Икки нарса инсоннинг фикрини барбод қилади: бири мол-дунё бўлса, иккинчиси, жамолдир.
1. Мол шундай нарсаки, у инсоннинг наздида қанча кўп бўлса, уни сарфлаб, тезда тугатиши мумкин. Шунинг учун у кўпинча ўзининг асл ҳожатларини кўрмайди, балки орзу-истакларини кўради.
Маълумки, асл ҳожатлар миқдорининг чегараси бордир. Лекин орзу-истакларнинг чек-чегараси йўқ. Масалан:
– пиёда киши велосипедда юришни;
– велосипеддагги киши мотоциклда;
– мотоциклдаги киши машинада;
– машинадаги киши эса ҳар йили янги машина харид қилишни хоҳлайди.
Велосипед ёки мотоцикл ҳожатимизни қондириши ёки оддийроқ машина ҳам бизни қаноатлантириши мумкин. Лекин биз асло бундай фикрламаймиз. Аллоҳ таоло нимани берган бўлса, унга қаноат қилиш ўрнига биз доим бир қадам олдинда юришни истаймиз. Ҳар доим “Менда бундай машина бор, фалон кишида пистон машина бор”, деган хаёлда юрамиз.
Инсон зарурий ҳожатларини қондирадиган маблағни эмас, балки унинг барча хоҳиш-истакларини қондира оладиган даражада пули бўлишини хоҳлайди. “Пул барча муаммоларини ҳал қила олади”, деб ўйлаш катта хатодир. Чунки қачон мол-дунё ўзи билан бирга ғам-ташвишларни ҳам олиб келади.
Шунда ушбу муаммолар юзага келиши мумкин:
– Аллоҳ таоло мол-дунё беради, аммо фарзандлар ноқобил бўлиши мумкин;
– Мол-дунё келса, хотин бузуқ, ёмон йўлга юрувчи бўлиши мумкин;
– Мол-дунё бўлса, ҳасадчилар пайдо бўлиши мумкин.
– Мол-дунё бўлса, душманлар кўпайиши мумкин.
– Мол-дунё топилганда касалликлар пайдо бўлиши мумкин.
Бундай ҳолатларда мол-дунё эгаси нима қила олади? Мол-давлати қандай ёрдам беради? Ҳаловатсиз ҳаётда мол-дунёнинг нима қизиғи бор?” Аксинча, биз Аллоҳ таолодан тақдиримизда нима ризқ ёзган бўлса, дуо қилиб у зотдан уни баракотли ва офиятли қилишини сўрайлик. Агар ризқ баракотли ва офиятли бўлса, унда ҳаловат бўлади.
"Шарм ва ҳаё” китобидан
Абдурраззоқ Санъоний айтади: Али ибн Ҳусайн розияллоҳу анҳум намоз учун таҳорат қилаётган эди. Шу пайт сув қуйиб турган жория қўлидан обдаста тушиб кетиб, унинг юзига озгина шикаст етказди. Али ибн Ҳусайн бошини кўтариб, жорияга қаради. Жория вазиятни юмшатиш мақсадида Қуръони карим оятларидан ўқиди: “... Ғазабларини ютадиган...” (Оли Имрон сураси, 134-оят). Али ибн Ҳусайн розияллоҳу анҳум жимгина жавоб берди: “Ғазабимни босдим”.
Жория оятнинг давомини ўқиди: “...одамлар-ни (хато ва камчиликларини) афв этадиганлардир...”.
У киши деди: “Мен сени афв этдим”.
Жория оятнинг охирини ўқиди: “Аллоҳ эзгулик қилувчиларни севар”.
Али ибн Ҳусайн розияллоҳу анҳум деди: “Бор, сен Аллох йўлида озодсан”.
Абдуллоҳ ибн Ато айтади: “Али ибн Ҳусайннинг бир ғуломи (қули) хатога йўл қўйди ва жазога лойиқ бўлди. Али ибн Ҳусайн қамчини олди. Сўнг у зот бундай оятни ўқиди: “(Эй Муҳаммад!) Имон келтирган кишиларга айтинг, улар Аллоҳ кунлари (қиёмат)дан умид қилмайдиган кимсаларни кечириб юбораверсинлар! Шунда (у сабрли) кишиларни қилган ишлари (кечиришлари) сабабли мукофотлагай!” (Жосия сураси, 14-оят).
Қул эса деди: “Мен бундай эмасман, мен Аллоҳнинг раҳматидан умидворман ва унинг азобидан қўрқаман”.
Али ибн Ҳусайн розияллоҳу анҳум қамчини ташлаб юборди ва деди: “Сен Аллоҳ йўлида озодсан”.
Мусо ибн Довуд айтади: Али ибн Ҳусайн хизматкорини икки марта чакирди, у жавоб бермади. Учинчи марта чақиргач жавоб қилди. Али ибн Ҳусайн унга деди: “Эй ўғлим, овозимни эшитмадингми?”.
Хизматкор: “Эшитдим”, деди.
Али ибн Ҳусайн сўради: “Нега жавоб бермадинг?”.
Хизматкор: “Сизнинг шафқатингизга ишондим”, деди.
Абдулғофир ибн Қосим айтади: Али ибн Ҳусайн масжиддан чиқиб кетаётган эди. Бир одам келиб уни ҳақорат қилди. Шунда Алининг хизматкор ва қуллари унга ташланишди.
Али ибн Ҳусайн уларни тўхтатди ва бундай деди: “Бас қилинглар, унинг ҳолатига қаранглар”.
Сўнгра ўша одамга деди: “Бизда сиз билмаган яна кўп нарсалар бор. Агар сизга ёрдам керак бўлса, айтинг, ёрдам берайлик”. Ўша одам хатосини англаб, уялди ва ортига қайтди.
Али ибн Ҳусайн уни ёнига чақириб, ўзи кийиб турган чакмонини елкасига ташлади ва минг дирҳам пул бердирди.
Абу Яъқуб Музаний дейди: Ҳасан ибн Ҳасан билан Али ибн Ҳусайн ўртасида бир оз нохушлик бўлиб қолди. Ҳасан бир куни масжидда Али ибн Ҳусайннинг ёнига келди, уни турли сўзлар билан ҳақорат қилди. Али ибн Ҳусайн эса унга бир оғиз ҳам жавоб қайтармади.
Сўнгра Ҳасан чиқиб кетди. Кечаси у алининг уйига борди ва эшигини қоқди. Али ибн Ҳусайн эшикни очиб чиқди. Ҳасан унга:
- Эй ака, агар сиз ҳақиқатан ҳам мен айтганларимдек бўлсангиз, Аллоҳ мени мағфират қилсин. Агар мен ёлғончи бўлсам, Аллох сизни мағфират қилсин, деди ва кетди.
Али ибн Ҳусайн ортидан бориб, етиб олди ва уни оғушига олди. Иккови йиғлаб юборишди. Шунда Ҳасан:
- Қасамки, энди сиз хафа бўладиган бирон иш қилмайман, - деди.
Али эса унга: - Сен ҳам менга айтган сўзла ринг учун ҳалолликдасан,- деди.
Ибн Аби Дунё ривоят қилади: Али ибн Ҳусайннинг хизматкори шошган ҳолда ошхонадан темир печни олиб келаётган эди. Кутилмаганда темир печ тушиб кетди кетди ва нариги томондан пастга тушиб келаётган Али ибн Ҳусайн ўғлининг бошига тегиб, жароҳат етказди. Оқибатда у ҳалок бўлди. Меҳмонлар билан суҳбатлашиб ўтирган Али ибн Ҳусайн ўрнидан сакраб туриб, хизматкорга деди: “Сен озодсан. Бу ишни қасддан қилмаганингни биламан”. Сўнгра Али ибн Ҳусайн маййитни дафн этиш тадоригини кўрди.
Шайх Маҳмуд МИСРИЙнинг “Солиҳ ва солиҳалар ҳаётларидан қиссалар”
номли асаридан Илёсхон АҲМЕДОВ таржимаси.