Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Iyul, 2025   |   29 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:34
Quyosh
05:11
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:52
Xufton
21:21
Bismillah
24 Iyul, 2025, 29 Muharram, 1447

Shariatda zarurat taqozosi

14.06.2022   1818   5 min.
Shariatda zarurat taqozosi

Payg'ambarimiz alayhissa­lom bunday marhamat qilganlar: “Halol ochiq-oydindir, harom ham ochiq-oydindir. Ular orasida ko'p odamlar bilmaydigan shubhali narsalar bor. Kim shubhali narsalardan saqlansa, dini va sha'ni uchun o'zini pok tutibdi. Kim shubhali narsalarga tushsa, xuddi qo'­riqxona atrofida cho'ponlik qilib, unga o'tib ketay degan cho'ponga o'xshaydi. Ogoh bo'ling! Albatta, har bir podshohning qo'riqxonasi bordir. Ogoh bo'­ling! Albatta, Allohning er­dagi qo'riqxonasi – harom qil­gan narsalaridir. Ogoh bo'ling! Tanada bir parcha go'sht bor, u sog'lom bo'lsa, butun tana sog'­lom bo'ladi. U buzilsa, butun tana buziladi. Ogoh bo'ling! O'sha narsa qalbdir” (Imom Buxo­riy va Imom Muslim rivoyati).

Shariatda halol va harom nozik, murakkab masala hisob­lanadi. Qilni qirq yorgan fa­qihlar ushbu masalani ham eng nozik nuqtalarigacha o'rgandilar. Ular bu masalaga bag'ishlangan mashhur fiqhiy qoida:الضرورات تبيح المحظورات – “Zaruratlar man etil­ganlarni ham joiz qiladi”ni ishlab chiqdilar.

“Zaruratlar man etilganlarni ham joiz qiladi” – hojat, ehtiyoj va mashaqqatlarni qamrab olib, odamlarga engillik va osonlik tug'dirilishi uchun shariatga kiritilgan ahamiyatli fiqhiy qoi­dalardan biridir. Ushbu qoida bugungi kunda ham dolzarbligini yo'qotgan emas. Chunki hozir hojatlar har qachongidan ko'ra ko'paygan, tabiiy ehtiyojlar ortgan davrdir. Ana shu qoidaning mohiyatini to'liq anglamasdan, uni noto'g'ri talqin qilish hollari kuzatilmoqda. Ma­salan, zamonaviy fotosuratlar va videolavhalar ommalashib ketdi. Lekin aksariyat insonlar ulardan to'g'ri foydalanish o'rniga, fahsh ishlarni tarqatish bilan ovora.

Behuda suratga tushib, tarqatishning oqibatlari haqida to'xtalmoqchimiz.

Nazarlanish. Alloh taolo Payg'ambarimiz alayhissalomga xitob qiladi: «Va kofirlar zikrni eshitayotganlarida seni ko'zlari bilan toydirmoqchi bo'ldilar va, albatta, u jinnidur, derlar» (Qalam surasi, 51-oyat). Oyatdagi “Ko'z bilan toydirish”ning ikki xil ma'nosi bor. Biri – adovat va dushmanlik nazari bilan haq yo'ldan toydirish, adashtirish. Ikkinchisi, nazar orqali jismoniy zarar etkazish, yiqitish, halok qilish.
Oyatning nozil bo'lish sababi haqidagi rivoyat­larda mushriklar Quraysh qabilasidan “ko'zi” bor bir kishini olib kelib, Payg'ambarimiz alay­hissalomga yomon nazar bilan qaratib, zarar etkaz­moqchi bo'lishgani aytiladi.

“Ko'zli” odamlar Bani Asad qa­bilasida ko'p bo'lar ekan. Agar ulardan biri semiz tuyani ko'rganda yomon ko'z bilan qarab: “Hoy qiz, idishni olib borib, manavining go'shtidan olib kel” desa, tuya tezda kasal bo'lib yiqilar, egasi uni so'yib yuborishga majbur bo'lar ekan.

Demak, tarmoqlarga joylashtirilgan suratdagi shaxslarga ko'z tegishi, sehr qilinishi, undan ba'zi kishilar zararla­nib, xasta bo'lishi mumkin.

Maqtanchoqlik. Qur'oni karimda Alloh taolo maqtan­choq va mutakabbir kimsani yoqtir­masligini bunday bayon qiladi: «Odamlarga (kibr­lanib) yuzingni burishtirmagin va erda kerilib yurmagin! Chunki Alloh barcha kibrli, maqtanchoq kim­sa­larni suymas» (Luqmon surasi, 18-­oyat). Kibr – ulkan gunoh. Mo'­min-musulmon kibrlanishga mut­laqo yo'l qo'ymasligi, o'zini ha­misha xokisor, kamtar tutishi lozim. Hayotni Allohga chin ban­dalik qilish bilan bezashi kerak. Maqtanchoqlik hamda kibr bir-biriga juda yaqin, ta'bir joiz bo'lsa, egizak tushunchalar hisoblanadi. Agar biror kishi maqtanchoq bo'lsa, demak, unda kibr bor, shuningdek, kibrli kimsa, albatta, maqtanchoq bo'ladi.

Ko'ngil sindirish. Halqimiz­da “Besh qo'l barobar emas” degan ibora bor. Sinovli dunyo­­da Alloh taolo kimnidir mol-­dunyo, kimnidir faqirlik, kim­nidir far­zand­sizlik va yana kimnidir be­­­tob­lik bilan sinaydi. Umri qi­­yin­chilikda o'tayotganlar ham yo'q emas.

Alloh taolo barchamizga farosat, insofi tav­fiq bersin!

Mirodil MIRJALILOV,

Toshkent viloyati bosh imom-xatibi o'rinbosari

 

"Hidoyat" jurnali 2022 yil 1-sonidan

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Ilmning boshi - sabr

21.07.2025   4035   1 min.
Ilmning boshi - sabr

O‘tgan solihlardan qoida va meros bo‘lgan so‘z bor:


من رام العلم جملة ذهب عنه جملة
."Kimki ilmning hammasini birdaniga o‘rganishni istasa, ilmning hammasidan quruq qoladi"

Oz vaqtda ilmning hammasini o‘rganib olaman, deya xomtama bo‘lgan talaba, ilmning hammasidan bebahra qoladi. Hech narsaga erishmaydi.

Qur’oni karim Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga 23 yil davomida nozil bo‘lgan...

Imom Burhoniddin Marg‘inoniy rahimahulloh "Hidoya" asarini 13 yil mobaynida ro‘zador holda yozganlar...

Imom Buxoriy rahimahulloh "Sahihul Buxoriy"ni 16 yilda, tahorat olgan holda va ikki rakat nafl namoz o‘qib, yozganlar...

Ilm kitoblari harfma-harf va kalima-kalima izohlab o‘rganiladi. Igna bilan quduq qazishga sabr-toqat, oliy himmat, intizom va uzoq vaqt zarur. Shoshqaloqlik va puxtalik bir-biriga zid – hech qachon jamlanmaydi. 

Muhtaram tolibi ilm! Ilmning boshi sabrdir: kitobga sabr qilasiz, ustozga sabr qilasiz, yashayotgan shahringizga sabr qilasiz, hamdarslaringizga sabr qilasiz va hokazo.

Ilm olish lazzatiga erishgach, sabr maqomidan rozilik va muhabbat maqomiga o‘tib olgach hayotingiz mazmuni kitob va ustozlar suhbatiga aylanadi.