Islom inson hayotining har bir sohasida o'zining beqiyos ko'rsatmalarini bergan. Zero, Islom inson hayotining bir bo'lagi emas, balki inson hayoti Islomning bir bo'lagidir. Islom jamiyati tom ma'nodagi poklik jamiyatdir. Hamma tomon, hamma narsa pok bo'lishi kerak. Bu jamiyatda zino harom sanaladi. Shuningdek, zinoga sabab bo'ladigan narsalar ham haromdir. Zino insonning ruhiy tinchligini yo'qotadigan razolatdir. Iffatli bo'lish kishiga tinchlik va xotirjamlik baxsh etadi. Bu ulkan gunohlardan bo'lib, shunday qattiq jazoga sabab bo'ladigan og'ir jinoyat to'satdan, o'z-o'zidan sodir bo'lmaydi.
Alloh taolo Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga shunday degan: “(Ey Muhammad,) mo'minlarga ayting, ko'zlarini (nomahram ayollarga tikishdan) to'ssinlar, avratlarini (haromdan) saqlasinlar! Mana shu ular uchun eng toza (yo'ldir). Albatta Alloh ular qilayotgan ishlardan xabardordir. Mo'minalarga ham ayting, ko'zlarini (nomahram erkaklarga tikishdan) to'ssinlar, avratlarini (haromdan) saqlasinlar!..” (Nur surasi, 30-31-oyatlar).
Payg'ambarimiz Muhammad s.a.v. zinodan qaytarib aytadilar: “Ey insonlar! Zinodan qo'rqinglar, unda 6 ta zarar bor. Shundan 3 tasi bu dunyoda, 3 tasi oxiratda bo'ladi. Bu dunyodagilari: zino ruhiy go'zallikni ketkazadi, kambag'allik keltiradi, umrni qisqartiradi. Oxiratdagilarga kelsak, ular – Allohning g'azabi, hisobdan yomon o'tish va jahannam azobidir”.
Abu Hurayra r.a.dan rivoyat qilinadi. Rasululloh s.a.v.: “Zinokor zino qilayotgan vaqtida mo'min holida bo'lmaydi, o'g'ri o'g'rilik qilayotgan vaqtda mo'min holida bo'lmaydi, xamr ichuvchi ichayotgan vaqtda mo'min holida bo'lmaydi va kishi birovning molini zo'rlik bilan olayotganida odamlar u zo'rlik bilan olayotganida undan ko'zlarini yumadigan bo'lishsa, u mo'min holida bo'lmaydi. Sizlardan birortalaringiz jinoyat qilayotganda u mo'min holida bo'lmaydi. Bas, bu narsalarni qilishdan saqlaninglar, saqlaninglar”, dedilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Agar kishi zino qilsa, iymon undan chiqadi va unga soyabon kabi bo'ladi. Agar (zinodan) bosh tortsa, iymon unga qaytadi” (Abu Dovud, Termiziy, Hokim rivoyati).
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Kimki zino qilsa yoki xamr ichsa, xuddi inson boshidan ko'ylagini echib olgandek, Alloh undan iymonni echib oladi” (Hokim rivoyati, sahih hadis).
Alloh taolo inson tanasining ayrim joylariga qarashni man etgan. Buning foydalari bisyor. Nomahramlarga qarashdan ko'zini tiygan odamning qalbi ham, tanasi ham salomat bo'ladi. Qolaversa, nigohni nomahramlardan tiyish bilan juda ko'p yomonliklar oldi olinadi, oilalar tinch bo'ladi. Buning biz bilgan-bilmagan hikmatlari ko'p.
Kimning eri yo xotini bo'la turib fahshga, zinoga yaqinlashsa, u o'ta haddan oshgan odamdir. Ular sof insoniy tabiatdan mutlaqo chetda bo'lgan odamlardir.
Ali roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ey Ali, nazarga nazarni ergashtirma. Albatta, birinchisi sen uchun bezarar bo'lsa ham, boshqasi undoq emas, dedilar” (Imom Abu Dovud va Termiziy rivoyat qilishgan). Birinchi nazar, nomahramga to'satdan tushgani uchun zararsiz hisoblanadi, gunoh bo'lmaydi. Ammo undan keyin yana qayta nazar solishni to'satdan deb bo'lmaydi, bunisi qasddan bo'lgan bo'ladi va gunoh hisoblanadi.
Ushbu ta'limotlar ham Islom jamiyatini pok saqlash, yigit-qiz va erkak-ayollarni turli noshar'iy ishlardan, ulardan kelib chiqadigan noxush oqibatlardan himoyalash uchun kelgandir. Islom shariati hukmi bo'yicha erkak kishining ayollarning yo'lini to'sishi, tegajoqlik qilishi, gap otishi u yoqda tursin, pinhona nazar solishi ham harom, xiyonat hisoblanadi. Uylanmoqchi bo'lsa, shariat ko'rsatmasi bo'yicha nazar solsin, gunoh ham bo'lmaydi, birov malomat ham qilmaydi. O'z xotiniga xohlaganicha nazar solsin, undan lazzat olsin, savob bo'ladi. Ammo birovning ayoliga shahvat nazari bilan qaramasin. Zino sodir bo'lmagan choqda ham ko'z zinosi bo'ladi, xiyonat sodir bo'ladi. Shuning uchun Allohdan va qiyomat kunidan umidi bor erkaklar nomahram nazarlardan o'zlarini saqlasinlar, ayol-qizlar esa o'zlarini ko'z-ko'z qilmasinlar.
Biz Allohning amriga itoat etsak, U Zot dilimizga ixlos ne'matini soladi. Uning halovatini ibodat chog'ida sezamiz. Dunyoda imon lazzatidan ham qadrliroq, ko'ngil xotirjamligidan-da totliroq ne'mat yo'q. Alloh taolo barchamizni mustahkam imon, ixlos, ofiyat ne'mati bilan siylasin!
"Hadichai Kubro" O'MIBYu
3-kurs talabasi Orifjonova Gulhayo
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent islom institutida “Islom ensiklopediyasi”ning dastlabki 1–3 jildlari taqdimoti o‘tkazildi. Ushbu muhim ma’naviy-ma’rifiy tadbirda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi Islom ensiklopediyasi bo‘limi mudiri, iqtisodiyot fanlari doktori, akademik Nurislom To‘xliyev, O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin Eshonqulov hamda Ko‘kaldosh o‘rta maxsus islom ta’lim muassasasi mudiri, falsafa fanlari doktori (PhD) Ma’murjon Erkayev ishtirok etdilar. Shuningdek, institut rahbariyati, professor-o‘qituvchilari va xodimlar tadbirda faol qatnashdilar.
Ensiklopediya – islomshunoslikda ulkan qadam
Tadbirni institutning Ilmiy ishlar va fan bo‘yicha prorektori S.Primov ochib berdi va so‘zni institut rektori, tarix fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) Uyg‘un G‘afurovga berdi. Rektor o‘z nutqida ensiklopediyaning islomshunoslikdagi ahamiyatini alohida ta’kidlab, uning uzoq umr ko‘ruvchi, kelajak avlod uchun ham manba bo‘lib qoladigan asarlardan biri ekanini bildirdi. Shuningdek, u sovet davridagi mashaqqatli sharoitda ham Qur’oni karim ma’nolar tarjimasi kabi buyuk ishlar amalga oshirilganini eslab o‘tdi.
Nurislom To‘xliyev: “Ensiklopediya – davlat rahbarining shaxsan nazaridagi ish”
Akademik Nurislom To‘xliyev nutqida ensiklopediyaning yaratilish tarixi va maqsadlariga to‘xtalib o‘tdi. Uning ta’kidlashicha, bu ish 20 jilddan iborat qilib rejalashtirilgan bo‘lib, davlat rahbarining shaxsan nazoratlari ostida amalga oshirilmoqda.
N.To‘xliyev ensiklopediya maqolalarini tayyorlashda birlamchi manbalardan foydalanish, ilmiylik, xolislik va ommaboplik tamoyillari asos qilinayotganini qayd etdi. Ushbu asarning farqli jihati shundaki, uni keng jamoatchilik ham oson anglay oladi.
Ma’ruzachi turli misollar keltirdi:
Shuningdek, N.To‘xliyev ensiklopediya yaratish tajribasini xalqaro misollar bilan solishtirib, Turkiyadagi ISAM to‘plami 60 yil davomida 700 dan ziyod muallif ishtirokida tayyorlanganini va 44–45 jilddan iborat bo‘lganini qayd etdi.
Ensiklopediyada kimlar aks etadi?
Tadbirda ta’kidlanishicha, ensiklopediyaga:
Maqolalarda shaxslar hayoti bilan birga ularning asarlari, ilmiy merosi va ular haqidagi tadqiqotlar ham havola qilinadi. Bu esa ensiklopediyani nafaqat umumiy ma’lumot, balki ilmiy yo‘nalishda ham muhim manbaga aylantiradi.
Mehmonlar fikrlari
O‘MI raisi o‘rinbosari Zayniddin Eshonqulov nutqida ensiklopediyaning yurtimizda ilm qayta tiklanayotganidan dalolat berishini ta’kidladi. U Samarqanddagi Chokardiza qabristoni haqida qiziqarli ma’lumotlar keltirib, unda 1 mln 240 ming ulamo dafn etilgani, ularning 400 mingdan ortig‘i Muhammad ismi bilan tanilganini qayd etdi.
Ma’murjon Erkayev esa ensiklopediyaning ilmiy va ommabop yo‘nalishda bo‘lishi lozimligini aytib, bu asarning har bir atama va misollar bilan boyitilishi muhimligini qayd etdi.
Ensiklopediyaning ahamiyati
Nurislom To‘xliyev ensiklopediyaning ahamiyatini quyidagicha ifoda etdi:
Tadbir yakunida savol-javoblar bo‘lib o‘tdi. Ensiklopediya maqolalarining OAK talablariga mosligi, elektron shakli va Vikipediya kabi ochiq platformalardagi rivojlanish istiqbollari muhokama etildi.
Institut rahbariyati tadbir mehmonlariga minnatdorlik bildirib, tashakurnoma va esdalik sovg‘alarini topshirdi.
Manba: https://oliymahad.uz/45368