Zamon globallashgani sari uning foydalari bilan birga zararlari ham tobora namoyon bo'lmoqda. Shulardan biri kiyinish masalasidir. Yoshlarimiz taqlidga o'ch bo'lgani bois internet saytlari va ijtimoiy tarmoqlarda ko'rgan modalari ortidan ergashishga harakat qilyaptilar.
Natijani esa ko'rib turibmiz: yigitlar kaltaishton kiyishib, burni va quloqlarini teshtirib olmoqda. Qizlardan esa hayo pardasi ko'tarilgan. Eng yomoni, bular oddiy hol sifatida qabul qilinmoqda.
Muqaddas dinimizda har bir narsaning odobi bo'lgani kabi, kiyinishning ham go'zal tartib-qoidalari bor. Kiyim – inson ziynati. U kishi ma'naviyati, madaniyati, didi va dunyoqarashining yorqin ko'zgusidir. U insonni issiq-sovuqdan saqlaydi, avratlarini berkitadi va kishiga ziynat bo'lib xizmat qiladi.
Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Ey, Odam avlodi! Sizlarga avratlaringizni berkitadigan libos va patlar (ziynat kiyimlari)ni tushirdik. (Ammo) taqvo libosi – bu, yaxshiroqdir. Bu(lar) Allohning mo''jizalaridandir. Shoyad (buni) eslab ko'rsalar!” (A'rof surasi, 26-oyat).
Bugungi globallashuv davri liboslarga ham ma'lum ma'noda o'z ta'sirini o'tkazayotgani achinarlidir. G'arbdan kirib kelayotgan ajnabiy suratlar va turli yozuvlar aks etgan kiyimlarni ko'rib, yoqa ushlaysan kishi. Ayniqsa, ayrim o'smir yigitlar ustidagi liboslar har qanday insonni taajjubga solishi shubhasiz.
Abu Homid G'azzoliy «Qalb ajoyibotlari» nomli kitobida ko'rkam va qimmatbaho kiyimlarga o'chlik shaytonning inson qalbini zabt etish uchun kiradigan eshiklaridan biri ekani haqida yozgan. Darhaqiqat, shayton insonni umr bo'yi oliy nav va faxrli kiyimlar bilan ziynatlanishga chorlab, shu yo'l bilan ham o'ziga bo'ysundirishga, nafsining quliga aylantirishga harakat qiladi.
Shayx Sha'biy aytadi: «Ahmoqlar ustingdan kulmaydigan va faqihlar (shariat bilimdonlari) ayblamaydigan kiyimni kiy». Muhammad ibn Siriyn: «Shuhrat oldin kiyimni uzun kiyishda edi, so'ng uni yangilashga o'tdi», degan. Umar ibn Hattob: «Kiyimning dag'al va eskirganini kiyinglar», deganlar. Bu zot masjid minbarida xutba o'qiyotganlarida, ustilarida ettita yamoq solingan ko'ylak bor edi.
Odobimizda ayniqsa ayollarning kiyinishiga katta e'tibor bilan qaralgan. Ularning yuzi, ikki qo'l kaftidan boshqa hamma joyi uyatli (avrat) bo'lgani uchun, u begona nazarlardan yashirilishi va kiyinish ham shunga munosib bo'lishi lozim. Hozirgi paytda ayrim qiz-juvonlar o'rtasida urf bo'lganiday, engi va etagi kalta, ko'ksi ochiq kiyimlar, gavda va a'zolarini «ko'z-ko'z» qilib turuvchi tor va yupqa-harir ko'ylaklar, eng achinarlisi, ko'krak, kindik va boldirlarini ochib, hammaga namoyish qilib yurishlar odobimizga mutlaqo ziddir.
Amerika teri kasalliklari mutaxassislari o'tkazgan tadqiqotlar natijasida g'arblik ayollar yosh bo'la turib husn va jozibalarini tez yo'qotayotganlari, barvaqt ajin tushayotgani va uning tez ko'payib ketayotgani, aksincha, muslima ayollarning etmish-sakson yoshda ham yuzlari chiroyli, ajinsiz va nurli ekani, ularda g'arb ayollarida ko'p uchraydigan teri saratoni (raki) xastaligi deyarli kuzatilmayotgani ayon bo'ldi.
Boshqa sohalarda bo'lgani kabi, kiyinish borasida ham musulmon inson avvalo halol-haromga e'tibor berishi lozim. Uning kiyadigan kiyimi halol kasb bilan topilgan bo'lishi va uni kiyish shar'an harom bo'lmasligi kerak.
Bugun ayrim kishilar hatto davralarga ham pala-partish, kir-chir kiyimlarda kelib qoladi. Kiyim kir bo'lsa, yuvadi, yirtilsa, tikadi, bujmaysa, dazmollaydi, tugmasi uzilsa, qadaydi va hokazo.
Sahl ibn Hanzaliyadan rivoyat qilinadi: «Bizga Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Albatta, sizlar birodarlaringiz huzuriga borursizlar. Bas, libosingizni tuzating, egar-yuklaringizni tuzating, odamlar ichida xuddi xoldek bo'ling», dedilar» (Imom Ahmad, Abu Dovud, Tobaroniy va Hokim rivoyati).
Hullas, yoshlarimizga aytar so'zimiz shuki, g'arbga taqlid qilishimiz bilan hech narsani yo'qotmaymiz, deb o'ylashingiz mumkin. Bu juda katta xato. Chunki o'zligidan mosuva insonning yo'qotadigan boshqa narsasi yo'q.
Tavfiq Allohdan!
Mansur O'ROLOV,
Sergeli tumanidagi “No'g'ayqo'g'on” jome masjidi imom noibi
Odamning o‘zini sevishi aslida tabiiy tuyg‘u bo‘lib, bu alal-oqibat kishini o‘ziga maftunlik va o‘zidan rozi bo‘lishga eltadi. O‘zini yaxshi ko‘rishdan esa Allohning boshqa bandalariga nisbatan kibrlanish, manmanlik qilish va o‘ziga bino qo‘yish kabi sifatlar kelib chiqadi. Oqibatda bu banda odamlarga yuqoridan turib, past nazar bilan qaray boshlaydi. Hech kim bilan hisoblashmaydi. Boshqalarning haq-huquqini poymol qiladi. Ularga hurmatsizlik ko‘rsatadi. Kelishuvlarni bajarmaydi. Va’daga vafo qilmaydi. Umuman olganda, odamlar bilan adolatsiz muomalada bo‘ladi.
Kibr shaytonni halok qildi
Shayton kibr-havosi va o‘zini qattiq yaxshi ko‘rgani tufayli haydaldi. Shayton o‘zini “Men Odam alayhissalomdan yaxshiman, olovdan yaralganman”, deya g‘ururlandi. Agar din olimlari va solih kishilarga nisbatan shunga o‘xshash munosabat qilinadigan bo‘lsa, aslida bu o‘sha insonning o‘zini o‘zi xor qilganligi va Allohning rahmatidan mahrum etilganligi alomatidir. Bunday kishi odamlarning yaxshiligidan mahrum bo‘ladi, bu esa “Uni hech kim qo‘llab quvvatlamaydi, unga birov yordam qo‘lini cho‘zmaydi”, deganidir. Bu kabi odamlar odatda “Bizda ilmiga amal qiladigan biror bir taqvoli olim qolmadi”, deydilar. Bunday baho berishlarining haqiqiy sababi shundaki, ular hammani o‘zlarining fe’l-xo‘ylaridan kelib chiqib baholaydilar.
Kim aytgan bo‘lsa ham to‘g‘ri aytgan ekan: “O‘zi noqis bo‘lgan kimsagina birodarlarini noqislikda ayblaydi!”.
Kibrni davolash
Kibr — mag‘rurlik kishining o‘zini haddan tashqari sevishi (ujb)dan boshlanadi. Alloh taolo Qur’oni karimda insonning qalbidagi kibrni eslatar ekan, uni davolovchi dori-darmonni ham ma’lum qiladi. Ya’ni insonning zaif va kuchsiz ekanligini har doim o‘ziga eslatib turish uni o‘zini-o‘zi yaxshi ko‘rib qolish kasalidan qutqaruvchi eng ta’sirchan doridir.
Alloh Qur’oni Karimda marhamat qiladi: “Yer yuzida kibr-havo[1] bilan yurmagin! Chunki sen (oyoqlaring bilan) hargiz yerni teshib (uning tubiga) ketolmaysan va bo‘y-bastda tog‘larga yetolmaysan” (Al-Isro surasi, 37-oyat).
Ushbu oyat insonning kibr-havo bilan yurishini ta’qiqlamoqda. “Yerni teshib ketolmaysan” so‘zida “inson o‘z kuchi bilan yerni bo‘laklarga bo‘lib tashlay olmaydi”, degan ma’no bor. “Bo‘y-bastda tog‘larga yetolmaysan” kalomida esa kibru havoga berilgan insonga istehzo qilinadi. Shuning uchun ham manmanlik bu – mutlaqo axmoqlikdir.
Inson kibr-havosi, manmanligi bilan hech qachon yaxshi ish qila olmaydi. Axir kibr Alloh o‘z Kitobida ta’qiq etgan o‘nta sifatdan biridir. Unda kekkayib yurish kibrdan kelib chiqishi aytilgan. Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hadisi muboraklari ham ogoh etadilar: “Kimki o‘zini mag‘rur tutsa, ko‘nglida kibr paydo etsa va kekkayib yursa, qiyomat kunida Allohning g‘azabiga duch keladi” (Ibn Umardan rivoyat qilingan, Imom Ahmad rivoyati, “Musnad”).
“Axloqus solihiyn” (Yaxshilar axloqi) kitobidan
Yo‘ldosh Eshbek, Davron Nurmuhammad
tarjimasi.
[1] Kekkayish.