларга яхши муносабатда бўлишнинг бир қисмидир. Бундан ташқари, очиқ чеҳра билан муомала қилиш, яхши гаплар билан кўнглини олиш эрнинг вазифаси ҳисобланади.
Эрнинг зиммасида аёлини таом ва кийим билан таъминлаш мажбурияти бор экан, ўз навбатида, аёл зиммасида ҳам эрига итоат этиш, хизматини қилиш вазифаси туради. Модомики, эр ўз вазифасини масъулият билан адо этар экан, аёл эрига итоатсизлик қилмаслиги, ҳурматини сақлаши лозим. Акс ҳолда, эр баъзи чораларни қўллашга мажбур бўлади.
“Юзига урмайсан, қаттиқ сўкмайсан ва уйдан бошқа жойга ҳижрон қилмайсан”. Аёлдан итоатсизлик, хатолар содир бўлганида, эр қўполликка йўл қўймаган, кўнглини қолдирмаган ҳолда уни ислоҳ қилмоғи, одоб бермоғи керак. Дастлаб насиҳат қилиб нотўғри иш қилаётганини тушунтиради. Бу услуб кор қилмаса, аёли билан бир тўшакда ётмай, ҳижрон қилади. Яъни, шу йўл билан эр аёлидан норози эканини билдиради. Агар бу ҳам фойда бермай, аёл итоатсизлик этаверса, эр баъзи тарбия услубларини, чораларини қўллайди: жароҳат етмайдиган, азоб бермайдиган қилиб юзидан бошқа жойига уриши мумкин. Албатта, бу услуб сиёсат маъносидаги чора, холос. Аёлни азоблаш, таҳқирлаш, хўрлаш мутлақо назарда тутилмаган. Чунки бошқа бир ҳадисда аёлини (азоблаш, таҳқирлаш, хўрлаш маъносида) уришдан қайтарилган.
Ҳурмуҳаммад НУРБОЕВ
Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири.
Дўстона ва самимий руҳда ўтган учрашувда Марказ раҳбари Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан юртимизда бунёд этилаётган Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ҳақида жумладан, Марказ доирасида амалга оширилаётган тадбирлар, барча илмий ва ташкилий ишлар ҳақида маълумот берди.
– Ўзбекистон Ислом илми, фиқҳ ва ҳадис соҳасида юксак меросга эга. Бу заминда машҳур уламолар, буюк фақиҳлар, муҳаддислар, мутафаккирлар ва санъатшунослар етишиб чиққан, – деди Ислом уюшмаси бош котиби. – Ушбу мероснинг Ислом оламидаги аҳамияти ва долзарблигини кўрсатишда Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази муҳим ўрин тутади. Бу юртнинг таниқли ва машҳур алломалари туфайли Ислом цивилизациясининг асл моҳияти хусусан, инсонпарварлик ва бағрикенглик қадриятлари бугунги кунга қадар сақланиб қолган. Мазкур мегалойиҳа бу бой меросни жаҳон ҳамжамиятига танитишда асосий аҳамиятга эга. Биз Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан ушбу саъй-ҳаракатларни тўлиқ қўллаб-қувватлаймиз. Ўзбекистон Президентининг маданият ва маърифатга қаратган эътибори барча мусулмон мамлакатлар учун намуна бўлади. Марказ билан ҳамкорлик қилишдан бениҳоят мамнунмиз! – дея таъкидлади Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса.
Учрашув давомида Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистонда олиб борилаётган ислоҳотлар хусусан, Ислом цивилизацияси марказининг барча тадбирлари, режалаштирилган турли анжуманларга қизиқиш билдириб, бу борада олиб борилаётган ишларни юксак баҳолади ва мамнуният билан эътироф этди. Ислом цивилизацияси марказининг очилиш маросими қанчалик аҳамиятли эканлигига эса алоҳида тўхталди. Шу ўринда Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сўзлаган нутқидан қуйидаги иқтибосларни келтирди: “Биз бутун жаҳон жамоатчилигига ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини етказишни энг муҳим вазифа, деб ҳисоблаймиз. Биз муқаддас динимизни азалий қадриятларимиз мужассамининг ифодаси сифатида беҳад қадрлаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, асл инсоний фазилатларни асраб-авайлашга даъват этади. Ислом цивилизацияси марказининг фаолияти ҳам шу мақсадга хизмат қилади”. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса Ўзбекистон Президенти томонидан БМТ минбаридан туриб илгари сурилган мазкур улкан ташаббус Бутунжаҳон Ислом уюшмаси номидан қўллаб-қувватлашини таъкидлаб ўтди.
Ислом цивилизацияси маркази раҳбари Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Марказ таркибида Араб-ислом хаттотлик мактабини очиш йўлга қўйилганини маълум қилди. Шайх Муҳаммад Абдулкарим Ал-Исса ушбу лойиҳани тўла-тўкис қўллаб-қувватлади:
– Янги Ўзбекистон лойиҳаси бўлмиш бу хаттотлик мактаби орқали Қуръони каримнинг ҳар бир сурасини махсус араб хатида, безаклар билан бойитилган тарзда қўлда кўчириш мақсадга мувофиқ, – дея таклиф қилди Бош котиб, – Ўзбекистондаги бўлажак Араб-ислом хаттотлик мактаби фаолиятини йўлга қўйишда, шунингдек, жаҳон миқёсида машҳур бўлган катта тажрибага эга хаттотларни ушбу марказга жалб этиш, хаттотларнинг иш фаолияти самарали бўлиши учун уларни рағбатлантириш ва умуман мактаб фаолиятини ривожлантиришда астойдил ҳамкорлик қилишга тайёрмиз.
Делегация аъзолари Макка шаҳрида жойлашган Ҳиро маданият даҳаси, Ваҳий музейи, “Бурж ас-саъа” минорасида жойлашган шу номдаги музей, Каъба кисваси учун қирол Абдулазиз мажмуаси ва Мадина шаҳридаги “Бўстон” музейи, Пайғамбаримиз (с.а.в) сийратлари ва Ислом цивилизацияси музейи, Жидда шаҳридаги Ислом санъати музейи ва кутубхонасига ташриф буюрди ва ҳамкорлик бўйича музокаралар олиб борди.
Бундан ташқари, Ислом цивилизацияси маркази делегацияси аъзолари музей ва кутубхоналарга қилган ташрифлари жараёнида Пайғамбаримизнинг фаолият ва турмуш тарзларини ифодаловчи видеолавҳалар Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси марказига тақдим этилиши масаласини ҳам кўриб чиқишди.
Шунингдек, учрашувда Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан Самарқандда янгидан бунёд этилаётган Имом Бухорий мажмуаси зиёратчилари учун қулай шарт-шароитлар яратиш масаласида ҳам фикр алмашилди. Бу борада Саудия Арабистони тажрибасидан фойдаланиш мақсадида Бутунжаҳон Ислом уюшмаси Тадбирлар ва конференциялар бўлими бошлиғи Шокир Салоҳ ал-Адваний билан мулоқот ўтказилди. Мулоқот давомида Ислом уюшмаси вакили бу масалада Саудия Арабистонининг етакчи ташкилотларидан бири “Илм” компанияси кўмак беришини билдирди. Кейинги муҳокамалар видеоконференция шаклида давом эттирилишига келишиб олинди.