Kecha poytaxtning Bektemir tumanidagi “Alibek” masjidida taroveh o‘qiyotgan edik. To‘rtinchi tasbehdan so‘ng imom-xatib Iskandar domla: “Muhtaram birodarlar, masjidimizga O‘zbekiston musulmonlari idorasining Masjidlar bilan ishlash bo‘limi boshlig‘i Muhammanazar Qayumov domla tashrif buyurdilar. Hozir u kishi sizga Ramazon oyidagi ibodatlarning fazilatlari haqida qisqacha so‘zlab beradilar”, dedi.
Muhammadnazar domlaning hamdu sano, durudu salovatdan keyin so‘zini boshlaganda aytgan birinchi jumlasini eshitganda yonimda o‘tirgan qo‘shnim “g‘ilt” etib yutindi. Qarasam, ko‘zi yoshga to‘lib turibdi. O‘sha iboraning mazmuni bunday edi: “Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: “Ramazon kirishini xursandchilik bilan kutib olgan kishining jasadi do‘zaxga haromdir”, dedilar. Azizlar, biz Ramazonni yil davomida kutamiz, u yaqinlashgan choqlarda xursandchiligimiz yanada ziyoda bo‘ladi...”
Namozni tugatib masjiddan chiqqanimizda odamlar “Domla zo‘r ekan-yey”, “Notiq ekan-da, notiq”. “Haqiqatan olim ekan, umri ziyoda bo‘lsin” va shunga o‘xshash gaplar bilan Muhammadnazar domlani alqab ketaverdi. Men qo‘shnimdan nega ko‘ziga yosh kelganini so‘radim. U aytadi: “Ramazon kirayotganda hamma xursand bo‘ladi. Men ham shunga harakat qilaman. Ammo negadir, xursandchiligimda kemtiklik borga – hammaga xursandchilik bo‘lgan Ramazon menga mehnatga o‘xshab tuyiladi. Tarovehga ham xatmdan qolib ketmayin deya arang kelaman. “Nega bir milliarddan ortiq musulmon sevingan Ramazondan sen sevinmaysan”, deya o‘zimni malomat qilaman. Muhammadnazar domla ana shu savolimga javob topib berdi. “Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: “Ramazon kirishini xursandchilik bilan kutib olgan kishining jasadi do‘zaxga haromdir”, dedilar”.
Demak, odamlar Ramazon kirganda do‘zaxdan xalos bo‘lganiga sevinar ekanlar. Axir bundan ortiq xursandchilik, bundan ortiq tantana bo‘lishi mumkinmi! Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning ana shu hadisi sharifini, balki o‘zim ham o‘qigandirman-u, e’tibor qilmagandirman. Lekin domla uni shunday tushuntirdiki, o‘sha choqda men o‘zimdan do‘zaxning vahshatli olovlari chekinganini aniq tasavvur qildim. Ana endi men ham boshqalarga o‘xshab chin dildan sevinadigan bo‘ldim, Allohga shukr”.
Qo‘shnimning chin dildan gapirgan e’tiroflarini eshitib borayotib, qanday ajoyib inson, qanday samimiy musulmon, naqadar ilmga chanqoq siymo deb o‘yladim. Uning samimiyatiga havas qildim.
Muhammadnazar domlaning suhbati boshqalarda ham shunday ajoyib tuyg‘ular uyg‘otgan edi. Baribir, iymonlashish, xususan, olimu voizning suhbatidan bahra olishning o‘ziga xos fayzi bor-da.
Damin JUMAQUL
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi Kengaytirilgan ilmiy kengashining navbatdagi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda Kengash a’zolari to‘g‘ridan to‘g‘ri va onlayn tarzda ishtirok etishdi. Dastlab, London qirollik kolleji Arxeologiya bo‘limi ilmiy xodimi, doktor Miliana Radivoyevich Namangan viloyatidagi Axsikent mavzeida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasi bilan tanishtirdi.
Miliana Radivoyevich uzoq yillarda beri mamlakatimizda olib borilayotgan arxeologik tadqiqotlarda faol ishtirok etib keladi.
— Axsikent dunyodagi eng qadimiy metallurgiya markazlaridan biri hisoblanadi. Men o‘zbekistonlik, kiprlik va buyuk britaniyalik hamkorlarimiz bilan birga Axsikentda ilk o‘rta asrlarda metallurgiya yuqori darajada rivojlanganini aniqladik. Jumladan, islom olamining dastlabki davrida tayyorlana boshlagan mashhur Damashq qilichlari ham aynan Axsikentda qazib olingan va qayta ishlangan po‘latdan foydalanganini isbotladik. Nasib etsa, Markazning ochilishi marosimida bu tarixiy voqeani alohida medialoyiha sifatida taqdim etamiz, — dedi u.
ITSM xalqaro aloqalar bo‘limi mutaxassisi Yekaterina Soboleva Kengash a’zolarini O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining tantanali ochilishi marosimi konsepsiyasi bilan tanishtirdi. Unda ushbu marosim doirasidan joy olgan tadbirlar, “O‘tmishning boqiy merosi – buyuk kelajak asosi” mavzusidagi IX kongress kun tartibi, ishtirokchilar ro‘yxati, Imom Buxoriy majmuasining yangi binosi va innovatsion muzeyi singari qator masalalar o‘rin olgan.
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Firdavs Abduxoliqov Markazning ochilishi munosabati bilan o‘tkaziladigan Xalqaro ko‘rgazma, xorijdan olib kelinadigan qo‘lyozmalar, eksponatlar haqida ma’lumot berdi. Xorijiy mamlakatlardagi qator muzey va kutubxonalar, shaxsiy kolleksiyalar rahbarlarning ushbu ko‘rgazmasidagi ishtiroki bo‘yicha keng qamrovli ishlar olib borilayotganini qayd etdi.
— Biz 25 aprel-2 may kunlari Buyuk Britaniyaning “Sotbis” va “Kristis” auksionlaridan O‘zbekiston madaniy merosiga oid 46 ta lotni saraladik, — dedi Markaz rahbari. — Ayni paytda ularni sotib olish va O‘zbekistonga olib kelish bo‘yicha muzokaralar davom etyapti. Biz bu tarixiy merosni qaytadan qo‘lga kiritayotganimizni jahon ilmiy jamoatchiligiga yetkazishimiz kerak. Shu bois, Buyuk Britaniya va Fransiyada shu masalada xalqaro tadbirlar o‘tkazishni rejalashtiryapmiz.
Kengash a’zolari tomonidan ushbu yirik anjumanlarga tashrif buyuradigan xorijiy mehmonlar ro‘yxati ham taqdim etildi. Kengaytirilgan ilmiy kengash a’zolari tomonidan ushbu xalqaro tadbirlarda ishtirok etadigan o‘zbekistonlik olimlar va ekspertlar ro‘yxati tasdiqlandi.
Kengash davomida, shuningdek, Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy xodimi Alisher Egamov O‘zbekistonning turli hududlaridagi muzey fondlaridan Markaz ekspozitsiyasida namoyish qilish uchun to‘plangan tarixiy eksponatlar haqida ma’lumot berdi. Mart-aprel oyida joylarga uyushtirilgan ekspeditsiyalar natijasida 1500 dan ortiq tarixiy eksponatlar aniqlangan. Mamlakatimiz tarixining turli davrlariga mansub bu tarixiy buyumlar orasidan saralanganlari Markazning ochilishi munosabati bilan o‘tadigan xalqaro ko‘rgazmadan joy oladi.
Shuningdek, Markaz ekspozitsiyasi uchun 2-toifali medialoyihalarning ilmiy-amaliy materiallar bazasini yaratish masalasi ham kun tartibiga qo‘yildi. Boshqa bir qator masalalar bo‘yicha Kengash a’zolari o‘z fikr-mulohazalarini bildirishdi. Kengash uchrashuvida Markaz hamda O‘zbekiston madaniy merosini saqlash, o‘rganish va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati qo‘shma loyihasi - "O‘zbekiston madaniy merosi jahon to‘plamlarida" turkumidagi kitob-albomlarning 81-90 jildlarini nashr qilish masalasi ko‘rib chiqildi. Shuningdek, nashrga tayyorlanayotgan yettita sovg‘abop kitob-albom haqida ma’lumot berildi.
Bundan tashqari uchrashuvda Kengash a’zolari Qur’oni karim zalining yangi dizaynini ham tasdiqlashdi.
— Qur’on zali binoning markaziy qismidan o‘rin olgani uchun uning dizayniga alohida e’tibor berilyapti, — dedi O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi boshlig‘i Azimjon G‘afurov. — Biz Kengash a’zolari e’tiboriga Hazrati Usmon Qur’oni joylashtiriladigan ayvon ustida joylashadigan nurli installyatsiyaning ikki xil ko‘rinishini taqdim qildik. Yig‘ilishda eng maqbul variant tanlandi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Islom sivilizatsiyasi markaziga navbatdagi tashrifi chog‘ida xalqaro hamkorlar, jumladan, dunyoning yetakchi muzeylari, kutubxonalari va ilmiy-tadqiqot institutlari bilan hamkorlikni faollashtirish bo‘yicha topshiriqlar bergan edi. Markaz binosining ikkinchi qavatini xalqaro tashkilotlar vakolatxonalari uchun xonalar ajratish, shuningdek, Islom sivilizatsiyasi markazi uchun alohida yangi bino qurish to‘g‘risidagi qarorning muhim bandlaridan biri bo‘ldi. Qirqqa yaqin asosiy hamkor davlatlar mavjud. Markazning ikkinchi qavatida ularning faoliyati uchun barcha shart-sharoitlar yaratilib, zamon talabi darajasida tashkil etish O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining navbatdagi kengaytirilgan ilmiy kengashi jarayonida alohida ta’kidlandi.