Namozni o'z vaqtida o'qish farz va lozimdir. Vaqti kirmasdan o'qilgan namozlar hisobga o'tmaydi. Vaqtida o'qishga ulgurilmagan namozlarning qazosi o'qiladi.
Aliy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam u kishiga: «Ey Aliy, uch narsani ortga surmagin. Namozni vaqti kirganda, janozani hozir bo'lganda va ersiz ayol tengini topganda», dedilar»
Imom Termiziy rivoyat qilgan.
Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Namozning avvalgi vaqti Allohning roziligidir. Oxirgi vaqti Allohning afvidir», dedilar» (Imom Termiziy rivoyat qilgan).
Alloh taolo farz qilgan namozlarning o'qish vaqti quyidagi paytlarda bo'ladi:
1. Bomdod namozining vaqti – subhi sodiqdan (chin tong otgandan) kun chiqqunchadir.
2. Peshin namozining vaqti – quyosh zavolga (og'ishga) ketganidan so'ng to narsalarning soyasi quyosh tikkaga kelgan paytdagi soyasidan tashqari o'z uzunligiga nisbatan ikki baravar ortguniga qadar.
3. Asr namozining vaqti – har bir narsaning soyasi quyosh tikkaga kelgan paytdagi soyasidan tashqari o'ziga nisbatan ikki baravar ortganidan boshlab quyosh botgunchadir.
4. Shom namozining vaqti – kun botgan paytdan boshlab kunbotar tomonda shafaq (qizg'ish nurlar) g'oyib bo'lgunchadir.
5. Hufton namozining vaqti – shafaq batamom yo'qolgandan keyin kiradi.
Vitr namozi vaqti esa xufton o'qilgandan keyingina kiradi. Hufton va vitr namozlarini subhi sodiqqacha o'qisa bo'ladi.
Bomdod namozini tong yorishganda o'qish mustahab, a'loroqdir. Soat bo'yicha hisoblansa, bomdodni kun chiqishidan 40 daqiqacha ilgari o'qish mustahab vaqtiga muvofiq bo'ladi.
Peshin namozini yoz faslida biroz kechiktirib, qish faslida esa vaqti kirishi bilan o'qish mustahabdir.
Asr namozini quyosh tig'ini o'zgartirmay, nursiz holatga kirishidan oldinroq o'qish mustahabdir.
Shom namozini doimo quyosh botishi bilan o'qish mustahabdir.
Hufton namozini kechaning uchdan birining oxirida o'qish afzal va nihoyatda a'lo bo'ladi. Vitr namozini esa tun oxirida uyg'onishga qodir bo'lgan kishilar subh oldidan o'qisalar, mustahab amal qilgan bo'lishadi.
Havo bulutli kunlarda asr va xufton namozlarini avvalgi vaqtlarida o'qish hamda bomdod, peshin, shom namozlarini esa (vaqti kirgani ma'lum bo'lmasa) biroz kechiktirib o'qish maqsadga muvofiqdir.
Quyidagi vaqtlarda namoz o'qish, tilovat sajdasi qilish, janoza namozi o'qish joiz emas (mumkin emas):
– kun chiqayotgan paytda;
– kun qiyom (tikka)ga kelganida;
– kun botish chog'ida;
Bu paytlarda namoz o'qish, Qur'oni Karimdan sajda oyati o'qilganda sajda qilish, janoza namozini shu vaqtga to'g'rilab o'qish mumkin emas. Ammo shu kungi asr namozi kun botayotgan bo'lsa ham ado etilaveradi.
Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Menga eng rozi bo'lingan kishilar guvohlik berdilar. Ularning ichida eng rozi bo'lingani Umardir. «Albatta, Nabiy sollallohu alayhi vasallam bomdod namozidan keyin to quyosh chiqquncha va asrdan keyin (quyosh) botguncha namoz o'qishdan qaytarganlar», dedi»
Imom Buxoriy, Muslim, Abu Dovud, Termiziy va Nasoiy rivoyat qilishgan.
Nafl (ixtiyoriy) namozlarni imom xutba o'qish uchun minbarga chiqqanida, subhi sodiqdan kun chiqqunicha, asrni o'qigan kishi shom namozini o'qiguncha ado etishi makruhdir, ya'ni joiz emas.
azon.uz
Hindiston mustaqillik harakatining yetakchisi Mahatma Gandi 1937 yil 27 iyulda chop etilgan “Harijan” nomli haftalik jurnalida ulug‘ sahobalar Abu Bakr va Umar ibn Xattob roziyallohu anhumni tavozeli va mas’uliyatli rahbarlar sifatida tilga olgan.
Islom tarixi haqidagi kamdan-kam gapiradigan Gandining ushbu maqolasida ikki xalifani kamtarin hayot kechirgani va halollik bilan mamlakatni boshqargani namuna qilib ko‘rsatgan.
Gandi mazkur e’tirofni jurnalda e’lon qilib, endigina davlat lavozimlarini egallay boshlagan Hind milliy kongressi a’zolariga axloqiy maslahatlar bergan.
Maqolada Gandi quyidagicha yozadi:
“Men sizlarga Ram Chandar yoki Krishnadan misol keltira olmayman, chunki ular tarixiy shaxs sifatida qabul qilinmagan. Shu bois men faqat sizlarga hazrat Abu Bakr va hazrat Umar Foruq roziyallohu anhumning nomlarini keltira olaman. Ular ulkan mamlakatning rahbarlari edilar, ammo o‘z hayotlarini juda oddiy va kamtarlik bilan o‘tkazgan edilar”
Bu so‘zlar Hindiston tarixidagi muhim bir pallada aytilgan edi. 1937 yilda Hind milliy kongressi ilk bor Buyuk Britaniya hukmronligi ostidagi bir necha viloyatlarda hukumat tuzish huquqiga ega bo‘ldi. Jarayonlar 1935 yilgi Hindiston boshqaruvi to‘g‘risidagi qonun asosida o‘tkazilgan saylovlar natijasida amalga oshdi.
Gandi har doim siyosatchilarning ma’naviy pokligi haqida qayg‘urardi. U Kongress rahbarlariga mansab va boylikka berilib ketmaslikni, halollik va xalq xizmatini ustuvor qo‘yish borasida o‘git berardi. Shuning uchun ham xalifalar Abu Bakr va Umar roziyallohu anhumni misol qilib keltirdi va haqiqiy rahbar xalqqa xizmat qiluvchi, oddiy hayot kechiruvchi inson bo‘lishi lozimligini ta’kidladi.
“Harijan” jurnali Mahatma Gandi tomonidan 1933 yilda ta’sis etilgan haftalik nashr bo‘lib, asosan ijtimoiy islohotlar, ayniqsa kasta tizimini yo‘qotish va “past toifa”ning huquqlarini himoya qilish mavzulariga bag‘ishlangan edi.
Jurnalda Gandining din, siyosat va axloq haqidagi fikrlari muntazam chop etilgan.
Nashr ingliz tilida chiqarilar, shuningdek hind va gujarat tilida ham nashr etildi. Jurnal 1955 yilgacha faoliyat yuritgan.
Jurnaldagi e’tirof Gandining Islom qadriyatlariga nisbatan hurmatini namoyon etgan holatlardan biridir. U ko‘pincha o‘z nutq va maqolalarida Qur’on oyatlarini, Muhammad sollallohu alayhi vasallam va sahobalarning so‘zlarini keltirar, ularni insoniyat uchun axloqiy namuna sifatida ko‘rsatar edi.
Toshkent islom instituti
katta o‘qituvchisi Po‘latxon Kattayev