Abu Abdulloh Muhammad ibn Abdulloh ibn Hamdavayh ibn Muhammad ibn Na'iym Zobiy Naysoburiy hijriy 359 yilda Naysobur (hozirda Eronning Mashhad shahri g'arbida joylashgan shahar)da tavallud topdi.
Ilk diniy saboqlarni otasidan, so'ngra amakisidan oldi. Keyinchalik, Iroq Hijoz, Huroson va Mavorounnahrga ilm olish maqsadida safar qildi. U erlarda ikki mingga yaqin ustozlardan ilm oldi, hadislar to'pladi.
Abu Sahl Sa'lukiy, Abu Bakr Ahmad ibn Sulaymon, Abulabbos, Da'laja ibn Ahmad, Ibn Ahzom, Abu Ali Nasobiruy, Doraqutniy kabi yirik ulamolardan hadis ilmini egalladi. O'z navbatida Imom Bayhaqiy, Abulfattoh ibn Abulfavoris, Abu Zarr Hiraviy, Abu Solih Hiraviy kabi zabardast shogirlarga ustozlik qildi.
O'z yurti – Naysoburga qaytib, u erda qozilik bilan shug'ullandi. Shuning uchun uni Hokim deb atashgan. Boshqa shahar qozilari agar biror qiyinchilikka duch kelishsa, Imom Hokimga maktub yozib, shu ishning hukmini so'rardilar. Keyin javobga qarab hukm qilardilar. Ammo Imom Hokim bir muddat ilm egallash va asarlar yozish maqsadida qozilikni tark qildi.
Imom Hokim rahimahulloh umrining asosiy qismini hadis ilmini o'rganishga bag'ishladi. “Ilal”, “Amoliy”, “Favoidul shuyux”, “Ma'rifat ulum al-hadis”, “Tarixu ulamoi Naysobur”, “Madxalu ila ilmi as-sahih”, “Mustadrak ala sahihayni”, “Mustalah al-hadis” va boshqa ko'plab asarlar yozdi, 1500 juzdan ortiq katta ilmiy-ma'naviy meros qoldirdi.
Hokim Naysoburiy rahmatullohi alayh “Ma'rifat ulum al-hadis” (“Hadis ilmlarini bilish”) asarida bir qator ishonchli roviylar tomonidan rivoyat qilingan, ammo zaif va nuqsonli deb bilgan hadislarni keltirib, “hadislardagi yolg'onni aniqlash uchun isnodni chuqur tahlil etish kerak”, deb yozadi. Olimning hadis sohasida yozgan asarlari mazkur yo'nalishda tadqiqotlarning rivojlanishiga turtki bo'ldi.
Imom Hokim rahimahullohning yuksak ilmiy salohiyatini bir qancha olimlar e'tirof, madh etganlar. Jumladan, Ibn Hallikon: “Imom Naysaburiy o'z davrining imomi, qator kitoblar muallifi, hadis va fiqh olimlaridan edi”, degan.
Abu Hozim aytadilar: “Naysoburda Muslim ibn Hajjojdan keyin hadis ilmida eng mashhuri Imom Hokim edi. Hijoz, Shom, Iroq, Tobariston va Hurosonda unga teng keladigan olim topilmagan”.
Hofiz ibn Kasir: “Imom Hokim omonatdor, xotirasi mustahkam va taqvodor muhaddis edi”, degan.
Muhaddis Imom Hokim rahimahulloh hijriy 405 yili vafot etdi.
Imom Hokim rivoyat qilgan hadislardan namunalar:
Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhumo rivoyat qiladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo rizosi ota-ona roziligida bo'ladi. Ota-ona g'azab qilganga Alloh ham g'azab qiladi”, dedilar (Imom Hokim rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Insonlarni jannatga eng ko'p kiritadigan narsa taqvo va go'zal xulqdir”, deganlar (Imom Hokim rivoyati).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning yaxshilaringiz – uzoq umr ko'rib, ko'proq yaxshi amallar qiladiganlaringizdir”, deganlar (Imom Hokim rivoyati).
Davron NURMUHAMMAD
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
