“Ey imon keltirganlar! Yoppasiga itoatga kirishingiz va shaytonning izidan ergashmangiz! Albatta u sizlarga aniq dushmandir”.

Qur’oni Karimning Baqara surasi, 208-oyat 

Yer yuzida tinchlikni va xavfsizlikni ta’minlash, davlatlarning va millatlarning o‘zaro xamkorligini rivojlantirish maqsadida 1945 yil 24 oktyabrda fashizm ustidan g‘alaba qozongan mustaqil davlatlarning ixtiyoriy birlashish asosida tuzilgan eng yirik xalqaro tashkilot.

BMT Ustavida ko‘rsatilgandek, u xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash, xalqlarning tengxuquqli bo‘lishi va o‘z taqdirini o‘zi belgilashi qoidasiga amal qilib, millatlar o‘rtasida do‘stlik munosabatlarini rivojlantirishni, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy muammolarni hal etishda xalqlar o‘rtasida hamkorlik bo‘lishini ta’minlashni ko‘zda tutib, shu umumiy maqsadlarga erishishda millatlar harakatini uyg‘unlashtirib turadigan markazi xisoblanadi.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti tashkil topishi bilan inson va shaxs huquqlarini himoya qilishni xalqaro huquqiy tartibga solishni zamonaviy bosqichiga asos yaratildi va BMT Ustavida ta’kidlanganidek: “Biz, Birlashgan millatlar xalqlari, insonning asosiy xuquqlariga, inson shaxsining qadr qimmatiga, erkak va ayollarning teng xuquqlariga va katta kichik millatlar xuquqlarining tengligiga ishonchini qayta qaror toptirishga qat’iy ahd qilib, Birlashgan Millatlar Tashkilotining ushbu Ustavini qabul qilishga va Birlashgan Millatlar Tashkilotini ta’sis qilishga rozilik berdik!”

Ayni mahalda, Birlashgan Millatlar Tashkilotiga a’zo davlatlar “Barcha davlatlar o‘rtasida do‘stona munosabatlarni rivojlantirish uchun ta’minlanishi zarur bo‘lgan tinchlik adolat va farovonlikning muhim ahamiyati hisoblanadigan inson huquqlari va asosiy erkinliklarining hurmat qilinishi va ularning yalpi ahamiyatini tan olish” majburiyatini o‘z zimmalariga oldilar.

BMT Ustavi barcha davlatlar rioya etilishi shart bo‘lgan yagona xalqaro hujjatdir.

O‘zbekiston Respublikasi Mustaqilikka erishgandan so‘ng o‘tmish – 1992 yilning 2 martida BMTga a’zo bo‘ldi. Bugungi kunda yer yuzida 270 dan ortiq mamlakat mavjud bo‘lib, ulardan 193 tasi BMTga a’zo bo‘lgan. Dunyodagi eng nufuzli tashkilot bo‘lmish BMTning Bosh Assambleyasi binosi oldida O‘zbekiston Respublikasining Davlat bayrog‘i shu kuni 2 mart 1992 yildan beri yuqoriga  ko‘tarilgan. 1993 yilning 24 avgustida BMTning Toshkentdagi vakolatxonasi ochildi.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining va Birlashgan Millatlar Tashkiloti taraqqiyot Dasturining O‘zbekistondagi doimiy vakili xamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishiga binoan O‘zbekiston Respublikasining Birlashgan Millatlar Tashkiloti (Nyu-York shahri) dagi doimiy vakili faoliyat yuritadilar.

BMTning bir yillik budjeti taxminan 2 milliard dollarni tashkil etadi. O‘zbekistonning badali – qariyb 270 ming dollardan iborat.

O‘zbekiston Respublikasi BMTning teng huquqli a’zosi sifatida bu eng nufuzli xalqaro tashkilotning maqsad va qoidalariga qat’iy amal qilib kelmoqda.

Inson xuquqlari Umumjahon deklaratsiyasi O‘zbekiston Respublikasi Mustaqillikka erishgandan so‘ng qo‘shilgan birinchi xalqaro huquqiy hujjat bo‘ldi va u tufayli O‘zbekiston BMTning tegishli konvensiyaviy organlariga o‘zining davriy milliy ma’ruzalarini muntazam ravishda taqdim etish orqali inson xuquqlari sohasidagi xalqaro majburiyatlarni izchillik bilan va qat’iy ravishda bajarib kelmoqda. Ularning tavsiyalarini bajarishda muhtaram Prezidentimizni rahnomoliklarida davlat organlari, fuqarolik jamiyati institutlari, fuqarolikning o‘zini-o‘zi boshqarish organlari, ommaviy axborot vositalari va bevosita fuqarolarning o‘zlari ham ishtirok etmoqdalar. Inson huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasining qoidalari O‘zbekiston Respublikasi, insonning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquq va erkinliklarining ishonchli himoya qilishni ta’minlaydigan milliy qonunchilik me’yorlarida o‘z ifodasini topgan.

1948 yil 10 dekabrda Bosh Assambleyasi Inson huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasini e’lon qildi va qabul qildi. “Har bir odam uchun insonning umumiy huquqlari ilk bor o‘z ifodasini topgan ushbu hujjat bugungi kunda 360 dan ortiq tilda chop etilgan va jahondagi eng ko‘p tarjima qilinadigan hujjat xisoblanadi. Bu uning universal xususiyatga ega ekanligi va keng tarqalishidan dalolatdir. Mazkur hujjat ko‘plab yangi, mustaqil davlatlar konstitutsiyalari va yangi demokratiyalar uchun namuna bo‘lib xizmat qilmoqda, ongimizda ezgulik va yovuzlik haqida fikr yuritish imkonini beradigan mezonga aylandi,” – deb tarifladi BMTning sobiq Bosh kotibi Pan Gi Mun.

Ushbu deklaratsiya mustaqil O‘zbekiston Respublikasi imzolagan eng birinchi xalqaro hujjatdir (1991 yil 30 sentyabr). O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining “Inson va fuqarolarning asosiy xuquqlari, erkinliklari va burchlari” deb atalgan ikki bo‘limi mazkur deklaratsiya talablariga to‘la mos bo‘lib, unda O‘zbekiston Respublikasining barcha fuqarolari teng xuquq va erkinliklarga ega bo‘lishi, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqesidan qatiy nazar, qonun oldida tengligi ta’minlangan. Respublikamizda inson huquqlariga oid yuzdan ortiq qonunlar qabul qilingan va ular xalqaro me’yorlar va andozalarga muvofiqlashtirilgan.

BMT Bosh Assambleyasida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti muhtaram Prezidentimiz tomonlaridan mintaqaviy xavfsizlik va barqarorlik muammolarini hal etish yo‘l-yo‘rig‘i dunyo miqyosidagi muammolar bilan birga qo‘shib ochib berildi hamda O‘zbekistonning keng ko‘lamli hamkorlikka oid hamma takliflarida uni BMT faoliyati va bu tashkilotning ixtisoslashgan muassasalari orqali amalga oshirish tamoyillari ilova qilindi.

Davlatimiz rahbari BMT Bosh Assambleyasining 72­-sessiyasida jahonning eng yuqori minbaridan turib, mustaqil O‘zbekiston tashqi siyosatining ma’naviy yo‘nalishi insonparvarlik, insoniylik, oshkoralik, hurriyat, o‘z imkoniyatlariga tayanish va insoniyatning yagona oilasida o‘z taraqqiyot yo‘liga ega bo‘lishligini ta’kidlab, bayon qildilar.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining O‘zbekistondagi vakolatxonasi BMT tizimidagi iqtisoslashgan tashkilotlar faoliyatlari va dasturlarini birlashtirib, O‘zbekiston Respublikasi hukumati bilan birgalikda belgilangan asosiy yo‘nalishlarga qaratadi. Vakolatxona tarkibi BMTning: taraqqiyot dasturi (PROON), axborot va jinoyatchilik bilan aloqalar bo‘limi, giyohvandlikka qarshi kurash dasturi, qochoqlar ishlari bo‘yicha oliy komissar boshqarmasining vakolatxonasi, bolalar jamg‘armasi (YUNISЕF), sanoatni rivojlantirish tashkilotining vakolatxonasi (YUNIDO), jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti, aholi jamg‘armasi va boshqa ko‘pgina dasturlardan iborat.

“Bugungi kunda O‘zbekiston hududlarida ishlayotgan BMT bilan hamkorlik dastur mamlakatni rivojlantirishga o‘z hissasini qo‘shishi shubhasiz. Rivojlanishga ko‘maklashish bo‘yicha BMT birlashgan dasturi umumiy strategiyasi doirasida farovonlik, ijtimoiy xizmatlarni takomillashtirishi, barqaror ekologik rivojlanishni ta’minlash va samarali davlat boshqaruvini amalga oshirish borasidagi chora-tadbirlarni qo‘llab quvvatlaydi,” – deb e’tirof etadi BMTning O‘zbekistondagi doimiy vakili.

BMTning ixtisoslashgan tashkilotlari qatorida Birlashgan Millatlar Tashkilotining YUNЕSKO – maorif fan va madaniyat masalalari bilan shug‘ullanuvchi tashkiloti – xalqaro hukumatlararo tashkilotiga ham O‘zbekiston Respublikasi 1993 yil 26 oktyabrda a’zo bo‘lgan.

Tashkilot faoliyatining asosiy yo‘nalishlari yalpi savodsizlikka qarshi kurash, ma’orif tizimi va kadrlar tayyorlashni rivojlantirish, milliy madaniyatlarni o‘rganish va tarqatish, atrof muhitni va madaniy yodgorliklarni muhofaza qilish, okeanografiya, geologiya, gidrologiya, sotsiologiya, kommunikatsiya va boshqa sohalarda global ilmiy muammolarni hal etishda hamkorlik qilishdan iborat. Axborot va informatika-kommunikatsiya masalalari uning faoliyatida katta o‘rin egallaydi. O‘zbekiston Respublikasining YUNЕSKO ishlari bo‘yicha milliy komissiyasi 1994 yil 29 dekabrda tashkil etilgan bo‘lib, uning tarkibi O‘zbekiston Respublikasining Vazirlar mahkamasi tomonidan tasdiqlangan.

YUNЕSKO doirasida Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali Ibn Sino tavalludining 1000 yillik, Mirzo Ulug‘bekning 600 yillik, Amir Temurning 660 yillik tantanalari nishonlandi. YUNЕSKOning Parijdagi bosh qarorgohida Amir Temur xaftaligi o‘tkazilib, “Temuriylar davrida fan, madaniyat va ma’orifning gullab yashnashi” mavzusida ilmiy konferensiya va ko‘rgazmasi tashkil etildi.

Toshkent shahrining 2000 yilligi, Xiva (1997 yil), Buxoro (1997 yil), Termiz (2002 yil) shaharlarining 2500 yilligi, Shahrisabz shahrining 2700 yilligi (2002 yil), Ahmad Al-Farg‘oniyning 1200 yilligi, Imom Buxoriyning 1225 yilligi (1998 yil), “Alpomish” xalq dostoni yaratilganligining 1000 yilligi (1999 yil), Avesto kitobi yaratilganligining 2700 yilligi (2001 yil) nishonlandi. YUNЕSKO bilan birga qadimiy va hamisha navqiron Samarqand shahrida “Sharq taronalari” xalqaro musiqa festivali, Boysun tumanida folklor festivali o‘tkazilib kelinmoqda.

Birlashgan Millatlar Tashkiloti – tinchlikni va xalqaro xavfsizlikni qo‘llab quvvatlash, davlatlararo hamkorlikni rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan universal tashkilotdir.

BMT har bir insonning huquqlarini qo‘llab quvvatlash, kengaytirish va himoya qilish majburiyatini o‘z zimmasiga olgan dunyodagi yagona tashkilot sifatida dunyoning “umujahon parlamenti” sifatida kalendarning ma’lum bir kunini insoniyat uchun, xalq uchun, umumjamiyat uchun zarur bo‘lgan masalalarga bag‘ishlab qo‘ygan. Jumladan, “Dinlararo bag‘rikenglik xaftasi”, “Saraton bilan kurashish xalqaro kuni”, “Xalqaro ijtimoiy adolat kuni”, fevral oyida “Xalqaro ona tili kuni”, “Xalqaro yovvoyi tabiat”, “Xalqaro irqiy kamsitilishni bartaraf etish kuni”, “Irqchilik va irqiy kamsitilishlarga qarshi kurashayotgan xalqlar bilan birdamlik xaftasi”, “Xalqaro sil kasalligiga qarshi kurashish kuni”, “Xalqaro inson huquqlari poymol bo‘lishida haqiqatni o‘rnatish kuni”, aprel oyida “Xalqaro sport, tinchlik va taraqqiyot yo‘lida kuni”, “Yo‘l harakatlarida sodir etilgan hodisalarda halok bo‘lganlarni xotiralash kuni”, iyun oyida “Xalqaro atrof-muhitni muhofaza qilish kuni”, “Xalqaro qochoqlar kuni”, “Giyohvandlikka qarshi kurashish kuni”, “Xalqaro muruvvat kuni”, sentyabr oyida “Xalqaro tinchlik kuni” bo‘lib, deyarli 365 kun insonlarning turli muammolarini yengillashtirishda, ba’zi muammolarni yechilishida o‘z samarasini bermoqda.  

BMT o‘z taraqqiyot dasturini amalga oshirishda dunyoning turli chekkalarida va yer yuzining barcha mintaqalarida BMTning ko‘plab ixtisoslashgan tashkilotlari va muassasalari orqali ham tinchlikni saqlashda, insonlar hayotidagi muammolarni bartaraf etishda salmoqli hissa qo‘shib kelmoqda.

BMTning giyohvandlik moddalariga qarshi kurashish dasturi, qochoqlar ishlari bo‘yicha Oliy komissar vakillari, BMTning YUNISЕF bolalar jamg‘armasi, BMTning axborot va jamoatchilik bilan aloqador bo‘limi, Xalqaro mehnat tashkiloti, Xalqaro valyuta fondi, Xalqaro taraqqiyot uyushmasi, Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki, Xalqaro Qishloq Xo‘jaligini rivojlantirish fondi, BMT ning maorif, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha YUNЕSKO tashkiloti, Sanoatni rivojlantirish bo‘yicha YUNIDO tashkiloti, Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotlari kabi Birlashgan Millatlar Tashkilotining ko‘plab ixtisoslashgan muassasasi va tashkilotlari dunyoning deyarli barcha davlatlarida turli sohalarda islohotlar strategiyasi va kelayotgan yordamni muvofiqlashtirish, ijtimoiy sohadagi islohotlar, madaniy – ma’naviy qayta uyg‘onish, xususiylashtirish va xususiy sektorni rivojlantirish, atrof-muhitni himoya qilish, boshqaruv tizimini va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish yo‘llari bilan ham dunyoda tinchlikni  ta’minlashda o‘zining salmoqli hissalarini qo‘shib kelmoqda. Zero Birlashgan Millatlar Tashkiloti Ustavining XIX ta boblaridagi 111 ta moddalarining barchalari ham yer yuzida xalqlararo tinchlik va xavfsizlikni barpo etish bilan yo‘g‘irilgan.

BMT Ustavida ta’kidlangan xalqaro tinchlik va xavfsizlikni barpo etishda O‘zbekiston Respublikasining hissasi beqiyos va betakror. Jannatmakon yurtimizni tinchligi, muqaddas Vatanimiz ravnaqi dono xalqimiz farovonligi uchun muhtaram Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev rahnamoliklari ostida hukumatimiz, Diniy idoramiz tomonidan oqilona olib borilayotgan xayrli, savobli ishlarni amalga oshirish maqsadida viloyatlarimiz rahbarlari hamda shahar, tuman rahbarlarining boshchiligida istiqlolimiz sharofati bilan mehnatkash xalqimiz ko‘p ishlarni amalga oshirdi va hali hamon bajarib kelinmoqda. Bunga dunyo tan bermoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining BMT Bosh kotibiga yuborgan maktubida quyidagi satrlar bor: “O‘zbekistondagilar hozirgi dunyoda har qanday mojarolarni faqat tinch muzokaralar yo‘li bilan siyosiy vositalar yordamida tinch hal qilish mumkinligiga, bu muzokaralarda BMT bosh rol o‘ynashi kerakligiga ham qattiq ishonadilar”. 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari

Ibrohim INOMOV