Sayt test holatida ishlamoqda!
15 May, 2025   |   17 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:29
Quyosh
05:04
Peshin
12:24
Asr
17:24
Shom
19:38
Xufton
21:07
Bismillah
15 May, 2025, 17 Zulqa`da, 1446

“Masjidun Nabaviy” haqida

18.04.2020   4472   5 min.
“Masjidun Nabaviy” haqida

1-chi maqolani davomi

Masjidun Nabaviyni kengaytirish va ta’mirlash ishlari:

  1. Hijriy 654 – yil Ramazon oyida juma kechasida Masjidun Nabaviyda yong‘in chiqdi. Yong‘in masjid tomini barchasini, Nabiy sollallohu alayhi vasallamni minbarlari, eshiklarni, javonlarni, xonalarni va sandiqlarni qamrab oldi. Odamlar uni o‘chira olmadilar. Abbosiy xalifa Musta’sim Billah hijriy 654 – yilda (milodiy 1257) masjid qurilishini boshladi, lekin mo‘g‘ullar Bog‘dodni istilo qilishlari sababli qurilishni oxiriga yetkaza olmadi. Misr va Yaman sultoni bu muborak ishga boshliq bo‘ldi. U sulton Zohir Biybars. Bu ishda uning hizmati beqiyos edi. Masjid tomi yonishdan avval qanday bo‘lsa shunday holatda qurilish yakunlandi.
  2. Sulton Ashraf Qayitboy hijriy 886 – 886 yillar (milodiy 1481 – 1483) oralig‘ida masjidni kengaytirdi. Masjidning ko‘p qismlarini qaytadan qurdi va Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hujralari ustiga gumbaz qurdi. Hujrayi saodatni o‘z ichiga oladigan sharqiy tomonni 2,25 ziro (1,12 m)ga kengaytirdi. Masjid balandligini 22 ziro ya’ni 11 m ga yetkazdi.

Usmoniy xalifalardan bo‘lgan sulton Mahmud II milodiy 1813 – yilda Nabiy sollallohu alayhi vasallamning hujralari ustiga qo‘rg‘oshindan yangi qubba qurdirdi va uni yashil rangga bo‘yatdi.

 

 

  1. Usmoniylar hijriy 923 – yilda (milodiy 1017 – yil) Misrdagi Mamlukiylar sultonligi tugatilganidan so‘ng Masjidun Nabaviyni barcha ishlariga boshliq bo‘ldilar. Sulton Ashraf Qayitboy masjidni kengaytirganidan keyin masjidning ba’zi joylarida devorlarni yorilish holati kuzatilti. Usha paytdagi Masjidun Nabaviy Shayxi Dovud Poshsho Sulton Abdulmajid[1]ga Masjidun Nabaviyni ta’mirlash haqida xabar yubordi. Sulton Abdulmajid I hijriy 1265 – yilda(milodiy 1848 – yil) muhandis Ramzi Afandi va Usmon Afandilani masjid binosi uchun nimalar kerak bo‘lishini aniqlash uchun yubordi. Madina ahli masjid qurilishi va ta’mirlashi uchun kerak bo‘lhan narsalarni aniqlashda yordam berishdi. Ramzi va Usmon afandilar Istanbulga qaytib, Sulton Abdulmajid I ga Masjidun Nabaviyni qayta qurish va ta’mirlashga ehtiyoj boriligini aytishdi. Sulton Abdulmajid I Halim afandini masjid qurilishiga boshliq qilib jo‘natdi. Halim afandiga qo‘shib masjid qurilishi uchun kerakli bo‘lgan muhim ish qurollari, pullar, mutaxassislar, tosh teruvchi ustalar va ishchilarni yubordi. Mutaxassislar yetib borgach tosh teruvchi ustalarni boshlig‘I Ibrohim O‘ga ulardan bir qanchasini usha atrofdan marmar va tosh minerallarini izlash uchun yubordi. Ular masjid qurilishiga kerak bo‘lganini topa olishmadi. Madina atrofidagi tog‘larni qidirishayotganida Abyar Alini ro‘parasidagi Aqiyq vodiysidagi tepalikdan kerakli toshlarni topishdi. Ular tog‘ etagiga tosh teruvchi ustalar uchun chodirlar qurishdi. Ular o‘zlari bilan bolg‘alar va kerakli asboblarni oldilar va tog‘ni tepasiga ko‘tarildilar. Allohning nomi bilan ishni boshlab, yomon toshlarni pasga ota boshladilar, hatto haqiqiy ma’dan chiqqunicha. Tosh yo‘nuvchi ustalar haqiqiy ma’danni ustiga turib iskana bilan ma’danlarni qazishni boshlashdi. Undan tosh qotishmalarni chiqarib olishdi. Ushbu tog‘ni yoniga: “Ushbu tog‘da Harami Sharif uchun tosh olingan” – deb yozib qo‘yilgan. Ushbu qizil toshlardan masjid ustunlari va qubbalarini qurishdi. Ushbu toshlar o‘ymakorlik uchun oson va rangi chiroyli edi. To‘rtta devorni qora o‘yib ishlov berilgan toshlardan qurishdi. Masjidga Qur’ondan bir qancha suralar, Rasululloh sollalloh alayhi vasallamning ismlari “Suls” xatida yozildi. Yozilgan yozuvlar ustidan oltin suv yurgizib chiqildi. Sulton Abdulmajid I Masjidun Nabaviyga Qur’on ta’lim olish uchun maktab ochtirdi.

Hijriy 1277 – yilda (milodiy 1861) masjid qurilishi o‘z nihoyasiga yetdi. Masjidga umimiy 1293 m2  maydon qo‘shildi. Masjidning umumiy maydoni 10303 m2 ga yetdi. Eshiklar soni 5 taga, minoralar soni 5 taga yetkazildi. Hijriy 1326 – yilda Masjidun Nabaviy to‘liq elektirlashtirildi. Bu islom olamidagi birinchi to‘liq elektirlashtirilgan inshoot bo‘ldi.

Shayxontohur tumani “Eshon 

 Boboxon” jome masjidi imom

 noibi Abdulahadov Abdulmo‘min

 

 

 

[1] Sulton Abdulmajid I ibn Sulton Mahmud II. Hijriy 1238 – yil (milodiy 1823 – yil) tug‘ilgan. Hijriy 1255 – yilda (milodiy 1839 – yil) sulton bo‘lgan. Hijriy 1277 – yilda (milodiy 1861 – yil) vafot etgan.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Islom sivilizatsiyasi markazi Kengaytirilgan ilmiy kengashining navbatdagi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi

14.05.2025   1684   4 min.
Islom sivilizatsiyasi markazi Kengaytirilgan ilmiy kengashining navbatdagi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi Kengaytirilgan ilmiy kengashining navbatdagi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda Kengash a’zolari to‘g‘ridan to‘g‘ri va onlayn tarzda ishtirok etishdi. Dastlab, London qirollik kolleji Arxeologiya bo‘limi ilmiy xodimi, doktor Miliana Radivoyevich Namangan viloyatidagi Axsikent mavzeida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasi bilan tanishtirdi.

 

 

Miliana Radivoyevich uzoq yillarda beri mamlakatimizda olib borilayotgan arxeologik tadqiqotlarda faol ishtirok etib keladi.

— Axsikent dunyodagi eng qadimiy metallurgiya markazlaridan biri hisoblanadi. Men o‘zbekistonlik, kiprlik va buyuk britaniyalik hamkorlarimiz bilan birga Axsikentda ilk o‘rta asrlarda metallurgiya yuqori darajada rivojlanganini aniqladik. Jumladan, islom olamining dastlabki davrida tayyorlana boshlagan mashhur Damashq qilichlari ham aynan Axsikentda qazib olingan va qayta ishlangan po‘latdan foydalanganini isbotladik. Nasib etsa, Markazning ochilishi marosimida bu tarixiy voqeani alohida medialoyiha sifatida taqdim etamiz, — dedi u.

 

ITSM xalqaro aloqalar bo‘limi mutaxassisi Yekaterina Soboleva Kengash a’zolarini O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining tantanali ochilishi marosimi konsepsiyasi bilan tanishtirdi. Unda ushbu marosim doirasidan joy olgan tadbirlar, “O‘tmishning boqiy merosi – buyuk kelajak asosi” mavzusidagi IX kongress kun tartibi, ishtirokchilar ro‘yxati, Imom Buxoriy majmuasining yangi binosi va innovatsion muzeyi singari qator  masalalar o‘rin olgan.

 

 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Firdavs Abduxoliqov Markazning ochilishi munosabati bilan o‘tkaziladigan Xalqaro ko‘rgazma, xorijdan olib kelinadigan qo‘lyozmalar, eksponatlar haqida ma’lumot berdi. Xorijiy mamlakatlardagi qator muzey va kutubxonalar, shaxsiy kolleksiyalar rahbarlarning ushbu ko‘rgazmasidagi ishtiroki bo‘yicha keng qamrovli ishlar olib borilayotganini qayd etdi. 

 

— Biz 25 aprel-2 may kunlari Buyuk Britaniyaning “Sotbis” va “Kristis” auksionlaridan O‘zbekiston madaniy merosiga oid 46 ta lotni saraladik, — dedi Markaz rahbari. — Ayni paytda ularni sotib olish va O‘zbekistonga olib kelish bo‘yicha muzokaralar davom etyapti. Biz bu tarixiy merosni qaytadan qo‘lga kiritayotganimizni jahon ilmiy jamoatchiligiga yetkazishimiz kerak. Shu bois, Buyuk Britaniya va Fransiyada shu masalada xalqaro tadbirlar o‘tkazishni rejalashtiryapmiz.

 

 

Kengash a’zolari tomonidan ushbu yirik anjumanlarga tashrif buyuradigan xorijiy mehmonlar ro‘yxati ham taqdim etildi. Kengaytirilgan ilmiy kengash a’zolari tomonidan ushbu xalqaro tadbirlarda ishtirok etadigan o‘zbekistonlik olimlar va ekspertlar ro‘yxati tasdiqlandi. 

 

Kengash davomida, shuningdek, Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy xodimi Alisher Egamov O‘zbekistonning turli hududlaridagi muzey fondlaridan Markaz ekspozitsiyasida namoyish qilish uchun to‘plangan tarixiy eksponatlar haqida ma’lumot berdi. Mart-aprel oyida joylarga uyushtirilgan ekspeditsiyalar natijasida 1500 dan ortiq tarixiy eksponatlar aniqlangan. Mamlakatimiz tarixining turli davrlariga mansub bu tarixiy buyumlar orasidan saralanganlari Markazning ochilishi munosabati bilan o‘tadigan xalqaro ko‘rgazmadan joy oladi.

 

Shuningdek, Markaz ekspozitsiyasi uchun 2-toifali medialoyihalarning ilmiy-amaliy materiallar bazasini yaratish masalasi ham kun tartibiga qo‘yildi. Boshqa bir qator masalalar bo‘yicha Kengash a’zolari o‘z fikr-mulohazalarini bildirishdi. Kengash uchrashuvida Markaz hamda O‘zbekiston madaniy merosini saqlash, o‘rganish va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati qo‘shma loyihasi - "O‘zbekiston madaniy merosi jahon to‘plamlarida" turkumidagi kitob-albomlarning 81-90 jildlarini nashr qilish masalasi ko‘rib chiqildi. Shuningdek, nashrga tayyorlanayotgan yettita sovg‘abop kitob-albom haqida ma’lumot berildi.

 

Bundan tashqari uchrashuvda Kengash a’zolari Qur’oni karim zalining yangi dizaynini ham tasdiqlashdi.

 

— Qur’on zali binoning markaziy qismidan o‘rin olgani uchun uning dizayniga alohida e’tibor berilyapti, — dedi O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi boshlig‘i Azimjon G‘afurov. — Biz Kengash a’zolari e’tiboriga Hazrati Usmon Qur’oni joylashtiriladigan ayvon ustida joylashadigan nurli installyatsiyaning ikki xil ko‘rinishini taqdim qildik. Yig‘ilishda eng maqbul variant tanlandi.

 

 

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Islom sivilizatsiyasi markaziga navbatdagi tashrifi chog‘ida xalqaro hamkorlar, jumladan, dunyoning yetakchi muzeylari, kutubxonalari va ilmiy-tadqiqot institutlari bilan hamkorlikni faollashtirish bo‘yicha topshiriqlar bergan edi. Markaz binosining ikkinchi qavatini xalqaro tashkilotlar vakolatxonalari uchun xonalar ajratish, shuningdek, Islom sivilizatsiyasi markazi uchun alohida yangi bino qurish to‘g‘risidagi qarorning muhim bandlaridan biri bo‘ldi. Qirqqa yaqin asosiy hamkor davlatlar mavjud. Markazning ikkinchi qavatida ularning faoliyati uchun barcha shart-sharoitlar yaratilib, zamon talabi darajasida tashkil etish O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining navbatdagi kengaytirilgan ilmiy kengashi jarayonida alohida ta’kidlandi.