Sayt test holatida ishlamoqda!
27 Dekabr, 2025   |   7 Rajab, 1447

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:48
Peshin
12:29
Asr
15:19
Shom
17:05
Xufton
18:23
Bismillah
27 Dekabr, 2025, 7 Rajab, 1447

Muhammad Ali Sobuniy

14.03.2017   15275   5 min.
Muhammad Ali Sobuniy

Alloma shayx Muhammad Ali Sobuniy Qur’oni Karim va Rasululloh sunnatlarini o‘rganuvchi zamonamiz ulamolaridan sanaladi. Olim islom ilmlariga oid bir necha asarlar ta’lif qilgan bo‘lib, ulardan “Sofvat at-tafosiyr”, “Ravoiul-bayon fiy tafsiril Qur’on” hamda “Muxtasar tafsiri Ibn Kasiyr” kabi kitoblari Islom olamida mashhurdir. Shayx Sobuniy hayotlarini Qur’oni Karim va sunnati nabaviyya xizmatiga sarfladi. Tafsir, hadis va boshqa ilm sohalariga bag‘ishlangan, islomning musaffoligi va bag‘rikengligini yorituvchi asarlari bilan ilmiy-ma’rifiy kutubxonalarni boyitdi va haqli ravishda “Kitob va sunnat xodimi” unvoniga ega bo‘ldi.

Shayx Muhammad Ali Sobuniy 1930-yil, Suriyaning Halab shahrida, buyuk olim Shayx Jamil Sobuniy xonadonida tavallud topgan. O‘g‘lini yetuk olim bo‘lishida asosiy sababchi bo‘lgan padari buzrukvori Halabdagi “Umaviy jome” masjidida dars berar edi. Yosh Muhammad Ali Qur’on darslariga qo‘shilib, Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi. Otasidan ham ko‘plab diniy bilimlar va arab tili ilmni o‘rgandi. Boshlang‘ich va “Xusroviya” nomli usmoniylar qurgan o‘rta maktabni imtiyozli tamomlab, iqtidorli talabalar qatorida Qohiradagi “Al-Azhar” universitetiga   yuborildi. 1952-yilda universitetning Shari’at fakulteti diplomiga ega bo‘ldi. 1954 yil mutaxassislik o‘qishini tamomlab, Azhari sharifning “Shar’iy sud mutaxassisligi” diplomini a’lo baholar bilan qo‘lga kiritdi. Bu diplom o‘sha vaqtlarda eng oliy diplom hisoblanib, hozirgi kundagi doktorlik diplomi bilan barobardir. So‘ng, ona yurti Suriyaga qaytib, sakkiz yil davomida Halabdagi sanaviy maktabida “Islom madaniyati” fanidan dars bergach, Azhari sharif ulamolari huzurida ilmini yana ham mukammal qilish maqsadida Misrga bordi, lekin o‘sha paytdagi siyosiy vaziyat bunga imkon bermadi.

Ustozlari:

  1. Qorilar shayxi Najib Xayyota.
  2. Shayx Muhammad Najib Siroj.
  3. Muhaddis shayx Abdulloh Sirojiddin.
  4. Shayx Rog‘ib Tabbox.
  5. Shayx Muhammad Idlibiy.
  6. Shayx Ahmad Shammo‘ va boshqa ko‘plab fazilatli ulamolar.

Shayx Sobuniy Suriya ta’lim vazirligi tomonidan Saudiya Arabistoniga shartnoma asosida Makkai mukarramadagi Islomiy fanlar, tarbiya, va shari’at fakultetiga dars berish uchun jo‘natildi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam tavallud topgan muborak zaminda 28-yilga yaqin dars berdilar. Bu vaqt davomida qo‘llaridan ko‘plab ulamolar, jumladan Masjidil haram imomlari yetishib chiqdi.

Sobuniy hazratlari dars berish bilan cheklanmay, shayx Sayyid Alaviy, shayx Hasan Mashshot kabi o‘sha paytdagi Hijoz olimlarining darslarida ham qatnashar edi.

Keyinchalik, ilmiy tadqiqot ishlari davomida Abu Ja’far Nuhas rahmatullohi alayhining “Maonil Qur’on” nomli noyob asarlarini besh yil davomida tadqiq qilib, olti juzda nashr qildirgan. 1998-yildan Makkadagi xalqaro tashkilot Islom olami uyushmasiga qarashli muassasada bir necha yil faoliyat yuritdi. Shayx Muhammad Ali Sobuniy Masjidil haramda imomlik ham qilgan. Makkada bo‘lgan onlari har kuni Ka’bai mauzzamaning yaqini, “Hajarul-asvad” bilan “Ruknil-yamaniy”ning orasida o‘tirib, Qur’oni Karim tilovat qilardilar. Qur’ondan kunlik vazifalari 2 pora edi. Huddi o‘sha joyda fatvo uchun ham o‘tirib, savol so‘raganlarga javob berar edilar. 

Asarlari:

Shayx Muhammad Ali Sobuniyning ko‘p asarlari ingliz, fransuz, rus, fors, urdu va boshqa tillarga tarjima qilingan.  Qur’oni Karim tafsiri sohasiga bag‘ishlangan tasniflari chuqur ilm, keng ma’no va go‘zal ifoda hamda oson iborasi bilan ajralib turadi. Hadis, Qur’on ilmlari, fiqh va boshqa fanlarda ham salmoqli xizmat qildi: “At-tibyon fi ulumil-Qur’on”, “Sihohi sitta” (olti sahih to‘plam) kitoblarining sharhi hisoblangan “Min kunuzis sunnatin nabaviyyatil mutohharoh” (Pok nabaviy sunnat xazinalari),  fiqhga oid “Al-fiqhush shar’iy al-muyassar” kitoblari buning yaqqol misolidir.

Mujtahid mazhabboshilarimizning Qur’oni Karimdan qanday hukm olishlari yoritilgan “Ravoiul-bayon” nomli asarlari bizda ham – O‘zbekiston musulmonlari idorasi tasarrufidagi oliy va o‘rta maxsus islom bilim yurtlarida o‘qitib kelinmoqda. Budan tashqari “Sofvatut tafosiyr” (Tafsirlar sarasi ), “Al-mavaris fish shari’atil-islamiyyah” (Islom shari’atida meroslar), “As-sunnatun nabaviyya qismun minal vahyil-munazzal” (Sunnati nabaviyya ‒ Ilohiy vahiyning bir qismi), “Harokatul arzi va davronuha – haqiqotun ilmiyyatun asbatahal Qur’on” ( Yer harakati va aylanishi – Qur’on isbot qilgan ilmiy haqiqatdir) va boshqa ko‘plab kitob va maqolalar muallifidir.

Shayx Muhammad Ali Sobuniy hozirga qadar din xizmatida kamarbasta bo‘lmoqdalar. Alloh u zotni hifzu-himoyasida saqlasin.

Muhammad Yahyoxon Muhammadxon o‘g‘li     

Toshkent Islom instituti talabasi.

Qur'oni karim
Boshqa maqolalar
Videolar

Amaliy tadbirlarning navbatdagisi poytaxtimizning Olmazor tumanida bo‘lib o‘tdi

24.12.2025   9947   4 min.

Shu yil 23 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining tashabbusi o‘tkazib kelinayotgan amaliy tadbirlarning navbatdagisi poytaxtimizning Olmazor tumanida bo‘lib o‘tdi.

Tadbirga O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov boshchilik qildi. Shuningdek, unda Diniy idora bo‘limi boshliqlari Islomiddin domla Zuhriddinov, Muzaffar domla Kamolov va Masjidlar bilan ishlash bo‘limi yetakchi mutaxassisi Dilmurod Rahimovlar qatnashdi.

Mazkur tumandagi “Islomobod” masjidida o‘tkazilgan tashkiliy yig‘ilishda Toshkent shahar vakilligi rahbariyati, tuman-shaharlar bosh imom-xatiblari va Olmazor tumanidagi masjid imom-xatiblari ham ishtirok etdi.

Tadbir avvalida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining “Inson qadri” kitobi taqdimoti o‘tkazildi. Unda Zayniddin domla Eshonqulov mazkur kitob bugungi hayotimiz bilan naqadar uyg‘un ekani, dinimizda ham inson va uning qadr-qimmati yuksak ulug‘lanishi, har bir diniy soha xodimining faoliyati uchun dasturamal bo‘lib xizmat qilishini alohida ta’kidlab o‘tdi. Ushbu kitob barcha ishtirokchilarga tarqatildi.

Tadbir davomida tuman bosh imom-xatiblari uchun namunaviy maxsus kiyim namunasi taqdimot qilindi. Unda chakmon, duxoba va milliy do‘ppilar namoyish qilindi.

Shuningdek, Toshkent shahri, xususan, Olmazor tumanida 2025 yil davomida amalga oshirilgan ishlar sarhisob qilindi. Unda shahardagi imom-xatiblar faoliyatidagi yutuqlar e’tirof etilib, ba’zi kamchiliklar bo‘yicha tegishli tavsiyalar berildi.

Shundan so‘ng Toshkent shahar bosh imom xatibi o‘rinbosari Rustamov Ergashali boshchiligida tumanlar bosh imom-xatiblari, shuningdek, tajribali imom-xatiblardan tarkib topgan Ishchi guruh tuzilib, ular Olmazor tumanidagi 21 ta masjid va mahallasiga biriktirildi.

Tadbir doirasida amaliyoti nazarda tutilgan yo‘nalishlar bo‘yicha quyidagilar amalga oshirildi:

Birinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatiblar 7 toifaga mansub 105 ta oilaga kirib, ma’naviy-ma’rifiy targ‘ibot va amaliy yordam tadbirlarini olib bordi: Xususan:  

- 20 ta xonadonda yot g‘oyalar ta’siriga moyil bo‘lganlar bilan suhbatlashilib, tushunchalari to‘g‘rilandi;

- 15 ta xonadonda jazo muddatini o‘tayotganlarning oila a’zolari, muqaddam sudlanganlar bilan suhbat qilindi;

- 20 ta notinch oila o‘rganilib, muammoning sabablari bartaraf etish, arazlashganlarni yarashtirish choralari ko‘rildi;

- 15 ta xonadonda ichkilikka ruju qo‘yganlar bilan suhbat qilinib, zararli odatlardan saqlanish to‘g‘risida nasihat qilindi;

- nogiron, kasal, ehtiyojmand fuqarolar, shuningdek, tabarruk yoshdagi qariyalar yashaydigan 20 ta oilaga kirilib, ulardan hol-ahvol so‘rash barobarida sovg‘a-salomlar ulashildi, davolanish va dori-darmon uchun moddiy yordam ko‘rsatildi.

Kirilgan 105 ta xonadonning ichidan moddiy imkoniyati cheklanganlariga  homiylarni jalb qilgan holda jami 42 000 000 (qirq ikki million) so‘mlik ro‘zg‘orlik mahsulotlari ehson qilindi. Ular orasidan o‘ta nochor bo‘lganlarining moddiy ta’minotidan xabardor bo‘lib turish rejalashtirildi;

Ikkinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatib faoliyati o‘rganildi. Jumladan, jamoani boshqarish, masjidni toza va ozoda saqlash, unda qulay sharoitlar yaratish jihatlari ko‘rib chiqildi.

Uchinchi yo‘nalish bo‘yicha Ishchi guruh a’zolari o‘zlariga biriktirilgan 21 ta masjidda peshin namozini ado qilib, jamoatga ma’ruza qilib berdilar. Tinchlik ne’mati, shukronalik, aqidada adashmaslik, mazhabga ergashish kabi muhim mavzudagi chiqishlarda 3800 ga yaqin tinglovchi qamrab olindi.

Shuningdek, yakuniy yig‘ilishda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov qish mavsumini betalofat o‘tkazish bo‘yicha so‘z yuritdi.

Yig‘ilishda mehnat migrantlari va ularning oila a’zolari bilan muloqatni muntazam yo‘lga qo‘yish, kadrlar masalasiga e’tiborni kuchaytirish, ma’ruzalarni Fatvo markazidan chiqarilgan juma tezislari va qo‘shimcha adabiyotlardan foydalangan holda boyitish, haftaning dushanba va payshanba kunlari ma’ruzalar qilish haqida so‘zladi.

Diniy idora Moliyaviy nazorat va tahlil bo‘limi boshlig‘i Islomiddin Zuhriddinov masjidlarda ish yuritish hujjatlarini takomillashtirish, ehson qutilardagi tushumlarni komissiya a’zolari ishtirokida dalolatnoma asosida bankdagi hisob raqamlarga kirim qilish, to‘y va marakalarni ixchamlashtirish, janoza marosimlarda bid’at-xurofatlarga chek qo‘yish to‘g‘risida gapirdi.

Masjidlar bilan ishlash bo‘limi boshlig‘i Muzaffar Kamolov mavjud mahallalarga barcha imom-xatib va imom-noiblarni biriktirish, mahalla yettiligi bilan homkorlikda ishlarni yo‘lga qo‘yish, shar’iy dalil va hayotiy misollar asosida ma’ruza qilish, kiber jinoyatchilikning oldini olish haqida aytib o‘tdi.

Tadbir so‘ngida amalga oshirilgan ishlar tahlil qilinib, Olmazor tumani imom-xatiblari yutuq va kamchiliklari yuzasidan ko‘rsatma va tavsiyalar berildi.

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati

VIDEO