Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari

09.06.2022   2400   5 min.
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari

Yurtimizda islom ilmlarining o'chog'i hisoblangan Buxoro, Samarqand yoki Nasaf kabi katta shaharlar bo'lgan. Mazkur shaharlarda o'ziga xos ilmiy maktablar ham yuzaga kelgan. Toshkent shahrini ham xuddi shunday katta ilm markazlaridan biri deyilsa, hech mubolag'a bo'lmaydi. Buning dalili sifatida bugungi kunimizda Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahimahulloh kabi ulamolarning etishib chiqqqanligi bilan isbotlash mumkin.

Shayx Muhammad Sodiq rohimahulloh hijriy 1371 yil 21-rajab – melodiy 1952 yil 15-aprel kuni O'zbekiston Respublikasi Andijon viloyati Asaka tumanida, Niyozbotir qishlog'ida Muhammad Yusuf domla xonadonida tavallud topdi. 1960 yili Muhammad Yusuf domla diniy xizmat yuzasidan Andijonning Buloqboshi tumaniga imom bo'lib saylangach, bu oila mazkur tumanga ko'chib o'tdi. Muhammad Yusuf domla mazkur Buloqboshi tumanida 45 yil imom-xatiblik qilgan va o'z masjidida juma oldidagi mav'iza asnosida vafot etgan.

Yetuk alloma, mujaddid, mufassir, muhaddis, faqih, mutafakkir, murshid, zohid Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rohimahulloh o'z zamonasida islom olamining yirik namoyandasi, ulkan arbob, SSSR Oliy Kengashining xalq deputati, O'rta Osiyo va Qozog'iston musulmonlari diniy idorasining sobiq muftiysi, mustaqil O'zbekistonning birinchi muftiysi, ko'plab xalqaro ilmiy muassasalar, diniy tashkilotlarning a'zosi, o'zbekzabon xalqlarning diniy rahnamosi bo'lgan.

Alloh rahmat qilsin, Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari ixlos va taqvo xonadonida dunyoga keldi. Otasi ustoz Muhammad Yusuf domla Boybo'ta o'g'li rahmatli Andijon viloyatining ko'zga ko'ringan ahli ilmlaridan, taqvo va ibodatda mustahkam, dinu el xizmatida kamarbasta kishi bo'lgan. Alloh rahmatiga olsin, onalari Tilakberdi qizi Sobiraxon ona ham juda sodda, parhezkor, ibodatgo'y, fidokor, samimiy ayol edi. Ustoz Muhammad Yusuf domla va Sobiraxon ona farzandlarining tarbiyasiga qattiq e'tibor berishgandi. Onasi chaqaloqni imkon qadar betahorat emizmasdi. Uni bir lahza ham nazardan chetda qo'ymas edilar. Muhammad Yusuf domla farzandi Muhammad Sodiqning ilm olishiga bor e'tiborlarini qaratgandi. Maktabda a'lo baholarga o'qishiga, uyda mustaqil mutolaa qilishiga alohida ahamiyat berardi.

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf ilm talabini umrining so'nggi onlarigacha tark qilmadi. U bilan birgan Toshkent islom instituti va Buxoradagi Mir arab madrasasida Kavkaz muftiysi Alloshkukr Poshshozoda, Usmonxon Alimov, Rossiya va Qozon muftiysi Tal'a Tojiddin kursdosh bo'lganlar. Checheniston prezidenti Ahmad Qodirov hazratning shogirdi bo'lganlar. U kishi ishlari, mashg'ulotlari nihoyatda ko'p bo'lishiga qaramay, ilmiy bahslari, ta'liflaridan tashqari mustaqil mutolaani ham umrining oxirigacha to'xtatmadi. Shuning uchun ham umri mobaynida qilgan yuzlab safarlarida faqat kitob olib kelardi va o'zi uchun yangi bo'lgan har qanday kitobni o'qib tamomlardi.

Hazratning asarlari uning diniy ilmdagi keng qirrali bilimi va boy ilmiy merosidan dalolat beradi. Ular nafaqat zamonamizning, balki kelasi davrning talabiga ham javob beradi. Asarlarda ko'tarilgan masalalarning dolzarbligi bois, ularga asrlar osha ko'plab sharhlar va hoshiyalar yozilishi tayin.

Allomaning barcha yozgan asarlarini o'qigan kitobxon qisqa fursatda barcha ijtimoiy va ruxiy tarbiyaga oid ilm va ma'lumotlarni o'zida mujassam qiladi. Hususan hanafiy fiqhi bo'yicha mazhabdagi asliy masalalarni o'rganib chiqadi. O'rni kelganda ko'proq fikr yuritib, mujmal joylarini kashf qilishga urinadi. Bu esa, masalani to'g'ri tushuinish malakasini oshiradi.

Hazratning bosib o'tgan shonli tarix yo'lini o'rgangan inson o'zida musofirlik va muqimlik davrida inson qanday holatlarda bo'lishi va o'sha holatlarga tushgan payitda qanaqa yo'llar qo'llashi borasida keng ma'lumotlarni o'zida jamlaydi. Misoli, hazrat Makkada payitlarida onalari vafot etgan. Hazrat bundan qattiq mahzun bo'lganlar. Hattoki, onalarining dafn marosimiga ham kela olmaganlar. Bu gaplar odamlar uchun oddiy hodisaday to'yiladi. Lekin, haqiqiy tafakkur qilib, o'ylagan odam uchun bu narsalarning qalbidan o'tishi va bu voqeani his qilishi o'ta og'ir narsa. Albatta, hazratning boshidan o'tgan har bir voqeada musulmon inson uchun katta bir ibrat bor.

Biz faqatgina hazrat haqlarida qisqa ma'lumot keltirib o'tdik. Yozsak maqola va siyoh tugamaydi. Alloh taolo hazratimizni O'zining rahmatiga bo'rkasin.  Bizni ham u kishi qoldirgan ilmiy merosdan nasibador aylasin!

Hulosa o'rnida shuni aytish joizki, hazratning ilmiy meroslarini chuqur o'rganish, hayotga tadbiq qilish, uning qoldirgan asarlaridan unumli foydalanib, yosh-avlodni ma'rifatli qilish va ularni ham hazrat kabi ulug' olim qilib tarbiyalash, hozirgi zamonamiz talabidir.

Toshkent islom instituti 

4-kurs talabasi Ahadqulov Fayzulloh

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

06.06.2025   2433   4 min.
Mehr-oqibat, shodlik, xayr-saxovat ayyomi

Shukuh


Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.

Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.

Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.

Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.

Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.

Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.

Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.

Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.

Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.

Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.

Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.

Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.

Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!

 

Homidjon ISHMATBЕKOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.

Maqolalar