Sayt test holatida ishlamoqda!
22 Iyul, 2025   |   27 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:31
Quyosh
05:09
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:54
Xufton
21:24
Bismillah
22 Iyul, 2025, 27 Muharram, 1447

Yurti tinchning o'zi tinch

14.01.2022   2406   8 min.
Yurti tinchning o'zi tinch

Vatan himoyasi – sharaf

So'nggi yillarda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan beqiyos o'zgarishlar, yangilanish va bunyodkorlik ishlari butun jahon afkor ommasining haqli e'tiroflariga sazovor bo'lmoqda. Albatta, bunday yutuqlar, muvaffaqiyatlar zamirida, hech shubhasiz, yurtimizda hukm surayotgan tinchlik-osoyishtalik mujassam.

Tinchlik Alloh taoloning shunday totli ne'matiki, u bo'lmasa, odamlardan huzur-halovat, xonadonlardan baraka, oilalardan qut, jamiyatdan mehr, yurtdan ma'murlik, Yer yuzidan fayz ko'tariladi. Dunyo rangsiz, jilosiz, nursiz va ziyosiz bo'lib qoladi.

Bejiz Alloh taolo Qur'oni karimda: «Ey imon keltirganlar! Yoppasiga itoatga kirishingiz va shaytonning izidan ergashmangiz! Albatta, u sizlarga aniq dushmandir»(Baqara surasi, 208-oyat), deb marhamat qilmagan.

Mufassirlar oyati karimadagi “silm” so'zini turlicha tafsir qilishgan.  Ibn Abbos, Mujohid va Tovus rahimahumulloh “silm” so'ziga “Islom” deb ma'no berishgan. Imom Zahhok, Abul Oliya va Rabi' ibn Anas rahimahumalloh “itoat” ekanini ta'kidlaydi. Zero, “Islom”ning ma'nolaridan biri itoat, bo'ysunishdir.

Payg'ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi va sallam tinchlik va xotirjamlik haqida bunday deganlar: “Tinchlik va xotirjamlik ikki ulug' ne'matdirki, bundan ko'p odamlar bebahradirlar”(Imom Buxoriy rivoyati).

Afsuski, Alloh taoloning ulug' ne'mati bo'lmish tinchlikdan hamma ham birdek bahramand bo'layotgani yo'q. Dunyoning turli burchaklarida terrorchilar nohaq qonlar to'kayapti. Bunday mudhish voqealarning qabih niyatli buzg'unchi guruhlar tomonidan amalga oshirilishi butun dunyo tinchliksevar xalqlari qatori O'zbekiston xalqining qalbini ham qattiq larzaga soladi.
Biz har qanday buzg'unchilikka, qon to'kilishiga, xudkushlikka, qo'poruvchilikka, terrorizmga qarshimiz. Uning mudhish jinoyatlarini qattiq qoralaymiz.

Dinimizda nafaqat urush, balki har qanday shakldagi zo'ravonlik, fitna-fasod, buzg'unchilik, qo'poruvchilik, qaroqchilik, begunoh kishilarning qonini to'kish, nohaq odam o'ldirish qat'iyan man etiladi. Qur'oni karimda insonlar tinchini buzgan kimsalar haqida bunday deyiladi: «Ularga: “Yer yuzida fasod (buzg'unchilik) qilmangiz!” deyilsa, ular: “Albatta, biz chin islohchilarmiz”, deydilar. Ogoh bo'lingki, aynan ularning o'zlari buzg'unchilardir, lekin (buni o'zlari) sezmaydilar»(Baqara surasi, 11–12-oyatlar); «(Oldingizdan) ketganida erda fitna-fasod, ekin va naslni halok qilish ishlari bilan yuradi. Alloh esa, fasodni (buzg'unchilikni) yoqtirmaydi»(Baqara surasi, 205-oyat).

Musulmon kishi har doim ogoh va hushyor bo'lishi zarur. Ayniqsa, bugun dunyo ko'zdagi halqalangan bir tomchi yoshdek omonat turgan paytda ko'zimizni kattaroq ochishimiz, yon-atrofimizda bo'layotgan voqea-hodisalardan to'g'ri xulosa chiqarib, g'araz niyatli kishilarning tuzog'iga aslo ilinmasligimiz kerak.

Yaqinda qo'shni davlat – Qozog'istonda sodir bo'lgan voqealarni ko'rdik, kuzatdik. Arzimas maishiy, ijtimoiy sabab tufayli butun mamlakat aholisining tinchi buzildi, ko'plab moddiy va ma'naviy zararlar, talafotlar ko'rildi. Eng yomoni, namoyishlarda ishtirok etgan yoshlarning ko'pchiligi nima uchun olomonga qo'shilganining farqiga ham borishmadi. Hatto dini bir, tili bir, bir xalq, bir millat bir-biriga qarshi qurol ko'tardi. Oqibatini esa barchaga ayon.

Muqaddas dinimizda musulmonning musulmonga qarshi qurol ko'tarishi mutlaqo mumkin emas. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bunday ogohlantirdilar: “Kim bizlarga qarshi qurol ko'tarsa, u biz(Islom ahli)dan emas”(Imom Ibn Moja rivoyati).

Alloh taolo bandalarni o'zaro tinchlikka da'vat etib bunday buyuradi: «Agar mo'minlardan ikki toifa o'zaro urushib qolsalar, darhol ular o'rtasini isloh etingiz!..»(Hujurot surasi, 9-oyat).

Halq orasida fitna qo'zg'atish, tuhmat va ig'vo tarqatish yo'lidagi urinishlar tinchlik va xotirjamlikni izdan chiqaruvchi hodisalardan hisoblanadi. Bunday harakatlar Islom dinining mohiyatiga mutlaqo zid ekani Baqara surasining 191-oyatidagi “...Fitna qotillikdan ham ashaddiyroqdir...”, degan ko'rsatmada yanada oydinlashadi.

Ogoh va hushyor bo'lib yashash, tinchlikni ta'minlash turli ko'ngilsizliklar va xavfu xatarlarning oldini olishning zaruriy shartidir. Zero, g'ofillik va beparvolik turli noxushliklarga zamin yaratadi.

Alloh taolo bandalariga yoppasiga tinchlikka kirish, baxtli yashash va abadiy saodatga erishishlari uchun zarur bo'lgan barcha yo'l-yo'riqlarni ta'lim bergan. Tinchlik, avvalo, har bir kishining o'zidan boshlanadi. Zero, Islom ko'rsatmalariga amal qilgan inson qalbiga tinchlik-xotirjamlik o'rnashadi. So'ngra bu oilaga ko'chadi. Oilada tinchlik va osoyishtalik hukm sursa, u mustahkam hamda bardavom bo'ladi. Dinimizda oilaning tinchligi uchun ham zarur bo'lgan barcha chora-tadbirlar ko'rilgan. Oiladagi tinchlik qo'ni-qo'shni, qarindosh-urug', mahalla-ko'yga, keyin jamiyatga, so'ng davlatga o'tadi.

Butun dunyoda Islomda ko'zlangan tinchlik o'rnashsa, qalblar taskin topib, kishilar o'rtasida ahil-inoqlik, mehr-muhabbat rishtalari mustahkamlanadi. Shunda barcha insonlar tinch-totuv hayot kechiradi.

Tinchlik haqida ko'p gapiriladi, ma'ruzalar qilinadi. Lekin shu tinchlikni ta'minlab berayotgan Vatan posbonlari, himoyachilari ko'p ham tilga olinavermaydi. Vaholanki, Vatan himoyasi – muqaddas burch, sharafdir. Hadisi sharifda bunday marhamat qilingan: «Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning: “Ikki ko'zni do'zax otashi kuydirmaydi. Alloh taolodan qo'rqib yig'lagan ko'z, Allohning yo'lida tunlari qo'riqchilik qilgan ko'z”, deganlarini eshitdim» (Imom Termiziy rivoyati).

Demak, biz har yili 14 yanvar' – Vatan himoyachilari kuni arafasida yoki shu bayram munosabati bilan emas, balki bugungi tahlikali davrda Vatanimiz sarhadlari daxlsizligini ta'minlayotgan posbonlarimizning, huquq-tartibot idoralari xodimlarining haqlariga xayrli duolar qilishimiz, ularga imkoniyat doirasida har doim ko'maklashishimiz shart.

Qayerda tinchlik hukm sursa, o'sha erda fayz-baraka, rivojlanish bo'ladi. O'sha yurt farzandlari kamol topadi. Eng asosiysi, mo'min-musulmonlar emin-erkinlikda ibodatlarini mukammal ado etadilar. Alloh asrasin, oilamizda biror notinchlik yuz bersa, ko'nglimizga to'y-tomosha ham, ko'ngilxushlik ham sig'maydi. Hatto bir luqma taomni ham xotirjam yutolmaymiz.

Tinchlik va xotirjamlik bizga ato etilgan eng ulug' ne'matlardan. Uning qadriga etish uchun mulohaza yuritishimiz, shu ne'mat kimlarga nasib qilganu kimlar undan bebahra qolgani haqida tafakkur qilishimiz kerak. Hullas, barcha ezgu ishlarning ro'yobga chiqishi uchun tinchlik va osoyishtalik kerak. Shunday ekan, nafaqat tinchlikning qadriga etib, shukronasini ham so'zda, ham amalda ado etishimiz zarur. Zero, donishmand xalqimiz yurti tinchning o'zi tinch, deb bejiz aytmagan.

Alloh taolo yurtimizni tinch, posbonlarimizni O'z panohida asrasin!

 

Jasurbek domla RAUPOV,

Toshkent viloyati bosh imom-xatibi

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

21.07.2025   1769   7 min.
O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda

Bugun O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muzeyi “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” bo‘ylab joylashtiriladigan miniatyuralarning tayyorlanish jarayoni bilan tanishish uchun olimlar, mutaxassislar ishtirokida ommaviy axborot vositalari vakillariga press tur tashkil etildi. 


    Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” uzunligi qariyb 52 metr, bo‘yi bir metrli ganchkor bezak bilan hisoblaganda 5 metrni tashkil etadi.


    Devor bo‘ylab jami 10 dan ortiq miniatyura o‘rin oladi. Devoriy suratning hajmini hisobga olgan holda miniatyuralarni 50 ga yaqin rassomlar ikki oydan buyon tinim bilmay mehnat qilmoqda.


    San’atshunoslik fanlari bo‘yicha falsafa doktori, rassom Behzod Hojimetovning ma’lum qilishicha, devor uchun Hirot Buxoro, Samarqand va qisman hind miniatyura maktablari asosida ishlangan miniatyuralar saralab olingan. 

    “50 ga yaqin miniatyuralar orasida Sheroz, Isfahon, Tabriz miniatyura maktablari uslubida ishlanganlari ham bor edi, ammo o‘zimizning allomalar, tarixiy voqeliklar aks etgan rasmlar tanlab olindi. Bundan tashqari ov, jang kabi manzaralardan voz kechildi. Sababi devoriy suratlar konsepsiyasi birinchi o‘rinda sivilizatsiyalar, shaxslar hamda kashfiyotlar mavzularini o‘z ichiga oladi. Miniatyuralar ham shu mavzulardan chetlab o‘tilmagan holda saralangan. 10 dan ortiq miniatyura chizish ishlarining 80 foizini bajarib bo‘ldik. Muzey devorining balandligi 8 metrni tashkil qilib, uning 3 metrdan yuqori qismiga aynan ushbu miniatyuralar devori joylashtirishi ko‘zda tutilgan. Miniatyuralar hajmini inobatga oladigan bo‘lsak, uni Ginness rekordlar kitobiga ham kiritishimiz mumkin. Kompozitsiyalarimiz yuqori sifatli matoga, sifatli bo‘yoqlar bilan chizildi hamda Italiyadan keltirilgan tilla suvi bilan ishlov berildi. Endilikda ustaxonada ishlangan barcha ishlarni O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining qurilishi yakuniga yetgan binosiga olib borib, maxsus yelimlar bilan devorga joylashtirish ishlari qolgan. Miniatyuralarni tanlashda ekspozitsiyada joylashtirilgan faksimellar, eksponatlar va qo‘lyozmalarni takrorlamaslikka e’tibor qaratildi. Shuningdek, bosh g‘oya sifatida kashfiyotlar va sivilizatsiyalar mavzusiga e’tibor berildi.
 
   Miniatyuralarning ayrimlari bizgacha to‘liq yetib kelmagan, ularni devor hajmiga moslashtirib, o‘z uslubidan chiqmagan holda kompozitsiyani to‘liq tikladik. Shuningdek, har bir miniatyuralar orasiga o‘sha davrda ishlatilgan naqshlar bilan hoshiyalar chizildi. Ushbu naqshlarni ikki xil – Buxoro hamda Hirot maktabi uslubida chizdik. Naqshlardan aynan bittasi ilmiy kengash a’zolari tomonidan tanlanib, barcha miniatyuralar orasiga joylashtiriladi” – dedi rassom Behzod Hojimetov. 

    
    Qayd etilishicha, devordagi miniatyuralardan Amir Temurning Movarounnahr hukmdori deb e’lon qilinishi va uning ilm-fan, madaniyat va me’morchilik rivojiga qo‘shgan hissasiga alohida e’tibor qaratiladi. Bu tarixiy jarayonni ifodalashda Sharafiddin Ali Yazdiyning “Zafarnoma” asarining Londonda, Britaniya kutubxonasida saqlanayotgan nusxasidagi miniatyuralardan foydalanilgan. Devor markazida Amir Temurning toj kiyish marosimi aks etgan “Balx qurultoyi” miniatyurasi joylashtirgan. Asosiy e’tibor Amir Temurning ma’rifatparvar hukmdor sifatidagi siymosini ko‘rsatib berishga qaratiladi. Jumladan, ushbu yirik tasviriy san’at asarida Amir Temur davrida qurilgan imoratlar tasvirlanadi. Shu bilan birga Samarqandda Behzod tomonidan aks ettirilgan Bibixonim masjidining qurilish jarayoni ham alohida ko‘rsatiladi. Mirzo Ulug‘bek va uning jahon ilm-faniga qo‘shgan hissasiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Ulug‘bekning hayotligida chizilgan ikkita miniatyura – ulardan biri Nizomiy “Xamsa”sidan olingan miniatyura, ikkinchisi As-Sufiyning “Kitabi sivaril-kavakib as-sabita” kitobidagi Sefey yulduz turkumi suratidir. Mirzo Ulug‘bekning asl qiyofasini tiklashda bu suratlar katta o‘rin tutadi. Shu bois rangtasvir asarida ushbu miniatyuralarni ham aks ettirish nazarda tutiladi. 


    Xurosondagi Temuriylar davri Renessansida Husayn Boyqaro va Alisher Navoiyning hissasi alohida ko‘rsatiladi. Bunda qadimiy miniatyuralar orqali Hirot manzaralari, Navoiy, Husayn Boyqaro, ularning davrasida turgan Abdurahmon Jomiy, Kamoliddin Behzod, Xondamir singari Hirot madaniy muhiti namoyandalari ko‘rsatib beriladi. Shuningdek, Husayn Boyqaroning ilm va madaniyat homiysi sifatidagi rolini ham ko‘rsatib berish maqsad qilingan. Bunda ham turli qo‘lyozmalarda aks etgan ana shunday miniatyuralardan foydalaniladi. 


    Mazkur ekspozitsiyada Bobur va Boburiylar merosiga ham alohida e’tibor qaratiladi. Boburga bag‘ishlangan qismda uning tarixiy qo‘lyozmalardagi miniatyuralaridan keng foydalaniladi. Ayniqsa, Amir Temurning Bobur va va uning avlodlari qurshovida yaratilgan miniatyurasi alohida o‘rin tutadi. 

 

    Shuningdek, Markaziy Osiyoda Temuriylardan so‘ng davlatni uzoq vaqt idora qilgan Shayboniylar va Ashtarxoniylar davridagi ilm-fan, ta’lim va madaniy hayot o‘sha davrda chizilgan tarixiy suratlarda o‘z aksini topadi.


    O‘tkazilgan taqdimotda bir qator tarixchi va san’atshunos olimlar, ishchi guruh a’zolari hamda rassomlar ishtirok etib, “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yuzasidan o‘z fikr va mulohazalarini bildirib o‘tdi. Ayrim ko‘zga tashlangan kamchiliklarni tuzatish bo‘yicha takliflar berildi.  


   O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy kotibi Rustam Jabborov ham miniatyuralar devorini shakllantirishda rassomlar bilan birgalikda fikr almashib, o‘zining tavsiyalarini bergan.

   “Markazning muzey ekspozitsiyasi ichki kontentini boyitish, markaz devorlarini o‘z davriga xos miniatyura hamda suratlar bilan bezatish yuzasidan qizg‘in jarayon davom etmoqda.  Markazning kengaytirilgan yig‘ilishlari muhokamasida olimlar va mutaxassislar tomonidan aynan “Ikkinchi Renessans davri” bo‘limini miniatyuralardan iborat kompozitsiya bilan boyitish taklifi berilgan edi. Ikkinchi Renessans davri Amir Temur taxtga o‘tirgan paytdan boshlanishini inobatga oladigan bo‘lsak, ushbu devorda aynan shu mavzuga mos miniatyura ham joylashtiriladi. 1450 yilga oid Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asaridagi miniatyura bugungi kunda Britaniya kutubxonasida saqlanadi. Endilikda biz ushbu miniatyurani O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyasida ko‘rishimiz mumkin bo‘ladi. 35 yoshli navqiron Amir Temur beklar, sarkardalar, saroy amaldorlari hamda ustozlari qurshovida tasvirlangan surat qo‘sh sahifada chizilgan. Uni rassomlarimiz devor hajmiga moslashtirgan holda yaxlit kompozitsiya sifatida tiklagan. Ushbu miniatyuralarning har birining asosi mavjud. O‘ylashimcha, Markazga tashrif buyuradigan tomoshabin "Ikkinchi Renessans davri" zalida aynan o‘sha paytdagi muhitni his qiladi. Sababi ayni shu davrda miniatyura san’ati taraqqiy etgan. O‘sha davrning eng buyuk rassomlaridan Kamoliddin Behzod, Mahmud Muzahhib singari musavvirlar ijod qilishgan. Devor uchun tanlangan miniatyuralar ham aynan shu musavvirlar hamda ularning shogirdlari tomonidan ishlangan. Bu miniatyuralarda o‘sha paytdagi davlatchilik, xalq hayoti, ijtimoiy himoya, ayollar, yoshlar kabi masalalar aks ettirilgan”, – deydi Rustam Jabborov.


    O‘zbekistondagi islom sivilizatsiyasi markazi muzeyida Ikkinchi Renessans davri miniatyuralarini o‘z ichiga olgan  “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” tashrif buyuruvchilar ko‘z o‘ngida tarixni jonlantirsa, ajabmas. 


Islom sivilizatsiyasi markazi Axborot xizmati

O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda O‘zbekistonda 52 metrli “Sivilizatsiyalar va kashfiyotlar devori” yaratilmoqda
O'zbekiston yangiliklari