“Oqil” arabcha so'z bo'lib, u o'zbek tilida “aqlli”, “aql egasi”, “farosatli” degan ma'nolarni anglatadi. “Oqil” so'zi “O'zbek tilining izohli lug'ati”da bunday izohlanadi: “Oqil (arabcha) - aqlli, farosatli, ba'ma'ni”. Ma'lumki, o'z aqliga suyanib ish qiladigan kishini oqil kishi deyiladi. Oqil kishining o'z fikri va xulosasi bo'ladi. U hayotdagi barcha ishlarini foyda-yu zararga qarab, har bir narsani hisob-kitob bilan bajaradi.
“Dono” so'zi esa o'zbek tiliga fors tilidan o'zlashgan so'z hisoblanadi. U o'zbek tilida “donishmand”, “bilimdon”, “hikmatli” degan ma'nolarni anglatadi. “Dono” so'zi “O'zbek tilining izohli lug'ati” da: “Dono (forscha) biluvchi, bilimdon, donishmand” deb izohlanadi. Yuqori darajada bilim, tajribaga va hikmatga ega bo'lgan kishi dono deyiladi.
Ho'sh, oqil bilan dono kishining nima farqi bor?
Oqil kishi biror yomon vaziyatga tushib qolsa, bu vaziyatdan to'g'ri xulosa chiqarib, aqlini ishlatib o'zini yomon holatdan qutqazadi. Dononing oqildan farqi shuki, dono kishi o'zini bilimi va tajribasidan kelib chiqib, o'zini yomon vaziyatlarga tushib qolish ehtimoli bor joy va holatlardan asraydi.
R. Akbarov,
O'zbekiston musulmonlari idorasining
Qashqadaryo viloyati vakilligi xodimi
Unda Turkiy davlatlar muftiylari, xususan O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari, din va davlat arboblari, taniqli ulamolar, yetuk islomshunoslar va diniy soha xodimlari qatnashdi.
Qur’oni karim tilovati bilan boshlangan tadbirda tadqiqotchi va olimlar, jumladan, O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi rahbari o‘rinbosari G‘ulomiddin domla Xolboyev hamda ushbu markaz ulamosi Hikmatulloh domla Toshtemirov ma’ruza bilan ishtirok etdi.
Ahli sunna val jamoa ulamolari sof e’tiqodni avlodlarga yetkazishda ta’lif etgan muxtasar matnlar ichida Sirojiddin Ali ibn Usmon O‘shiyning “Bad’ul amoliy” asari muhim o‘rin tutishi ta’kidlandi.
Asarda asosiy e’tiqodiy masalalar Hanafiy mazhabi va Moturidiy aqidasi bo‘yicha lo‘nda bayon etilgani, turli nusxalari mavjudligi, unga ko‘plab sharhlar yozilgani qayd etildi.
Darhaqiqat, “Bad’ul amoliy” asari sakkiz yuz yildan buyon sof e’tiqodni shakllantirishda beqiyos ahamiyat kasb etib kelmoqda va bugungi kunda ham yoshlarni yot g‘oyalardan muhofaza qilish va ma’naviy komillikni ta’minlashda muhim manba hisoblanadi.
Anjumanda so‘zga chiqqanlar O‘shda tug‘ilib, Samarqandda ilmiy faoliyat olib borgan, Farg‘ona vodiysida xizmat qiligan, turkiy xalqlar uchun mushtarak ulamo sanalgan Sirojiddin O‘shiy asarlari va ularning tadqiqi, Movarounnahrda X–XII asrlarda islom ilmlari rivoji va madrasalar holati, turkiy tildagi asarlarning islom ilmlarini tarqatishdagi o‘rni haqida to‘xtalib o‘tishdi.
Ushbu ilmiy meros bugun ham dolzarb, turkiy dunyo ma’naviy taraqqiyotida juda muhim ekani ma’ruzachilar tomonidan e’tirof etildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati