Oila va farzand tarbiyasi mas’uliyatli vazifalardan biri hisoblanadi. Bu borada ulamolarimiz nasihatlari, ajdodlarimiz o‘gitlari, ayniqsa, Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning nasihatlari katta ahamiyat kasb etadi. Zero, Ul zotning oila va farzand tarbiyasi masalasida aytgan so‘zlari va qilgan ishlari har birimiz uchun suv va havodek zarur. Chunki bugungi kunda farzand tarbiyasi, oila masalalarida aholi orasida ko‘proq tushuntirish ishlari olib borish lozim bo‘lib turibdi.

Tarbiya masalasi azaldan nihoyatda muhim omil hisoblanib kelgan. Islom shariatida ham farzand tarbiyasi masalasiga alohida e’tibor qaratilgan, xususan, qizlar tarbiyasiga. Chunki qiz va o‘g‘il bolalarni tarbiya qilish ilk damlardanoq alohida e’tibor, o‘ta ehtiyotkorlikni talab qiladi. Bu borada yo‘l qo‘yilgan kichik bir xato ham vaqti kelib juda katta afsus-nadomatlarga sabab bo‘lishi mumkin. Bandalarining halol va pok yashashini ko‘zlab, ular foydasiga “Alloh sizlar uchun o‘zlaringizdan juftlar yaratib, juftlaringizdan sizlar uchun o‘g‘illar va nabiralar paydo qildi va sizlarni pok narsalardan rizqlantiradi…” deb Alloh taolo Nahl surasining 72-oyatida marhamat qilgan.

Bashariyat hidoyatchisi, insoniyat muallimi, ulug‘ murabbiy, namunali oila boshlig‘i, ummatning haq yo‘lda barqaror bo‘lishida beqiyos hissa qo‘shgan habibimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam: “Ota bolaga go‘zal odobdan yaxshiroq narsani bera olmaydi”, deb ota-ona uchun farzand tarbiyasi qanchalik muhimligini bayon qilganlar. Farzand tarbiyasida hikoyalarning o‘rni beqiyos. Qissa bolani uzoq vaqt o‘ziga jalb qiladi, uning aqli va tafakkurini charxlaydi. Hikoyada bolaga rohat va lazzat bo‘lgani uchun bolaning ongiga ta’sir qiluvchi uslublarning avvalgisi hisoblanadi. Nabaviy qissalarda bolalar uchun muhim bo‘lgan ko‘plab foydalarni topamiz. Bu hikoyalarni Nabiy alayhissalom o‘zining huzuridagi katta-yu kichik sahobalariga so‘zlab berardilar. Nabiy alayhissalom o‘tgan zamonlarda bo‘lib o‘tgan voqealarni so‘zlab bergan paytlarida, sahobalar u zotning so‘zlariga e’tibor bilan quloq solardilar. Chunki qissalarda ular va qiyomatga qadar keladigan kishilarning barchasi uchun pand-nasihat bor edi.

Shu o‘rinda muhim bir mulohaza bor. Albatta, Nabiy alayhissalomning qissalari o‘tgan zamonlarda bo‘lib o‘tgan, ishonchli haqiqatga suyanadi. Bu qissalar cho‘pchak va afsonalardan yiroqdir. Bu tarixiy qissalar bolaning ruhiga, oldinga intilish va shijoatni ziyoda qilish kabi ishonchni hosil qiladi. Bolada manbai qurimaydigan, doimo oqib turadigan, islom shiorlarini va bema’ni bo‘lmagan chuqur hissiyotlarni paydo qiladi.

Albatta, dunyoning buyuk olimlari va mashhur solih kishilar qissalar bolaning nafsida fazilatlarni paydo qiladigan eng yaxshi vositadir deya zikr qilganlar. Ular bolani mashaqqatlarni ko‘tarishga, vayronkor g‘oyalardan nafratlanishga va buyuk maqsadlarga undaydi.

Ba’zi ulamolar: “Hikoyalar Allohning qo‘shinlaridan bo‘lgan bir qo‘shindir. Alloh bu qo‘shin bilan avliyolarining qalblarini mustahkamlab qo‘yadi”, deganlar. Bu gapni Allohning kitobidagi quyidagi oyat tasdiqlaydi. Alloh taolo Hud surasining 120-oyatida aytadi: “Biz qalbingni sabotli qilish uchun senga Payg‘ambarlar xabarining hammasini qissa qilib aytmoqdamiz. Bunda (sura) senga haq va mo‘minlarga mav’iza hamda eslatma keldi”.

Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh: “Menga ko‘p fiqhdan ko‘ra ulamolar va ularning yaxshi amallari haqidagi hikoyalar suyukliroqdir. Chunki bu hikoyalar qavmlarning odoblaridir”, deganlar. Bu gapni Alloh taoloning kitobidagi quyidagi oyat tasdiqlaydi. Alloh taolo Yusuf surasining 111-oyatida shunday deb marhamat qiladi:

“Batahqiq, ularning qissalarida aql egalari uchun ibrat bor edi”

Ha, hayotda ro‘y bergan bu kabi ibratli qissalar bola qalbidan chuqur o‘rin egallaydi. Inson tabiatida kimgadir ergashish va taqlid qilish sifati bor. Agar unga solih insonlar haqida aytib berilsa, kelajakda albatta ularga o‘xshashga harakat qiladi. O‘z navbatida ota-ona ham farzandiga bunday uslubda tarbiya berishi uchun ilm-u ma’rifatli bo‘lishi kerak.

Muhammad MIRMAHAMATOV

O‘MI Matbuot xizmati