Sayt test holatida ishlamoqda!
16 Dekabr, 2025   |    ,

Toshkent shahri
Tong
06:17
Quyosh
07:42
Peshin
12:24
Asr
15:14
Shom
16:59
Xufton
18:18
Bismillah
16 Dekabr, 2025, ,
Yangiliklar

Musulmon olamida “Qutblar qutbi” degan nom olgan avliyoni bilasizmi?

10.02.2025   13141   7 min.
Musulmon olamida “Qutblar qutbi” degan nom olgan avliyoni bilasizmi?

Vatanimiz tarixidagi 10 fevral sanasi bilan bog‘liq ayrim voqealar bayoni.
 

1490 yil (bundan 535 yil oldin) – O‘rta osiyolik mutafakkir, naqshbandiya tariqati rahnamolaridan Xoja Ahror Valiy Samarqandning Kamongaron dahasida olamdan o‘tdi (ba’zi adabiyotlarda uning vafoti sanasi turlicha keltirilgan). “Rashahot” asari muallifi Faxruddin Ali Safiyning yozishicha, hazratning joni uzilishi bilan Samarqandda qattiq zilzila bo‘lib, yerdan chang-to‘zon ko‘tarilgan. 
 

Ma’lumot o‘rnida qayd etish joizki, bu zotning asl ismi Ubaydullo bo‘lib, Ahror iborasi hur, olijanob ma’nosidagi laqabdir. Musulmon dunyosida 356 avliyo o‘tgan bo‘lib, ulardan uch nafari “Qutb ul-Aqtob” (“Qutblar qutbi”, ulug‘ darajaga yetgan avliyo) sifatida e’tirof etilgan. Shu uch zotning biri Xoja Ahror Valiy bo‘lgan. 
 

Tarixdan ma’lumki, Xoja Ahrorni bir nechta faxrli nomlar bilan atashgan. Zotan, Alisher Navoiy bu zotni “Qutbi tariqat” deb e’tirof etgan bo‘lsa, Abdurahmon Jomiy “Ka’bai maqsud” deb bilgan. Zahiriddin Muhammad Bobur esa “Hazrat Xoja Ubaydullo” deb hurmat bilan tilga olgan. 
 

1897 yil (bundan 128 yil oldin) – navoiyshunos va matnshunos olim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi Porso Shamsiyev tavallud topdi (vafoti 1972 yil). U Navoiyning “Muhokamat ul-lug‘atayn”, “Majolis un-nafois”, “Mahbub ul-qulub” va boshqa asarlarining ilmiy-tanqidiy matnini nashrga tayyorlagan hamda shoir asarlarining 15 jildligini nashr etishda faol qatnashgan.
 

Porso Shamsiyev “Xamsa”ning ilmiy-tanqidiy matnini yaratib, mazkur matn yuzasidan amalga oshirilgan matnshunoslik tadqiqotlarini doktorlik dissertatsiyasi sifatida himoya etgan. U Britaniya muzeyida saklanayotgan va Abdujamilga nisbat berilgan “Tuhfat ul-salotin” asari mikrofilmini o‘rganib, uning Navoiy g‘azallaridan olingan va Abdujamil xattot tomonidan ko‘chirilgan shohbaytlar ekanini va mavzu bo‘yicha 45 faslga bo‘linganini aniqlagan. 
 

1923 yil (bundan 102 yil oldin) – Xorazm respublikasi hukumatining qaroriga ko‘ra Xorazm Iqtisodiy Kengashi qayta tashkil qilindi. Iqtisodiy Kengash raisi etib A.Usmonov tayinlandi. Mazkur kengash dastlab 1921 yil mayda tashkil etilib, 1922 yil iyulda tugatilgan edi.
 

1924 yil (bundan 101 yil oldin) – Buxoro respublikasi Iqtisodiy Kengashi majlisida paxta ekiladigan maydonlarni ko‘paytirish maqsadida dehqonlarga 1 million rubl miqdorida qarz berishga qaror qilindi. Bu vazifa O‘rta Osiyo Qishloq xo‘jalik banki zimmasiga yuklatildi.
 

1939 yil (bundan 86 yil oldin) – Sirdaryo viloyatidagi Sirdaryo, Farg‘ona viloyatidagi Dang‘ara tumanlari tashkil etildi. 
 

1940 yil (bundan 85 yil oldin) – O‘zbekiston Kompartiyasi Markaziy Komiteti va O‘zbekiston hukumati “Katta O‘zbekiston traktini qurish to‘g‘risida” qaror qabul qildi. Toshkent, Samarqand, Buxoro, Surxondaryo viloyatlarini kesib o‘tib, Toshkentdan Termizgacha borishi lozim bo‘lgan, xalqning kuchi bilan 1940–1941 yillarda hashar yo‘li bilan qurilgan bu trakt keyinchalik o‘z atrofidagi tumanlar iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim rol o‘ynadi.
 

1943 yil (bundan 82 yil oldin) – hashar yo‘li bilan Sirdaryoning o‘rta oqimida joylashgan Farhod gidroelektr stansiyasi qurilishi boshlandi. Uning bunyod etilishi haqidagi qaror 1942 yil 18 mayda qabul qilingan edi. 1948 yilda uning birinchi gidroagregati ishga tushirilib, 1949 yil iyun oyidan o‘rnatilgan umumiy quvvati 126 MVt bo‘lgan 4 ta gidroagregatli stansiya to‘la quvvat bilan ishlay boshladi. Farhod gidroelektr stansiyasi 1951 yilda sanoat foydalanishiga qabul qilindi. 
 

Farhod gidroelektr stansiyasining qurilishi noyob arxeologik topilmalar, qadimiy yozuvlarning aniqlanishiga ham yordam bergan. Mana shunday noyob topilmalardan biri Garpokratning tosh shaklidir. Qadimda go‘daklar sog‘lig‘ini asrovchi “iloh”ni oddiygina “Bolalar xudosi” deb ataganlar. Bunday vazifani Misr “xudo”si Garpokrat ham bajargan. Misr afsonalariga ko‘ra, yer osti “xudo”si Osirisning xotini Isida o‘z o‘g‘lini Garpokrat, ya’ni “begunoh, g‘aroyib chaqaloq” deb atagan. 
 

Tarixchi A.Mirboboyevning yozishicha, Markaziy Osiyoda Garpokratning yagona tosh shakli 1947 yili Farhod gidroelektr stansiyasi qurilishi vaqtida Sirdaryodan topilgan edi. U xrizolitdan ishlangan tumorga labiga barmog‘ini tekizib turgan chaqaloq qiyofasida tasvirlangan. Mazkur obrazni qadimdan ko‘chib yuruvchi deyish mumkin. Chunki islomgacha bo‘lgan davrda bolalarning, ayniqsa, chaqaloq yoshidagilarning ko‘p o‘limi ona ayollarni kimga mansub bo‘lishidan qat’i nazar har qanday “iloh”lardan yordam so‘rab iltijo qilishlariga majbur etgan.
 

1993 yil (bundan 32 yil oldin) – Toshkentda O‘zbekiston Respublikasi Xalqaro pochtamti tuzildi.
 

2014 yil (bundan 11 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O‘zbekiston Qishloq xo‘jaligi ilmiy-ishlab chiqarish markazi faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi. 
 

2017 yil (bundan 8 yil oldin) – Birlashgan Millatlar Tashkilotining Orolbo‘yi mintaqasi uchun inson xavfsizligi bo‘yicha ko‘p sheriklik fondi tashkil qilindi. Bu orqali Orol dengizi fojeasidan zarar ko‘rgan aholining turmush sharoitini yaxshilash va mustahkamlash dasturi amalga oshirila boshlandi.
 

2018 yil (bundan 7 yil oldin) – Isroil, Indoneziya, Koreya, Malayziya, Singapur, Turkiya va Yaponiya davlatlari fuqarolari hamda O‘zbekistonga muntazam aviaqatnovlarni amalga oshiruvchi xorijiy aviakompaniyalar havo kemalari ekipajining a’zolari uchun 30 kunlik muddatga vizasiz rejim belgilandi.
 

2020 yil (bundan 5 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Binar (ikkitalik) himoya tizimi asosida talabgorlarga fan doktori (DSc) va falsafa doktori (RhD) ilmiy darajalarini berishni tashkil qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
 

2021 yil (bundan 4 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasining “Xalqlar do‘stligi kunini belgilash to‘g‘risida”gi qonuni qabul qilindi. Mazkur qonunga asosan, 30 iyul – Xalqlar do‘stligi kuni etib belgilandi.
 

2021 yil (bundan 4 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Prezideti “Qonunchilik hujjatlari ijrosini samarali tashkil etishda davlat boshqaruvi organlari va mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari rahbarlarining shaxsiy javobgarligini kuchaytirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonni imzoladi.
 

2021 yil (bundan 4 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosiga bosqichma-bosqich to‘liq o‘tishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.
 

2022 yil (bundan 3 yil oldin) – O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Qadimiy yozma manbalarni saqlash va tadqiq etish tizimini takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

 

Alisher EGAMBЕRDIYEV tayyorladi

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy rahimahulloh

15.12.2025   3108   10 min.
Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy rahimahulloh

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Milodiy XV asrning yarmiga qadar yer yuzida insonlarni hidoyatga boshlovchi, ularga ilm o‘rgatib, ruhiy tarbiya beruvchi, ichki olamiga go‘zal naqshlar soluvchi, hidoyat mayoqlari bo‘lgan ulamolar, tariqat va tasavvuf murshidlari ko‘p edi. Lekin vaqt o‘tishi bilan ular birin-ketin boqiy dunyoga rihlat qildilar. Ularning vafotlaridan so‘ng insonlarni nur yuzli zotlarni ko‘rmaslik qo‘rquvi chulg‘ab oldi.

Alloh taoloning va’dasi – haq, bunga aslo shak-shubha yo‘q. Buyuk Robbimiz hech qachon habibi Muhammad sollallohu alayhi va sallamning ummatini yordamsiz qoldirmaydi. Darhaqiqat, shunday bo‘ldi ham. Musulmon olami G‘arbiy Panjobdagi Jhang shahridan ufqqa hidoyat mayog‘i bo‘lib ko‘tarilgan oyni ko‘rdi. Uning nuri juda tezlik bilan butun ufqni yoritdi. Qaqrab yotgan dillar rahmat bulutining yomg‘iridan qonib-qonib icha boshladi. Qo‘rquv va noumidlik o‘rnini ishonch va umid egalladi. U ulug‘ zot ulamolar va solihlar suyuklisi, shariat va tariqat piri hazrat Mavlono Pir Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy Mujaddidiy edi.


Tavallud topishlari va yoshlik yillari

Hazrat 1953 yil 1 aprelda Hindistonning Panjob viloyati Jhang shahrida tug‘ilgan. Otasining ismi Alloh Deyeta hofizi Qur’on bo‘lib, Alloh roziligi uchun Qur’ondan dars berardi. Har kuni tahajjuddan keyin Qur’oni karimdan 3-4 pora tilovat qilish odati bor edi. Hazratning volidasi ham obida, soliha, taqvodor ayol edi. U zot onalarini bunlay xotirlaydi: “Men uch yoshimgacha onam bilan birga uxlardim. Kechalari uyg‘onib qolsam, volidam oldimda bo‘lmas edi. Har gal onamni joynamoz ustida tahajjud namozini o‘qiyotganini ko‘rardim. Onam namozini tugatishini ancha kutardim. Namozdan so‘ng yig‘lab uzoq duo qilardi. Onamning tahajjud namozida yig‘laganidek birovning bunchalik ko‘p yig‘laganini ko‘rmaganman. Ba’zan mening ismimni tilga olib, duo qilardi, bundan juda xursand bo‘lib uxlar qolar edim.


Boshlang‘ich ta’lim va tarbiya

Hazratning ta’lim va tarbiyasida u zotning akasi Malik Ahmad Alining hissasi katta bo‘lgan. U kishi qattiqqo‘l va mehribon edi. Hamisha ukalarini yomon xulqli bolalar bilan do‘stlashish va suhbatlashishdan uzoq qilgan.

Mavlono Zulfiqor Ahmad maktab va kollej darslaridan tashqari, Qur’oni karimni to‘liq yod olib, Qur’on hofizi bo‘ldi. Fors va arab tilidagi asarlarni, sarf-nahv (arab tili grammatikasi)ni, ayniqsa, hadisi sharifga doir bir qancha kitoblarni qunt bilan o‘qidi.


Ilohiy muhabbat otashi

Bu davrga kelib hazrat “G‘unyatut tolibiyn”, “Kashful mahjub” va shu kabi kitoblarni o‘qib, juda qattiq ta’sirlanadi. Qalbida muhabbat uchqunlari alanga ola boshlaydi.

Hazratga Shayxul Hadis Mavlono Zakariyo rahmatullohi alayhning “Fazoili zikr” nomli kitobida kelgan bir voqea juda qattiq ta’sir qiladi. Ushbu hikoyada Sirri Saqatiy rahmatullohi alayh aytadi: “Men Jurjoniy hazratlarini quruq talqonni chaynamasdan tanovul qilayotganini ko‘rdim. Shunda men “Axir, bu quvvat bo‘maydi. Non yesangiz-chi”, dedim. Shunda u zot: “Nonni chaynash va talqon yeyish uchun sarflanadigan vaqtni hisoblab chiqib, juda ko‘p vaqt isrof bo‘lishini bildim. Bu vaqtda yetmish marta “Subhanalloh” deb zikr qilish mumkin. Shu bois, yetmish yildan beri non yemayman”, deb javob beradi.

Bu voqea hazratning hassos tabiatiga shu darajada ta’sir etadiki, u zot ertayu kech, har holatda “Subhanalloh” zikrini tilidan tushirmaydi. Buning natijasida hazrat o‘ziga kamgaplik, oz yeyish, kam uxlashni odat qildi. Hazrat ikki yarim yil “Subhanalloh” zikrini tilidan qo‘ymadi. Ikki yil davomida har kun hojat namozini o‘qib Allohdan: “Yo Ilohiy, biror-bir komil piri murshidga uchrashtirgin, uning suhbatini menga nasib etgin”, deb duolar qildi.


Ilohiy rahmat jilvasi

Alloh taolo hech qachon xolis duoni rad qilmagan, qilmaydi ham. 18 yoshida hazrat bilan bog‘liq ajoyib voqea yuz berdi. Mavlono Zulfiqor Ahmad masjidda e’tikofda edi, tahajjud namozidan so‘ng zikrlardan forig‘ bo‘lgach, tong otishiga chamasi bir soatcha vaqt qolganda, joynamoz ustida uxlab qoladi va tushida hazrat Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhuni ko‘radi. U zot barmoqlarini hazratning qalbga qo‘yib, “Alloh…”, “Alloh…” “Alloh…”, deydilar. Hazrat uyg‘onib ketadi, butun badani esa titrar edi.


Ustoz tutishlari

Bu voqeadan so‘ng hazrat namoz, zikr, tilovatlarida ajib bir lazzat tuya boshlaydi. Qalbi qattiqroq, lekin yoqimli tarzda ura boshlaydi. Hatto bir necha kun ko‘kslarini bog‘lab yuradi. Oxiri universitetdagi do‘stlari Janob Muhammad Aminga bo‘lib o‘tgan voqeani aytib beradi. U kishi Lohurga borib, Shayx Vajihuddindan maslahat oladi. Unga piri komil Abdulloh rahmatullohi alayhga xat yozishni tavsiya qilishadi. Xatga bir necha kundan keyin bunday mazmundagi javob keladi: “Ma’lum bo‘lgan narsa shuki, sizning qalbingiz ravshan bo‘libdi. Darhol bir ustozdan ta’lim oling, Alloh taolo siz bilan yuz minglab insonlarni hidoyatga boshlaydi. Agar ustoz tutmasangiz, la’natlangan shayton sizni fitnaga solishi mumkin”.

Bu xatni o‘qigach, hazrat Zulfiqor Ahmad o‘sha davrning mashhur naqshbandiya tariqatining Shayxi Mavlono Sayyid Zavvor Husayn Shoh rahmatullohi alayhning huzuriga borib, u zotni ustoz tutib, ta’lim oladi. Ustozlari vafotidan so‘ng, o‘sha davr naqshbandiya tariqatining yetuk murshidi hazrat Xoja G‘ulom Habibdan ta’lim olishni davom ettiradi.

1983 yil ustozidan xalfalik maqomini oladi va naqshbandiya tariqati asosida insonlarga ta’lim bera boshlaydi. Natijada naqshbandiya tariqatining yetuk shayxlaridan biriga aylanadi.

Albatta, avliyolarning karomatlari haqdir. Bundan bir necha yil oldin Xoja Mavlono Abdulloh: “Alloh sizni sababchi qilib yuz minglab insonlarni hidoyatga boshlaydi”, degan edi. Hozirgi kunda Shayx Mavlono Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hazratning shogirdlari va izdoshlari million nafardan oshib ketdi.

Hazrat zamonamiz muammolarini naqshbandiya tariqatining ta’limotiga ko‘ra, mohirona va zamonaviy misollar bilan tushuntirib beradi. Shayx hazratning nutq va ma’ruzalari diltortar bo‘lib, ruhiy tarbiyani isloh qilishga qaratilgan. Hazratning ma’ruza va suhbatlarini insonlar ko‘zda yosh bilan tinglab, gunohlariga chin ko‘ngildan tavba qilishadi. Eng muhimi, hayotda sunnatga amal qilishni odat tusiga kiritishadi.

Shayx Zulfiqor Ahmad hazratning asarlari kitobxonlar orasida qo‘lma-qo‘l, sevib mutolaa qilinadi. U zot diniy va dunyoviy ilmlarni puxta egallagani, bir necha xorijiy tillarda bemalol ma’ruza qilishi tufayli XXI asrda naqshbandiya tariqati ta’limotlarini nafaqat Osiyo, balki Yevropa va AQSHda ham keng targ‘ib qilmoqda. Hazrat yetmishdan ortiq mamlakatlarga, xususan, bir necha marta O‘zbekistonga ham tashrif buyurgan. U zot safarlarini xotirlab “Lohur se to xake Samarqandu Buxoro” (Lohurdan Samarqand va Buxoro tuproqlarigacha) nomli kitob yozgan.

Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hazrat Xoja Muhammad Abdulmolik Siddiyqiyning Qur’on hofizi bo‘lgan kichik qizlariga uylangan. Ulardan ikki o‘g‘il: Mavlono Pir Habibulloh Naqshbandiy va Mavlono Sayfulloh Naqshbandiy dunyoga kelgan.

Ta’lim olgan joylari

– 1967 yil – o‘rta maktab

– 1971 yil – Panjobda o‘rta maxsus ta’lim (kollej)

– 1976 yil – Lohurda elektr muhandisligi ixtisosligi

– 1990 yil – Shvetsiyada o‘z sohasi bo‘yicha malaka oshirgan

Diniy ta’lim yo‘li

– Otasidan Qur’onni to‘liq yod olgan.

– Jomiya Rehmaniya Jahaniya Mandi universitetida hadis fanidan to‘liq hadis davrasida bilim oldi.

– Jomia Qasim ul-ulum Multan universitetida ham hadis fanidan to‘liq hadis davrasida ishtirok etdi.

– 1971 yil Naqshbandiya tariqati va tasavvuf ta’limotidan Shayx Mavlono Sayyid Zavvor Husayn Shoh rahmatullohi alayhdan saboq oladi.

– 1983 yil Naqshbandiya tariqati va tasavvufdan hazrat Xoja G‘ulom Habib rahmatullohi alayhdan ta’lim oladi.


Yozgan kitoblari

“Ilohiy ishq”, “Ishqi Rasul”, “Habibimiz hayotlari”, “Suluk darajalari”, “Suluk maqomotlari”, “Naqshbandiya tariqatining zikrlari”, “Naqshbandiya shayxlari silsilasi”, “Dil davosi”, “Qalb xotirjamligi”, “Foydali ilm”, “Namunali ayol”, “Gunohlardan qanday saqlanamiz?”, “Erkak kamolotida ayolning o‘rni”, “Noumid bo‘lmang”, “Imonning ahamiyati”, “Qalbni poklash usullari”, Mag‘firat qilinish shartlari”, “Ayollar uchun islohiy tarbiyalar”, “Turmushning namunali ko‘rinishi”, “Muslima ayollar uchun yo‘riqnoma”, “Tasavvuf va suluk”, “Odobli nasibalidir”, “O‘limga tayyorlanish”, “Lahurdan Buxoro va Samarqand tuproqlarigacha”, “Islomning ayollarga mehribonligi”.

Xulosa o‘rnida shunday deyish mumkin, insoniyat taraqqiyoti tarixida shunday shaxslar bo‘lganki, ularning faoliyati mahalliy, madaniy hudud chegarasidan tashqariga chiqibgina qolmay, balki davrlar chegarasini yorib o‘tib, g‘oyalar rivojlanishida umumjahon jarayonining bir qismiga ham aylangan. Ularning asarlari barcha nodir hodisalar singari avval o‘tganlar tajribalarni eng qimmatli tomonlarini o‘zida gavdalantiradi, jamiyat ilmiy fikri hamda ma’naviy madaniyatning keyingi ko‘p asrlarda sodir bo‘ladigan olg‘a harakatini belgilab beradi. Mana shunday buyuk siymo bu so‘zsiz shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiydir.

Nodir Odinayev  

Maqolalar