Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bu holda er kishi uchun ba’zi bir ayolga uylanish biror sababga kO‘ra vaqtinchalik harom bo‘ladi. Agar o‘sha sabab yo‘q bo‘lsa, u ayolga uylanish mumkin. Nikohi vaqtinchalik harom bo‘lgan ayollar quyidagilar:

1. O‘zi uch taloq qilgan ayol.

Er kishi o‘z ayolini bir taloq yoki ikki taloq qilsa, qaytadan yarashishi mumkin. Ammo uch taloq qilgandan keyin o‘sha er uchun u ayol vaqtinchalik haromga aylanadi. Qur’oni karimning hukmiga binoan, u ayol boshqa erga tegib, bu eri bilan tabiiy holatda o‘lim yoki taloq tufayli ajrashgandan keyingina birinchi erga nikohi halol bo‘ladi. Buning uchun, albatta, u ayol ikkinchi er bilan er-xotin bo‘lib yashashi shart. Ikkinchi er jinsiy aloqaga qodir emas kishi bo‘lsa, ayol qaytadan birinchi erga halol bo‘lmaydi. Nikoh to‘g‘ri nikoh bo‘lishi ham shart qilingan.

2. Eri bor ayol.

Eri bor ayol ham, modomiki eri bilan nikoh aloqasi bor ekan, boshqa erkak uchun nikohi harom bo‘ladi. Alloh taolo erlik ayollarga uylanish mumkin emasligini Qur’oni karimda bayon qilgan.

Alloh taolo «Niso» surasida marhamat qiladi: «Qo‘llaringiz mulk qilib olganlardan boshqa erli ayollar ham (harom qilindi)» (24‑oyat).

Johiliyat davri arablarida bir ayolning bir necha erkak bilan jinsiy yaqinlikda bo‘lishi, ya’ni fohishabozlik oddiy bir hol edi. Ba’zi qavmlarda esa bir ayolning bir necha erkak bilan rasman nikohlangani haqida ham tarixiy ma’lumotlar bor.

Islom ana shu bema’ni odatni, sog‘lom inson tabiati ko‘tara olmaydigan bunday xunuk holatlarni muolaja qilib, bir ayol faqat bir erkak bilan nikohda bo‘lishini joriy qildi. Binobarin, eri bor ayolga nikoh ma’nosida, hatto, ko‘z tikish ham joiz emas. U birovning haqqi hisoblanadi. Bu ish birovning haqqiga nisbatan tajovuzdir.

Shu ma’noda ba’zi toifalarning, xususan, bugungi taraqqiyotning cho‘qqisiga chiqqan, ammo Islomdan bexabar jamiyatlarning hayotiga nazar tashlasak, yuqoridagi oyat karima bekorga nozil bo‘lmaganini tushunib yetamiz. «Inson huquqlari» shiori ostida turli adabiyotlarda, maza-matrasiz teleseriallarda targ‘ib qilinayotgan «erkin muhabbat» g‘oyasi, birovning jufti haloliga shahvat, hirs bilan yoki o‘zlarining ta’biri bilan aytganda, «muhabbat» bilan qarashlar, do‘stining xotiniga sevgi izhor qilishlar Islom hukmlariga ko‘ra mutlaqo joiz emas. Agar ushbu hukm bo‘lmasa, oilalarning tinchi qolmaydi, nasablar aralashib ketadi.

3. Idda o‘tirgan ayol.

Eridan taloq yoki vafot tufayli ajrashib, idda o‘tirgan ayolga uylanish ham harom. Sovchi qo‘yish bobida unday ayolga, hatto sovchi qo‘yish ham harom ekanini aytganmiz. Bu holda avvalgi erning hurmatidan o‘tirilayotgan idda chiqquncha kutib turish kerak bo‘ladi.

Idda o‘tirgan ayolga uylanuvchi odam, avvalo o‘sha hurmatni oyoqosti qilgan bo‘ladi. Qolaversa, bu paytda ayol avvalgi eridan homila bo‘lgan-bo‘lmaganini aniqlash uchun ham idda o‘tirgan bo‘ladi. Binobarin, iddadagi ayolga uylangan odam naslu nasabning buzilishiga ham sababchi bo‘lishi mumkin.

4. Samoviy dinga e’tiqod qilmaydigan ayol.

Bu hukm musulmon kishi uchun muslima, masihiya va yahudiya ayoldan boshqa ayolga uylanib bo‘lmasligini bildiradi. «Samoviy din» deganda Islom, masihiy va yahudiy dinlari tushuniladi. Bulardan boshqa har qanday dinga e’tiqod qiluvchi yoki umuman, dinsiz, e’tiqodsiz xotinga uylanish musulmon kishiga joiz emas.

Shuningdek, Islomdan yuz o‘girgan, murtad ayolga ham uylanib bo‘lmaydi.

Alloh taolo Qur’oni karimda mushrika ayollarga, to ular iymonga kelmagunlaricha, uylanmaslik lozimligini qattiq tayinlagan. Albatta, bu hukm ham behikmat emas.

Shuning uchun ham Alloh taolo mushriklar bilan nikoh aloqasi o‘rnatmaslik haqidagi amrini bildirgan oyatning davomida «Ana o‘shalar do‘zaxga chaqirurlar», – degan.

Demak, mushrikaga nikohlangan musulmon erkak do‘zaxga bo‘lgan da’vatga yaqinlashgan bo‘ladi. Shuning uchun «musulmonman» degan odam bu ishni xayoliga ham keltirmasligi kerak.

Alloh taolo musulmonlarga g‘ayridin ayollardan faqat masihiy va yahudiy diniga e’tiqod qiladiganlariga uylanishga ruxsat bergan, xolos.

Bu haqda U Zot bunday deb marhamat qiladi: «Bugungi kunda sizlarga (barcha) pok narsalar halol qilindi. Kitob berilganlarning taomi siz uchun haloldir. Sizning taomingiz ular uchun haloldir. Mo‘minalarning afiyfalari va sizdan oldin kitob berilganlardan bo‘lgan afiyfalar ham» («Moida» surasi, 5‑oyat).

Shu oyatning hukmiga ko‘ra ba’zi sahobai kiromlar ham ahli kitob – masihiy va yahudiy ayollarga uylanganlar. Usmon roziyallohu anhu Noila binti Firoza al-Kalbiya ismli masihiya ayolga uylanganlar. U ayol keyin, Hazrati Usmon bilan yashab turib, musulmon bo‘lgan. Huzayfa roziyallohu anhu ham madoinlik yahudiya ayolga uylanganlar. Chunki masihiy va yahudiy dinidagi ayollar ham Allohga, ilohiy kitobga, Payg‘ambarlarga, Qiyomatga, qayta tirilishga, hisob-kitobga va boshqa narsalarga iymon keltirgan bo‘ladi. Bu esa ularni Islomga boshqalardan ko‘ra ko‘proq yaqinlashtiradi. Shuning uchun musulmon eri bilan yaxshilikda yashashi mumkinligi umid qilinadi.

Yuqorida aytib o‘tilgan, nikohi harom bo‘lgan toifalarga kirmaydigan lekin sovchilik qilish mumkin bo‘lmagan yana bir toifa ayollar bor. Sovchilik qilmoqchi bo‘lganlar bu toifadagi ayollar kimligini ham yaxshi bilib olishlari kerak. Ko‘p hollarda bu ishga ahamiyat bermaslik oqibatida turli noxushliklar chiqishi ham bor.

Bu toifa boshqa birov tomonidan sovchi qo‘yib turilgan ayol-qizlardir. Bunday ayol-qizlarga ham sovchi qo‘yib bo‘lmaydi.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Kishi o‘z birodarining sovchiligi ustiga, undan oldingi sovchi tark qilmaguncha yoki unga izn bermaguncha, sovchi qo‘ymas», dedilar (Beshovlari rivoyat qilganlar).

Birov sovchi qo‘yib turgan joyga uning ustidan sovchi qo‘yish haromdir. Faqat birinchi sovchi qo‘ygan odam kelisha olmay, sovchilikni tark qilganidan so‘ng yoki uning o‘zidan izn olgandan keyingina, sovchi qo‘yish mumkin. Chunki birovning sovchiligi ustiga sovchilik qilish birinchi sovchining haqqiga tajovuz qilishdir. Bu ish tufayli kishilar o‘rtasida nizo, xusumat, adovat va urush-janjallar chiqadi.

Shu bilan birga, birdaniga bir necha kishi sovchi qo‘ygan, ish pishmay turgan bo‘lishi mumkin. Ulardan hech biri bilan jiddiy muomala qilinmay, ikkilanish va maslahat holati bo‘lishi mumkin.

Imom Muslim keltirgan rivoyatda Fotima binti Qays roziyallohu anhoga birdaniga uch kishi – Abu Jahm ibn Xuzoma, Muoviya va Usoma ibn Zayd roziyallohu anhum sovchi qo‘yishgan. U kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan maslahat so‘raganlarida u zot «Abu Jahm asosini yelkasidan tushirmaydi, Muoviya kambag‘al, moli yo‘q, Usoma ibn Zaydga tekkin», – deganlar.