Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Alloh taolo: «Qur’on o‘qigan chog‘ingda, Allohdan quvilgan shayton(sharri)dan panoh so‘ragin», degan (Nahl surasi, 98-oyat).
Ya’ni, avval «A’uzu billahi minash-shaytonir rojiym»ni aytib turib, keyin Qur’on qiroatini boshlagin, deyilmoqda.
«A’uzu billahi»ni aytish Qur’oni Karim tilovati uchun tilni poklaydi, kishini Allohning Kitobi bo‘lmish Qur’oni Karimni o‘qishga tayyorlaydi, shaytonning vasvasasidan saqlaydi, butun vujudi va shuurini Alloh tomon buradi.
Xuddi shu oyati karimadan ulamolarimiz Qur’on o‘qishni boshlamoqchi bo‘lgan har bir insonga «A’uzu billahi»ni aytish vojibligi hukmini chiqarganlar. Chunki Alloh shunga amr qilmoqda. Allohning amri har bir mo‘minga vojibdir. Uni qilmagan odam gunohkor bo‘ladi.
عَنْ أَبِي سَعِيدٍ t قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ r إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَاةِ بِاللَّيْلِ كَبَّرَ ثُمَّ يَقُولُ: سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ، وَتَبَارَكَ اسْمُكَ، وَتَعَالَى جَدُّكَ، وَلَا إِلَهَ غَيْرُكَ، ثُمَّ يَقُولُ: اللهُ أَكْبَرُ كَبِيرًا، ثُمَّ يَقُولُ: أَعُوذُ بِاللهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ مِنْ هَمْزِهِ وَنَفْثِهِ وَنَفْخِهِ. رَوَاهُ أَصْحَابُ السُّنَنِ.
Abu Sa’iyd roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:
«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kechasi namozga tursalar, takbir aytar edilar va so‘ngra:
«Subhanakallohumma va bihamdika va tabarokasmuka va ta’ala jadduka va laa ilaaha g‘oyruk», der edilar.
Keyin esa «Allohu akbaru kabiyro», undan keyin «A’uzu billahis-samiy’il a’liymi minash shaytonir rojiymi min hamzihi va nafsihi va nafxihi», der edilar».
«Sunan» egalari rivoyat qilganlar.
Sharh: Imom Termiziy «Ushbu hadis bu bobdagi eng mashhur hadisdir», deganlar.
Hanafiy va Hanbaliy mazhablari sanoga ushbu duoni o‘qishni ixtiyor qilganlar. Duoning ma’nosi:
«Allohim! Sening O‘zingni poklab yod etaman va Senga hamdu sano aytaman. Isming muborak bo‘ldi. Sha’ning oliy bo‘ldi. Sendan boshqa ma’bud yo‘q».
U zot so‘ngra:
«A’uzu billahis samiy’il a’liymi minash shaytonir rojiymi min hamzihi va nafsihi va nafxihi», deb turib, namoz qiroatini boshlar ekanlar.
«Hadis va hayot» kitobining 4-juzi
asosida tayyorlandi
Afv – o‘ch olishga qodir bo‘la turib, toyilish va xatolardan o‘tib kechirib yuborish demakdir. Buning yana bir ma’nosi adovat va nafrat kabi illatlarni qalbdan ketkazish bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu borada: “Qiyomat kunida jarchi nido qilib: “Allohning zimmasida savobi borlar tursin va jannatga kirsin”, deyiladi, dedilar. Sahobalar: “Allohning zimmasida ajri borlar kimlar?” – deb so‘rashdi. Nabiy alayhissalom: “Odamlarni afv qilib yuboruvchilar” [1], deb javob berdilar.
Agarda siz ham Allohning zimmasida ajri borlar qatorida bo‘lishni istasangiz sizga yomonlik qilgan, sizning haqqingiz borasida xato qilgan kishining xato va kamchiliklarini kechirib yuboring. Axir Alloh taolo: «...Bas, kimki afv etib (o‘rtani) tuzatsa, bas, uning mukofoti Allohning zimmasidadir. Albatta, U zolim (tajovuzkor)larni sevmas»[2], deydi.
Sizga nisbatan xato qilgan kishilarga yumshoq munosabatda va sabrli bo‘lish, sizni ulushingizdan mahrum qilganlarga ham ziqnalik qilmaslik, siz bilan aloqani uzmoqchi bo‘lganlar bilan ham aloqani ushlab qolish, uzilganlarini tezlik bilan qayta yo‘lga qo‘yish – bularning bari qandayin axloq ekanini ko‘ringki, ular o‘z sohibini qiyomat kunida yuksak martaba va maqomlarga erishtiradi.
Rivoyatlarda kelishicha, bir a’robiyni tuhmat qilgani sababli sultonning huzuriga keltirishibdi. U yo‘l-yo‘lakay «Mana mening kitobimni o‘qinglar» degan oyati karimani tilovat qilib boribdi. Atrofdagilardan biri unga qarata: “Bu qiyomat kuni aytiladi, bugun emas”, debdi. A’robiy javob berib: “Xudo haqqi, bu kun qiyomat kunidan-da yomonroq. Chunki qiyomat kunida mening yomonliklarim bilan birga yaxshiliklarim ham ko‘rsatiladi va hisobga olinadi. Bugun mening yomonliklarimni e’tiborga olyapsizlar-u, yaxshiliklarimni inobatga olarmidingiz?!” – debdi.
Siz otasiz! Farzandingiz bir marotaba xatoga yo‘l qo‘ydimi, bunday vaziyatda uning barcha yaxshiliklarini unutib yubormang.
Mabodo do‘stingiz sizga nisbatan bir gal xato ish qilib qo‘ysa, siz u bilan birga yelkama-yelka turib o‘tkazgan yaxshi kunlaringiz va uning chiroyli do‘stligi va sadoqatini esdan chiqarmang.
Muhammad ibn Abu Bakr rahmatullohi alayh bunday deydilar: “Ey inson! Sen va Robbing o‘rtasida O‘zidan boshqasi bilmaydigan xato va kamchiliklaring bor. Alloh ularni kechirib yuborishini xohlaysan. Agar rostdan ham shu gunohlaring afv etilishi ishtiyoqida bo‘lsang, u holda U Zotning bandalaridan o‘tgan xatolarni kechir va afv et. Alloh sening xatolaringdan kechishini istasang, sen ham bandalarining xatolarini o‘tib yubor”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Tabaroniy hasan sanad bilan rivoyat qilgan.
[2] Shuro surasi, 40-oyat.