Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyul, 2025   |   18 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:20
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
20:00
Xufton
21:33
Bismillah
13 Iyul, 2025, 18 Muharram, 1447

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi)

26.04.2018   8456   3 min.
Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi)

Movarounnahrda birinchi bo‘lib azon aytgan tobein:

 

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) aytadi: “Ne’matlar uchun Allohga hamd aytgan va qilgan gunohi uchun istig‘for so‘ragan banda halok bo‘lmaydi”.

 

Mashhur tobein mufassir va muhaddis hamda go‘zal qiroat sohiblaridan biri Abul Oliya Rufay ibn Mihron Riyohiy Basriy Basra (hozirgi Iroqdagi yirik shaharlardan biri)da dunyoga keldi. Shu yerda o‘sib-ulg‘aydi va voyaga yetdi. Yoshligidan ilmu irfonga cheksiz muhabbat qo‘ydi.

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) hayotlik vaqtlarida yosh bo‘lgan. Hazrat Abu Bakr Siddiq (roziyallohu anhu) davrlarida Islomga kirgan. Biroq tobein Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan ko‘risha olmagani uchun bir umr afsusda o‘tdi. Shu bois, u Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)ning sahobalari bilan ko‘proq birga bo‘lishga intilardi. Ularni juda hurmat qilar, sahobalar ham uni yaxshi ko‘rar edilar. Bir kuni Anas (roziyallohu anhu) qo‘lidagi olmani Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi)ga berganida: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning qo‘llarini ushlagan qo‘l tekkan olma”, deb olmani o‘pa ketdi.

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) Hazrat Ali, Ibn Mas’ud, Abdulloh ibn Abbos, Ibn Umar, Ubay ibn Ka’b, Abu Ayyub Ansoriy, Abu Hurayra, Zayd ibn Sobit (roziyallohu anhum) kabi sahobalardan dars oldi, ulardan hadis tingladi. Chunonchi, u quyidagi hadisni rivoyat qilgan: Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Kim menga hech kimdan hech narsa so‘ramaslikka kafolat bersa, men unga jannatning kafolatini beraman”, dedilar.

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) Qur’oni karim va Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) hadislarining bilimdoni edi. Abu Bakr ibn Dovud: “Qur’onni eng yaxshi biladiganlar orasida sahobalardan keyin Abul Oliyadan o‘tadigani yo‘q”, deb ta’riflaydi.

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning hadislarini biror biladigan kishi borligini bilsa, masofa qancha uzoq yoki borish qiyin bo‘lmasin, albatta tuyasini minib yo‘lga tushardi. Hadis o‘rganishdan avval roviyning namoz o‘qishini kuzatardi. Agar namozini to‘la-to‘kis ado etsa, u kishini ustoz tutib, rivoyatlarini yozib olardi, ammo namoz arkonlarini joyiga keltirib ado etmasa: “Namozga beparvo bo‘lgan odam boshqa ibodatlarga bundanda beparvo bo‘ladi”, deb qaytib ketardi.

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) talabalarga dars berardi. Ularga: “Bilmagan narsangizni so‘rab o‘rganing. Chunki uyatchang va mutakabbir ilm egalla olmaydi. Uyatchang so‘rashdan uyalib so‘ray olmasa, mutakabbir kibru havosi sabab so‘ramaydi”, der edi.

Shuningdek, tobein shogirdlariga Qur’on yodlashning qulay yo‘lini tushuntirib: “Qur’onni besh oyatdan yodlanglar. Shunda osonroq yodlab, yaxshiroq tushunasizlar”, degan.

Rivoyatlarga ko‘ra, Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayh) Movarounnahr o‘lkasida birinchilardan bo‘lib azon aytgan shaxs hisoblanadi. 

Rufay ibn Mihron (rahmatullohi alayhi) huzuriga kelgan mehmonlarini samimiy kutib olar va: «Huzuringizga oyatlarimizga imon keltirayotganlar kelganlarida, ayting: Sizlarga salom (salomatlik)!» (An’om surasi, 54-oyat) oyatini tilovat qilardi.

Buyuk tobein milodiy sananing 712 yili vafot etdi. Alloh taolo u zotdan rozi bo‘lsin.

 

Davron NURMUHAMMAD

tayyorladi

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar

Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

11.07.2025   6474   3 min.
Qur’oni karimni 82 yil qalbdida saqlagan olim

Xotira

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Qur’oni Karim xodimi, ustoz Yahyo qori Turdiyev 1930 yil 21 dekabrda Sharqiy Turkistonning Qashqar viloyati Yangisor shahrida ziyoli oilada tavallud topgan. U 1943 yil Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi.

1962-1968 yillar davomida Mir Arab madrasasida tahsil oldi.

1978-1984 yillarda O‘rtachirchiq tumanidagi To‘ytepa jome’ masjidida imom-xatiblik qildi.

1988 yildan Toshkent (hozirgi Zangiota) tumanidagi Ko‘kterak masjidiga imomlik qildi.

1995-2011 yillar shu tumandagi «Hasanboy ota» jome’ masjidida imom xatib, keyinchalik shu masjidda imom noibi bo‘lib el xizmatida faoliyat yuritdi.

Qur’ondan ilk saboqlarni ota-onasidan oldi. 13 yoshida Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi. Shuningdek, ustozlari Abduhalil va Abdunodir domlalardan ham ta’lim olgan.

1954 yil Yahyo qorini olim bo‘lishini istagan otasi 1600 km uzoqlikda joylashgan Ro‘zihoji madrasasiga olib bordi. U yerda Hindistonda ta’lim olgan shayx Shohimardon ismli yetuk olimdan ilm oldi,

1960 yilda madrasani tamomlab, domla Shohimardonning yonida mudarris  bo‘lib ishladi. Biroq shu yilning o‘zida ustozining maslahati bilan sobiq Ittifoqqa yo‘l olib, Andijonda qo‘nim topdi.

1962 yilda Mir Arab madrasasiga o‘qishga kirdi.

1968 yil madrasani tugallagach, Toshkent viloyatidagi Bektemir qishlog‘iga ko‘chib keldi. Bu yerda o‘n yildan ortiq kombinatda ishladi. Shu orada Qashqarda ustozlik qilgan minglab qorilarni chiqargan Abdulaziz qori Mahmudov bilan yana ustoz-shogirdlik munosabatlarini yo‘lga qo‘ydi.

1976 yilda shayx Ziyovuddin ibn Eshon Boboxon bilan tanishdi. U kishining taklifi bilan 1977 yili O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy nazoratiga ishga kirdi. Shu tariqa imomlik faoliyati boshlandi.

Farzandim qori bo‘lsin degan ota-onalar uchun ustoz Yahyo qoridan tavsiya:

— Ilm ahliga havas qilgan, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalarga aytadigan birinchi tavsiyam luqmasini halol qilsin. Haromga yaqinlashmasin, halol narsani ham me’yorida iste’mol qilsin. Shuningdek, farzandini ham halol luqma bilan voyaga yetkazsin, tarbiyalasin. Domlalarimiz ko‘cha-kuyda taom iste’mol qilganimizni bilib qolsalar, qattiq ranjib, bizni koyib: «Sen kecha Qur’ondan bir betni yuz marotaba o‘qib yodlagan bo‘lsang, bugun ikki yuz marotaba o‘qisang ham yodlay olmaysan. Shubhali ovqat yemagin. Zehning zaiflashib qoladi», der edilar.

Shuningdek, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalar taqvoli, o‘qimishli bo‘lsin. Ota-onalar olimlarni hurmat qilsin, ularni yaxshi ko‘rib, olimlarga muxlis bo‘lsin. Farzandini yoshligidan boshlab odob-axloqli qilib tarbiyalasin. Bolam qori bo‘lsin degan niyatda bo‘lgan ota-ona o‘zaro bir-biri bilan janjallashmasin, uyda sokinlik hukm sursin. Farzand kelajakda yetuk olim bo‘lishi uchun juda ko‘p mashaqqat, sa’y-harakat talab etiladi. Avvalo, ota-onaning, so‘ngra talabi ilmning hamda ustozning birgalikdagi intilish va harakati bo‘lishi lozim. Shularning bari birikkandagina farzand olim, qori bo‘ladi. Ota-ona mas’uliyatsizlik qilsa yoki talaba ilm olishdan boshqa narsalarga chalg‘isa oqsash kuzatiladi, maqsadga erishilmaydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Har bir narsaga ham bir mone’lik bo‘ladiku, lekin ilmning mone’lari ko‘p bo‘ladi», degan mazmundagi hadislari ilm olishda sobitqadam, bardavom bo‘lishga undaydi.