XX asr boshida Qirg'izistonning shimoli-sharqida joylashgan Issiqko'l viloyatining Qorako'l shahrida mixsiz qurilgan Ibrohim hoji masjidi hanuzgacha me'moriy ko'rinishi bilan mamlakat aholisi va mehmonlarni hayratga solib kelmoqda. Sababi ushbu masjid qurilishida birorta mix ishlatilmagan.
Ushbu me'moriy yodgorlikni qurish paytida Hitoy me'morchiligi usullaridan foydalanilgan. Mahalliy aholi Ibrohim hoji masjidini Hoji Dungan masjidi deb ham atashadi.
Yog'och me'morchilikning eng yaxshi namunalarini o'zida mujassam etgan ushbu ziyoratgoh Qorako'l shahrining ramzi va diqqatga sazovor joyiga aylandi. Masjid bezagida gulli shakllar ustunlik qiladi, lekin qush, baliq, haqiqiy va hayoliy hayvonlarning tasvirlari ham bor.
Qirg'iziston diniy turizmida muhim o'rin egallaydigan bu masjid 1910 yilda chor Rossiyasi davrida qurilgan.
Ma'lumot uchun, XIX asr oxirida Dungan qochqinlari Hitoydagi bosim va zo'ravonliklardan qochib Qorako'l shahriga ko'chib o'tgan. Ular Qirg'izistonda o'z jamiyatini tuzdi va xitoylik me'mor Chou Seuni Qorako'lga taklif qildi, u masjidni uch yilda qurdi. Tyanshan archa, qarag'ay va terak masjidda qurilish materiallari sifatida ishlatilgan. Masjid dungan xalqining etakchilaridan biri Ibrohim hoji tashabbusi bilan barpo etilgan. U Hitoydagi ta'qiblarga dosh berolmay, O'rta Osiyoga ko'chib o'tishga majbur bo'lgan.
Masjidning poydevori va tosh ishlari mahalliy hunarmandlar tomonidan, yog'och naqshlari qismi esa xitoyliklar tomonidan qilingan.
Masjid 42 ta ustundan iborat bo'lib, binoni o'rab turgan ko'p bosqichli yog'och kornis uzum, anor, nok va shaftoli kabi o'simliklarning tasvirlari bilan bezatilgan.
Masjid tomi yashil rangga bo'yalgan, ustunlar va shifti sariq, minorasi ko'k rangga bo'yalgan. Masjid imom-xatibi Rustam Bubukeyevning “Anadolu” matbuot vakolatiga aytishicha, 1910 yilda asos solingan Ibrohim hoji masjidi o'ziga xos me'morchiligi bilan diqqatni o'ziga tortadi. Masjid o'zining g'ayrioddiy arxitekturasi va tarixiy motivlari tufayli ko'plab tashrif buyuruvchilarni o'ziga jalb qiladi, deya qo'shimcha qildi imom-xatib.
O'MI Halqaro aloqalar bo'limi
2025 yil 10 iyul kuni Qur’oni Karim xodimi, ustoz, shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdum boshchiligida «Qur’on va tajvidni o‘rgatish» bo‘limi xodimlari O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasiga tashrif buyurishdi.
Ma’lumki, kutubxonada turli mavzudagi nodir qo‘lyozma asarlar, Qur’oni Karim qo‘lyozma nusxalarining namunalari saqlanadi. Mana shunday nodir manbalardan biri Hazrati Usmon mus'hafi hisoblanadi. Qur’oni Karimning ushbu noyob va qadimiy qo‘lyozma nusxasi tadqiqotchilar va keng jamoatchilikning doimiy e’tiborida bo‘lib kelgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahbarligida 2023 yil 22 dekabr kuni o‘tkazilgan Respublika ma’naviyat va ma’rifat kengashining kengaytirilgan yig‘ilishida muzeylar faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha yetti yillik dastur qabul qilinishi e’lon qilindi. Ushbu yig‘ilish davomida berilgan topshiriqlar bo‘yicha 50-son Bayonnomaning 47-bandida Muqaddas kitob – Usmon Qur’oni sahifalarining konservatsiya va restavratsiya qilinishini ta’minlash belgilangan. Mazkur dasturni amalga oshirish maqsadida O‘zbekiston Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamg‘armasi qo‘llab quvvatlovi ostida xorijlik mutaxassislar, jumladan, Kembrij universitetidan Kristine Rose, fransiyalik restavratorlar Aksell Deleau va Koraliye Barbe, Istanbul qo‘lyozmalar ustaxonasi va arxiv bo‘limi mudiri Nil Baydar Usmon mus'hafini bosqichma-bosqich ta’mirlash rejasini ishlab chiqib, kelgusida muhofaza qilish bo‘yicha tavsiyalarni berdilar. Jumladan, «yengil restavratsiya ishlari»ni amalga oshirishdan avval Hazrati Usmon Qur’oni sahifalarini skaner qilish va matnini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha yo‘nalishlar belgilab olindi.
Ushbu xayrli ishlarning davomi sifatida O‘zbekiston musulmonlari idorasi kutubxonasida Hazrati Usmon Mus'hafi matnini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha muhim yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda «Qur’on va tajvidni o‘rgatish» bo‘limi mudiri shayx Alijon qori Fayzulloh va Kutubxona mudiri Kamoliddin Mahkamov boshchiligida bo‘lim xodimlari ishtirok etishdi. Yig‘ilishda «Mo‘yi muborak» madrasa-muzeyida saqlanayotgan Hazrati Usmon Mus'hafining tarixi va bugungi kundagi ahamiyati haqida so‘z yuritilib, uni kelajak avlodlar asrab-avaylashga xizmat qiladigan muhim masalalar muhokama qilindi. Jumladan, Hazrati Usmon Qur’oni sahifalari va fondda saqlanayotgan 1905 yilda Sankt-Peterburgda olingan nusxasini kodikologik tadqiq qilish bo‘yicha taklif va mulohazalar bildirilib, kelgusida qilinadigan ishlar rejalashtirildi.
AlQuranuz