Bugungi kunda tasavvuf va tariqatni to'liq rad qilib, so'fiylarni inkor etib, ularni bid'atda ayblab, adashgan firqalar qatoriga qo'shib, ularning amallarini esa botillikka yo'yib kelayotgan ayrim toifalar borki, odamlar ko'r-ko'rona bu aldovlarga uchib qolmoqda. Bu guruhlarning boshida ba'zi bemazhablar qatori salafiylikni da'vo qilayotgan soxta salafiylar ham bor.
Barchaga ma'lumki, soxta salafiylar sahobalarning yoki tobe'iynlarning, mujtahidlarning yoxud valiylarning so'zlaridan ham ko'ra o'zlarining g'oyaviy rahnamosi – Ahmad ibn Taymiyaning (1263–1328) fikrlarini qo'llab-quvvatlashadi. Bu zotning har bir fatvosi yoki gapini jon dili bilan qabul qilishadi va hayotlarining shioriga aylantirishadi.
Ming afsuslar bo'lsinki, ular g'oyaviy rahnamolarining tariqatga daxldor ekanliklarini va tasavvuf ahllarining fikrini ma'qullaganlarini bilishmaydi. Yoki bilsalar ham odamlardan sir tutishga urinishadi. Buning sababi ularning o'zlariga ayon.
Darhaqiqat, Ibn Taymiya bir qancha aqidaviy masalalarda Ahli sunna val jamoa e'tiqodiga zid ish tutgan bo'lsalar-da, biroq o'zlari qodiriya tariqatiga mansub bo'lib, tasavvuf va tariqat sarchashmasidan istifoda etganlari kundek ravshan. Biror marta tasavvufni yomonlamagan, tanqid qilmagan, shirk deb bilmagan, salbiy munosabatda bo'lmagani ham o'z isbotini topgan.
Jumladan, o'zining «Mas'ala at-Tabriziyya» («Tabrizliklar masalasi») nomli kitobida faxr bilan: «Menga Shayx Abdulqodir (Jiyloniy)ning muborak hirqalari kiydirildi. Men va u zotning o'rtasida (silsilada) ikki kishi bordir», deganlar. O'sha ikki kishi – Muvaffaquddin Ibn Qudoma va Ibn Abu Umar rahimahumalloh bo'ladilar.
Qolaversa, Ibn Taymiya tasavvuf to'g'risida ikkita kitob ham yozganlar. Birinchisi «at-Tasavvuf» («So'fiylik»), ikkinchisi esa «as-Suluk» («So'fiylik yo'li») deb nomlanadi. Alloma har ikkala kitobda tasavvufni yomonlamasdan balki uning foydali ekanligini bir qancha misollar bilan ko'rsatib berganlar.
Shuningdek, boshqa asarlarida ham bunga alohida urg'u qaratib o'tganlar:
«Muhaddislar, faqihlar va so'fiylarning jumhuri Rasululloh sollallohu alayhi vasallam olib kelgan narsaga ergashadilar. Ulardan keltirilgan (ular bitib qoldirgan) kitoblar va asarlar ilmdandir. Ular risolatga haqiqiy ergashuvchilar bo'lib, unga hech bir narsada xilof qilmaydilar» «Majmu' al-Fatavo», 12-jild, 36-bet.
«Tasavvuf va ma'rifat ahli bo'lmish Junayd (Bag'dodiy)ning sulukiga ergashgan solik darhaqiqat hidoyatga ergashibdi va u najot topgan va baxtlidir!» «Majmu' al-Fatavo», 14-jild, 355-bet .
Bu kabi misollarni ko'plab keltirish mumkin. Ularning barchasida Ibn Taymiya rahmatullohi alayhning tasavvufga nisbatan ijobiy fikr bildirganlariga guvoh bo'lamiz.
Shunday ekan, ey hidoyat va sunnatga, ma'rifat va kamolotga tashna yoshlar, ko'zingizni oching, haqiqatga tik boqing. Asosi yo'q gap-so'zlarga ishonmang, hujjat keltirishda xatoga yo'l qo'yayotgan shaxslarning aldoviga uchmang. Soxta salafiylarning makru hiylasiga aldanib, ularning tuzog'iga tushib qolmang. Aks holda pok e'tiqodu shaffof iymoningizga gard yuqib, guldek umringiz xazonga aylanishi hech gap emas.
Erkin QUDRATULLOH
Mir Arab o'rta maxsus islom
bilim yurti mudarrisi