Қрим хонлиги ҳукмдорларининг биринчи саройи ва Боқчасаройдаги ўрта аср мадрасаси ҳудудига 2022 йилда экскурсиялар ташкил этилиши режалаштирилмоқда. Бу ҳақда Боқчасарой тарихий, маданий ва археологик музей-қўриқхонаси Қрим татарлари тарихи ва маданияти музейи бўлим бошлиғи Мерьем Сеитумерова ТАСС га маълум қилди.
Музей маълумотларига кўра, XV асрда мустақил Қрим хонлигининг асосчиси Ҳожи Гарай Қирқ-Ер ҳудудида биринчи саройни қурди – ҳозирда бу тоғларга яқин келадиган Боқчасарой шаҳрининг чеккаси.
Қирқ Ер тоғ платосидан унчалик узоқда жойлашмаган янада қадимги қалъа - Чуфут-қалъанинг атрофига айланди. Биринчи сарой биноларидан фақат учта бино: Ҳожи Гарайнинг мақбараси, Занжирли мадрасаси ва Менги Гарайнинг масжиди омон қолган, ҳаммомларнинг харобалари ҳам топилган - бу жой Салачик тарихий ва археологик мажмуаси сифатида давлат ҳимоясида бўлиб турибди.
"Келаси йили Занжирли мадрасасини зиёрат қилиш учун очмоқчимиз. Яқин атрофда биринчи Қрим хонларининг қабри мавжуд, ҳаммомларнинг археологик қазишмалари олиб борилган. Агар одамларнинг Хон саройида кўрадиган нарсалари етарли бўлмаса, улар биринчи пойтахтга ҳам ташриф буюришлари мумкин бўлади", - дейди Сеитумерова. У нафақат сақланиб қолган биноларни намойиш қилиш, балки тематик кўргазмаларни ташкил этишни режалаштираётганини тушунтирди.
Islam.ru порталининг хабарига кўра, тахминан 1500 йилда ташкил этилган Занжирли мадрасасига алоҳида эътибор қаратилади – у Қрим ва Шарқий Европадаги энг қадимги таълим муассасаларидан бири ҳисобланади. Мусулмон диний таълим муассаси бу ерда 1917 йилгача кетма-кет 400 йилдан ортиқ вақт давомида фаолият юритган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Осмонлару ерни яратган Зотнинг қаршисига маъсиятлар ила чиқа кўрманг, ғазабига тоқатингиз, иқобига сабрингиз ва азобига қудратингиз етмайди.
Доктор Абдул Муҳсин Аҳмад ўзининг бир қариндоши билан бўлган воқеани айтиб берди. Воқеага кўра бир йигит укасига доим “Аллоҳга ҳамд айтгин” деса, укаси: “Нима учун Аллоҳга ҳамд айтишим керак?” – дер, Яратганга бўйин эггиси келмасди.
Ахир унинг бу гапини оламлар Рабби бўлган Зот эшитиб турибди! Аллоҳ уни икки оёғи билан юрғизиб қўйибди, қанча одамлар юра олишмайди. Неча-неча инсонлар кўриш неъматидан мосуво бўлганида, унинг кўзлари кўриб турибди.
Вақт ўтиб йигит автоҳалокатга учрайди. Унинг аъзолари қаттиқ шикастланади. Операциядан сўнг доктор Абдул Муҳсин Аҳмад уни бир умр ногирон бўлиб қолганлигини, танасининг ярми ишламаслигини, аниқроғи, бир ўлимдан қолганлигини айтади.
Аллоҳ буюк! Унинг неъматлари чексиз. Биз бандалар доим шукрда бўлмоғимиз лозим. Зеро, Аллоҳ таоло айтади: «...Албатта, Унинг ушлаши аламли ва шиддатлидир»[1].
Тасаввур қилинг, борди-ю, сиз дўзахийлардан бўлсангиз, у ердаги азобга чидай оласизми?! Албатта, йўқ.
Шундай экан Аллоҳга тавба қилинг! У Зотга хуш келмайдиган ишлардан қайтинг. Солиҳ амаллар ила Раббингизга яқинлашинг.
Аллоҳ берган неъматларга шукр қилинг. Гуноҳ ва маъсиятнинг кичиклигига қараманг. Аллоҳнинг буюклигини назарингиздан қочирманг.
Аллоҳ буюк! У Зот сизни кутилмаганда ушламасидан аввал қалбингизни қўрқув ила тўлдиринг. Қазоингиз яқинлашмасидан аввал покланинг. Ўлим келгандаги пушаймондан наф йўқ ва бунинг учун имкон берилмас...
Ҳассон Шамсий Пошонинг
“Жаннат бўстонидаги оилавий оқшомлар” номли китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Илҳом Оҳунд, Абдулбосит Абдулвоҳид таржимаси.
[1] Ҳуд сураси, 102-оят.