Qur’ondagi hukmini eshitmaganmiding?
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Umar ibn Xattob roziyallohu anhuning xalifalik qilishlari Islom demokratiyasining yuqori saviyadagi, yorqin ko‘rinishi edi.
U kishining har bir ishni shuro majlisi qarori bilan qilganliklarini avval aytganmiz.
Shuningdek, u kishining xalq ommasidan bir lahzaga ham ajralmaganliklari, xalqdan ortiqcha yeb-ichib, kiymaganliklariga ham guvoh bo‘ldik. U kishining davrlarida qonun oldida hamma barobar bo‘lganligini jonli misollar timsolida ko‘rdik.
Xulosa qilib aytsak, o‘sha davrda xalqchillik siyosatining qanday ko‘rinishi bo‘lsa, hammasi oliy darajada namoyon bo‘lganligini anglab turibmiz.
Umar ibn Xattob roziyallohu anhu katta mujtahid olim, o‘tkir aqlli siyosatchi, tadbirkor va zabardast jamiyat rahbari bo‘lishlari bilan birga, yana boshqa ko‘p fazilatlarga ham ega edilar. Bu sifatlar har kimda ham bo‘lavermaydigan, ba’zilarda bo‘lsa ham, mansabga mingach yo‘qolib qoladigan sifatlardir. Ana shunday sifatlardan biri tanqidni ko‘tara olish va xatoni tan olish sifatidir.
Hofiz Abu Ya’lo Sha’biydan, u kishi Masruqdan shunday rivoyat qiladilar:
«Umar ibn Xattob xalifalik davrida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning minbarlariga chiqib:
«Ey odamlar! Ayollarning mahrini juda oshirib yubordingiz-ku! Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va u kishining sahobalari mahrni to‘rt yuz dirhamdan oshirmas edilar, undan ham oz bo‘lar edi. Agar mahrni ziyoda qilish Allohga taqvo yoki karamli ish bo‘lganida, ulardan o‘tib keta olmas edingiz. Hech kimning bir ayolning mahrini to‘rt yuz dirhamdan ortiq qilganini bilmayin!» dedi-da, minbardan tushdi.
Qurayshlik bir ayol uning yo‘liga ko‘ndalang chiqdi-da:
«Ey mo‘minlarning amiri, odamlarni ayollarning mahrini to‘rt yuz dirhamdan ortiq qilishdan qaytardingmi?» dedi.
Umar: «Ha», dedi.
Ayol: «Allohning Qur’onda tushirgan hukmini eshitmaganmiding?!» dedi.
Umar: «U qanday hukm ekan?» deb so‘radi.
Shunda ayol: «Allohning «...va ularning biriga haddan ziyod mahr bergan bo‘lsangiz ham..!» degan oyatini eshitmaganmisan?!» dedi.
Umar: «Parvardigor, O‘zing kechir! Odamlar Umardan ko‘ra faqihroqdirlar», dedi-da, qaytib borib, yana minbarga chiqib:
«Ey odamlar, men sizlarga ayollarning mahrini to‘rt yuz dirhamdan ortiq qilmaslikni amr qilgan edim. Endi kim o‘z molidan qancha xohlasa, beraversin. Umar xato qildi. Ayol kishi to‘g‘ri aytdi», dedi».
Yo Ilohim! Bu qanday jasorat?!
Oddiy bir ayol dunyoni larzaga solib, o‘sha paytning eng katta ikki imperiyasini qulatib, yurgan yo‘lida menman degan zo‘ravonlarni zir titratib, hammani o‘z og‘ziga qaratib turgan zabardast xalifa Umar ibn Xattob roziyallohu anhuning minbardan turib aytgan so‘zini ko‘pchilikning oldida ochiqdan-ochiq tanqid qilsa-ya!
U ayolning yuragi qanday yurak ekan o‘zi?!
U ayol bunchalik jur’atni qayerdan olgan?!
U ayolga o‘ziga o‘xshaganlarining haqlarini himoya qilishni kim o‘rgatgan?
Ha, u ayolning yuragi – islomiy yurak!
U bunchalik jur’atni Islomdan olgan!
U ayolga o‘ziga o‘xshaganlarining haqlarini himoya qilishni Islom o‘rgatgan!
Yo Ilohim! Bu qanday jasorat?!
Dunyodagi eng kuchli jamiyatning eng kuchli rahbari do‘stu dushmanning oldida oddiy bir ayolning tanqidini indamay eshitib tursa va tanqiddan so‘ng ko‘pchilikning oldiga, minbarga chiqib, o‘z xatosini tan olsa, bu ulkan jasorat emasmi?!
Bunday jasoratni kim sodir eta oladi?!
Dunyodagi eng kuchli jamiyatning eng kuchli rahbarining do‘stu dushmanning oldida oddiy bir ayolning tanqidini indamay turib eshitishi Islomda jasorat emas, o‘z burchini ado etish deb ataladi!
Dunyodagi eng kuchli jamiyatning eng kuchli rahbarining oddiy bir ayolning tanqididan so‘ng minbarga chiqib, ko‘pchilikning oldida o‘z xatosini tan olishi jasorat emas, o‘zining bandaligini tan olishidir!
Bunday jasoratni faqatgina Islom ta’limotlarini o‘ziga to‘laligicha singdirib, to‘laqonli islomiy hayot kechiradigan kishigina sodir etishi va buni oddiy hol deb bilishi mumkin!
«Hadis va hayot» kitobining 23-juzidan olindi
Muhimi qalbdagi narsa, cho‘ntakdagi emas
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamga kelib: «Men qiynalgan kishiman», dedi. Ya’ni, och ekanini bildirdi.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam xotinlaridan biriga ovqat so‘rab odam yubordilar. «U zotni haq ila jo‘natgan zotga qasam ichib aytamanki, uyimda suvdan boshqa hech narsa yo‘q!» dedi u.
Xuddi shunday qilib barcha xotinlariga ovqat so‘rab odam jo‘natdilar. Ularning bari yuqoridagidek javob berdi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bu kecha bu odamni kim mehmon qiladi, Alloh unga rahm qilsin», dedilar. Shunda ansorlardan bir kishi turib: «Yo Allohning Rasuli! Uni men mehmon qilaman», dedi. So‘ngra uni uyiga olib ketdi. Borib xotiniga bunday dedi:
— Bu odam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mehmonlari. Unga taom hozirla!
Xotin dedi:
— Bolalarimizning ovqatidan boshqa ovqat yo‘q.
Er dedi:
Bolalaringni uxlatib ovqatni olib kel. Mehmon ovqatga qo‘l uzatganida chiroqni o‘chirib qo‘y. Biz qorong‘ida o‘zimizni ovqat yeyayotgandek ko‘rsatamiz. Ammo yemaymiz. Mehmon shunda ozgina ovqatga to‘yadi.
Ular shunday qilib och uxlashdi. Mehmon to‘ydi. Ertalab ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga borishgach, u zot dedilar:
— Alloh taolo sizning ishingizdan ajablandi. Siz haqingizda Qur’on nozil qildi:
«Garchi o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham (boshqalarni) o‘zlaridan ustun ko‘radilar. Kim o‘z nafsining baxilligidan saqlansa, unday kishilar ha, ana o‘shalar najot topguvchilardir» (Hashr surasi, 9-oyat).
Dunyo charxpalakdir. Zamon aylanib turadi. Bugun puling bor. Ertaga yo‘q, ishing orqaga ketadi. Bugun faqirsan, ammo ertaga boyib ketishing mumkin. Faqirlik ayb emas, boylik fazilat emas.
Muhimi qalbdagi narsadir, cho‘ntakdagi emas. Muhimi insonning boylik va faqirlik paytidagi axloqidir.
Tasavvur qilyapsizmi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hech bir ayollari uyidan ovqat topilmayapti! U kishi Allohning Rasuli bo‘lish bilan birga davlat rahbari ham edilar. Uylarida suvdan boshqa hech vaqo yo‘g‘-a?!
Faqirlikni uqubat, boylikni esa mukofot deb o‘ylashdan ehtiyot bo‘ling. Dunyo bor-yo‘g‘i imtihon, xolos. Imtihon savollari qanchalar qiyin bo‘lmasin, o‘tirib qolmang.
Aqlli inson boshqalarning hojatini chiqarishga harakat qiladi. Ularni qiyin ahvolda qoldirmaydi. Kishilarga ehson qilganingizda ular o‘zini aybdor va nuqsonli sanashmasin!
Bemor kishining faqirligini bilib qolsangiz, u so‘rashidan oldin ahvolidan xabar olishingiz oqilona ishdir. Ba’zilarning iffati so‘rashdan to‘sadi. In’omning eng afzali insonlarning iffatni ehtirom qilib, obro‘larini muhofaza qilib berilgan in’omdir!
Ehson qilishning ham odoblari bor. Bir kishiga hammaning oldida sadaqa yoki ehson bersangiz, uni xijolatga qo‘yasiz, iffatini jarohatlaysiz, ojizligini yuziga solgandek bo‘lasiz... Bunaqa sadaqa-ehson qilgandan ko‘ra, qilmaganing afzaldir!
Yuqorida keltirilgan ansoriyning odobiga boqing. Ovqati ozligi uchun xotiniga chiroqni o‘chirishni buyurdi. Maqsadi mehmonni xijolat qilmaslik edi. Chiroq yonib turganida mehmon ovqatning kamligini ko‘rib, uyalib, ovqat barchaga yetishi uchun ehtimol to‘yib yeya olmasdi.
Kishilardan noqulaylikni ketkazish ham ularni xotirjam qilishdir. Xotirjam qilish esa, ibodatdir!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi