Anas ibn Molik roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Rasulullohsollallohu alayhi va sallam: “Albatta Allohning odamlarni farosat orqali biladigan (yoki taniydigan) bandalari bordir” (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Zubayr ibn Avvom roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi va sallamdan rivoyat qilgan hadisi qudsiyda: “Albatta rizq eshigi yetti osmonning ustidan ochiqdir. U Arshgacha yetib borgan. O‘sha eshik tunu kun yopilmaydi. Alloh har bir bandaga niyati, sarf(-harajat)i, sadaqa va infoq qilishiga qarab o‘sha rizqdan (Yerga) tushiradi. Bas, kim (sadaqani) ko‘paytirsa, unga ham (rizqi) ko‘paytiriladi. Kim kamaytirsa, unga ham kamaytiriladi. Kim (bermasdan, baxillik qilib) ushlab qolsa, undan ham (baraka va keng rizq) ushlab qolinadi”, deyilgan (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Ibn Mas’ud roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Qachon Allohning “Allohga qarzi hasana beradigan kishi bormi?” oyati nozil bo‘lganida, Abu Dahdoh al-Ansoriy: “Ey Rasululloh, Alloh bizdan qarz so‘rayaptimi?” dedi. U zot: “Ha, ey Abu Dahdoh”, dedilar. U: “Menga qo‘lingizni bering, ey Rasululloh”, dedi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam unga qo‘llarini bergan edilar, u: “Men ushbu bog‘imni Rabbimga qarz qilib berdim. Unda olti yuzta xurmo daraxti bordir”, dedi. O‘sha paytda (uning ayoli) Ummu Dahdoh va oila a’zolari bog‘da edilar. Abu Dahdoh kelib: “Ey Ummu Dahdoh”, deb chaqirgan edi, ayoli: “Labbay”, deb javob berdi. “Bog‘dan chiq. Men uni Rabbim azza va jallaga qarz qilib berdim”, dedi Abu Dahdoh” (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Al-Hakim at-Termiziy “al-Amsal minal Kitab vas Sunna” asarida quyidagi hadisni keltiradi: «Mujohid (rahmatullohi alayh) dedi: “Ibn Umarga Makkadan Madinaga qadar hamrohlik qilib, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)dan faqat shu hadisnigina rivoyat qilganini eshitdim: “Mo‘minning misoli asalari kabidir. Agar u bilan hamnishin bo‘lsang, nafi tegadi, u bilan sherik bo‘lsang, nafi tegadi, maslahat olsang, nafi tegadi, hamroh bo‘lsang, nafi tegadi. Uning har bir narsasidan manfaat yetadi. Asalari ham shunday, uning har narsasi foydali”» (Hakim Termiziy rivoyati).
* * *
Alloh taolo shunday deb buyurmish:
"Ey Muso! Sen Meni ko‘rmassan, zero, Meni ko‘rgan darhol o‘ladi. Jonsiz narsalar ko‘rsa yemiriladi, yashnab turgan narsa ko‘rsa xazon bo‘ladi. Meni faqat ko‘zlari o‘limni bilmaydigan, jasadlari chirimaydigan jannat ahli ko‘rgay".
(Hakim Termiziy Ibn Abbos raziyallohu anhu hazratlaridan rivoyat etgan).
* * *
"Qullarimdan birining tanini, molini va yoki bolasini bir musibatga solganimda u qulim buni yaxshi bir sabr ila qarshilasa, qiyomat kunida u kimsa uchun tarozu qurmoqdan yoxud nomai a’mol ochmoqdan uyalgayman".
(Hakim Termiziy Anas raziyallohu anhudan rivoyat etganlar).
* * *
Muso alayhissalom janobi Haqqa xitoban:
Yo Rabbiy! Men qullaringdan kimni sevishingni bilmoq va men ham uni sevmoqni istayman,— dedi. Janobi Haq;
Meni ko‘p zikr etgan qulimni ko‘rganing zamon bilki, Men uni sevgayman. Meni zikr etmaganlarni ko‘rganingda esa anglaki, Men ularni xush ko‘rmagayman, - dedi.
(Hakim Termiziy Hasan Basriydan rivoyat etganlar, hadis hasan, mursaldir).
* * *
Anas raziyallohu anhuning Rasuli Akramdan qilgan rivoyatiga ko‘ra Alloh taolo:
"Qo‘llarini Menga cho‘zib duo qilgan qulimning qo‘llarini bo‘sh qaytarmakdan hayo qilgayman",— dedi. Malaklar:
Ey, bizning Rabbimiz! U yarlaqamoqqa loyiq emasdir,-— dedilar. Alloh taolo:
Lekin Men taqvoga (jazo va azobimdan qo‘rqishlariga, iymon va ibodat keltirishlariga) ham, mag‘firatga ham loyiqman. Sizni shohid qilamanki, Men uni mag‘firat etdim!— degan javobini berdi.
(Hakim Termiziy) "Navodirul-usul"da rivoyat etgan).
* * *
Muoz ibn Jabaldan (r.a.) rivoyat qilinadi: Rasululloh (s.a.v) dedilar: “Eng yaxshi kasb tijoratchilarning kasbi bo‘lib, ular yolg‘on gapirmaydi, omonatga xiyonat qilishmaydi, va’daga vafo etishadi, sotib olsalar yomonlashmaydi, sotsalar qimmatga sotishmaydi, birovning haqini berishni cho‘zishmaydi, o‘zlarining haqlarini olishda qiyinlashtirishmaydilar” (Imom Hakim at-Termiziy rivoyati).
* * *
Hadisi qudsiyda Alloh taolo aytadi: “Ulug‘lik, ulug‘vorlik, faxr menikidir. Taqdir mening sirimdir. Kim men bilan shularning birida tortishsa, uni do‘zaxga uloqtiraman” (Hakim Termiziy rivoyati).
Sayyid Muhyiddin maxdum madrasasi
Afv – o‘ch olishga qodir bo‘la turib, toyilish va xatolardan o‘tib kechirib yuborish demakdir. Buning yana bir ma’nosi adovat va nafrat kabi illatlarni qalbdan ketkazish bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu borada: “Qiyomat kunida jarchi nido qilib: “Allohning zimmasida savobi borlar tursin va jannatga kirsin”, deyiladi, dedilar. Sahobalar: “Allohning zimmasida ajri borlar kimlar?” – deb so‘rashdi. Nabiy alayhissalom: “Odamlarni afv qilib yuboruvchilar” [1], deb javob berdilar.
Agarda siz ham Allohning zimmasida ajri borlar qatorida bo‘lishni istasangiz sizga yomonlik qilgan, sizning haqqingiz borasida xato qilgan kishining xato va kamchiliklarini kechirib yuboring. Axir Alloh taolo: «...Bas, kimki afv etib (o‘rtani) tuzatsa, bas, uning mukofoti Allohning zimmasidadir. Albatta, U zolim (tajovuzkor)larni sevmas»[2], deydi.
Sizga nisbatan xato qilgan kishilarga yumshoq munosabatda va sabrli bo‘lish, sizni ulushingizdan mahrum qilganlarga ham ziqnalik qilmaslik, siz bilan aloqani uzmoqchi bo‘lganlar bilan ham aloqani ushlab qolish, uzilganlarini tezlik bilan qayta yo‘lga qo‘yish – bularning bari qandayin axloq ekanini ko‘ringki, ular o‘z sohibini qiyomat kunida yuksak martaba va maqomlarga erishtiradi.
Rivoyatlarda kelishicha, bir a’robiyni tuhmat qilgani sababli sultonning huzuriga keltirishibdi. U yo‘l-yo‘lakay «Mana mening kitobimni o‘qinglar» degan oyati karimani tilovat qilib boribdi. Atrofdagilardan biri unga qarata: “Bu qiyomat kuni aytiladi, bugun emas”, debdi. A’robiy javob berib: “Xudo haqqi, bu kun qiyomat kunidan-da yomonroq. Chunki qiyomat kunida mening yomonliklarim bilan birga yaxshiliklarim ham ko‘rsatiladi va hisobga olinadi. Bugun mening yomonliklarimni e’tiborga olyapsizlar-u, yaxshiliklarimni inobatga olarmidingiz?!” – debdi.
Siz otasiz! Farzandingiz bir marotaba xatoga yo‘l qo‘ydimi, bunday vaziyatda uning barcha yaxshiliklarini unutib yubormang.
Mabodo do‘stingiz sizga nisbatan bir gal xato ish qilib qo‘ysa, siz u bilan birga yelkama-yelka turib o‘tkazgan yaxshi kunlaringiz va uning chiroyli do‘stligi va sadoqatini esdan chiqarmang.
Muhammad ibn Abu Bakr rahmatullohi alayh bunday deydilar: “Ey inson! Sen va Robbing o‘rtasida O‘zidan boshqasi bilmaydigan xato va kamchiliklaring bor. Alloh ularni kechirib yuborishini xohlaysan. Agar rostdan ham shu gunohlaring afv etilishi ishtiyoqida bo‘lsang, u holda U Zotning bandalaridan o‘tgan xatolarni kechir va afv et. Alloh sening xatolaringdan kechishini istasang, sen ham bandalarining xatolarini o‘tib yubor”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Tabaroniy hasan sanad bilan rivoyat qilgan.
[2] Shuro surasi, 40-oyat.