24 Июн, 2025, 28 Зулҳижжа, 1446
24 Июн, 2025, 28 Зулҳижжа, 1446
- 64فَخُوضُوا فِيهِ حِفْظًا وَاعْتِقَادًا تَنَالُوا جِنْسَ أَصْنَافِ الْمَنَالِ
Маънолар таржимаси: Шунинг учун (эй ўқувчилар) ёдлаб, (маъноларига) эътиқод қилиб, унга киришинглар. (Шунда) турли мукофотларга эришасизлар.
Назмий баёни:
Сўзларин ёд олинг қилиб эътиқод,
Мукофотларидан бўласизлар шод.
Луғатлар изоҳи:
فَ – “таълилия” маъносида келган ҳарф.
خُوضُوا – “шўнғиш” маъносидаги خَوضًا масдаридан олинган амр феъли. Фоили охиридаги واو дир.
فِيهِ – жор мажрур خُوضُوا га мутааллиқ. هُوَ замир олдинги байтдаги نَظْمًا га қайтади.
حِفْظًا – тамйизликка кўра насб бўлиб турибди.
وَاعْتِقَادًا – бу калима ҳам тамйизликка кўра насб бўлган. Нозим ўқувчилардан ушбу назмни фақат ўқиб қўйиш билан чекланмасдан сўзларини ёд олиб маъноларига эътиқод қилишни сўраган.
تَنَالُوا – “эришмоқ” маъносидаги نَيْلاً масдаридан олинган амр феъли. Фоили охиридаги واو дир.
جِنْسَ – мафъул. Жинс ҳақиқати ҳар хил нарсаларга, нав эса ҳақиқати бир хил нарсаларга нисбатан ишлатилади. Масалан, ҳайвон жинс, инсон навдир. Шунга кўра ушбу калимадан ҳақиқатлари турли мукофотларга эришасизлар, маъноси тушунилади.
اَصْنَافِ – музофун илайҳ. Бу калима صَنْفٌ нинг кўплик шакли бўлиб, “турлар”, “навлар” маъноларига тўғри келади.
الْمَنَالِ – луғатда “эришиладиган мукофот” маъносини англатади. Яъни дунёю охиратда Аллоҳ таоло берадиган мукофотларга эришасизлар.
Матн шарҳи:
Ушбу қисқа ва лўнда назмни ёдлаб, унда баён қилинган масалаларга эътиқод қилинса, мусаффо ақидага эга бўлинади. Эътиқоди мусаффо кишининг эса қилган озгина амали ҳам кўп мева беради, яъни Аллоҳ таоло унинг ақидаси мусаффолиги сабабли унга икки дунё бахт-саодатини ато этади. Сўфи Оллоҳёр бобомизнинг машҳур сўзларига эътибор беринг:
Ақида билмаган шайтона элдир,
агар минг йил амал деб қилса, елдир.
*****
Уялма маърифатни ўрганурдин
Танур жойинг бўлур, қолсанг танурдин.
Яъни ақида билмаган кимсада шайтондан ўзини ҳимоя қиладиган энг муҳим восита бўлмайди. Шайтон бундай ҳимоясиз кимсани бир ҳамладаёқ ўз измига солиб етаклаб кетаверади. Шайтонга эргашган кимсанинг эса ўзича ибодат деб қилаётган нарсалари, аслида, беманиликдан бошқа нарса бўлмайди. Шунинг учун маърифатни, яъни Аллоҳ таоло тўғрисидаги соф эътиқодни ўрганишга астойдил ҳаракат қилиш лозим.
Мусаффо эътиқоддан баҳраманд бўлганларни Аллоҳ таоло хотиржамлик ва қаноат неъматидан баҳраманд қилиб қўяди. Қайси бир инсон эришган муваффақиятлари сабабли ҳовлиқишга эмас, шукр қилишга ўтаётган бўлса, бошига тушган мусибат ё омадсизликлар сабабли ортиқча маҳзунликка эмас, савоб умидида сабр қилишга ўтаётган бўлса, дунёнинг ўзидаёқ мусаффо эътиқодининг самарасини кўраётган бўлади.
مَنْ شَاءَ عَيْشًا رَحِيبًا يَسْتَطِيبُ بِهِ فِى دِينِهِ ثُمَّ فِى دُنْيَاهُ اِقْبَالاً
فَلْيَنْظُرَنْ اِلَى مَنْ فَوْقَهُ وَرَعًا وَلْيَنْظُرَنْ اِلَى مَنْ دُونَهُ مَالاً
“Динида хайрли ҳаёт излаган,
Қарасин тақвода ким ундан ўзар.
Дунёда фаровон ҳаёт кўзлаган,
Ўзидан ночорга ташласин назар”[1].
Кейинги мавзу:
Дуо қилиш одоблари баёни.
[1] Мулла Али Қори. Шарҳу айнил илм, II жуз. – Қозон: “Харитонов босмахонаси”, 1908. – Б. 209.
Ер юзига энг яқин бўлган юлдуз — Қуёш барча мавжудотлар, жумладан, инсонлар учун ҳаётий муҳим сайёрадир. Қуёш барча органик молекулалар ҳосил бўлишида иштирок этиб, инсонлар ҳам қуёш нурисиз яшай олмайди.
Қуёш нури триптофан аминокислотасининг серотонин гормонига айланишида ёрдам беради. У бизга қувонч ва ўзимизга ишонч туйғусини беради, кайфиятимизни кўтаради. Серотонин кучли антидепрессант бўлиб, мия, мушаклар ва ички органлар фаолиятини яхшилайди.
Қуёш нури орқали турли касалликларга даво топиш мумкин, жумладан, иммунитети пасайган, уйқусизлик, гормонал касалликлар ва мавсумий аффектив касалликларга чалинган одамлар учун қуёшда тобланиш фойдали бўлади.
Бундан ташқари, қуёш ултрабинафша нурларининг яна бир муҳим хусусияти мавжуд: у тери ҳужайраларида D витамини ишлаб чиқаришда фаол иштирок этади.
D витамини организмга калцийнинг сўрилиши учун зарур элемент ҳисобланади. У остеопороз ривожланишининг олдини олади, суяк тўқималарининг тикланишига ёрдам беради ва болаларда суяклар деформацияси ва ўсиш билан муаммоларнинг олдини олади.
Қуёш нури депрессиядан қутқаради, ундан ҳосил бўладиган D витамини нафас олиш ва гормонал касалликларнинг олдини олади ва кексайганда деменция ва атеросклероз ривожланишидан ҳимоя қилади.
Аммо узоқ муддатга қуёш нурлари остида қолиш танага зарар етказади.
Қуёш нурлари биринчи навбатда тери ва кўзларга таъсир қилади. Хусусан, ёз фаслидаги ўта иссиқ ҳаво шароитида терининг қуёш нурига сезгирлиги ошади ва фотодерматит касаллиги юзага келади.
Ортиқча қуёш нури иммунитетни заифлаштиради ва тери ҳужайраларида мутацияга сабаб бўлади. Бу эса ўз навбатида тери саратони — меланома, ретинобластомага олиб келади.
Қуёш остида узоқ қолиш ҳомиладор аёллар учун хавфлидир. Чунки ортиқча нурланиш ҳомила ривожланиши учун муҳим бўлган B9 витамини, яъни фолий кислотаси миқдорини камайтиради.
Офтоб нурларининг салбий таъсирларидан яна бири, томирларни кенгайтириши ва оёқларда варикоз, юзда эса ингичка томирларнинг ёрилишидан келиб чиқувчи қизил доғлар пайдо бўлишига сабаб бўлишидир.
Қуёш нурлари кейинчалик терининг барвақт қаришини келтириб чикаради. Чунки бу нурлар теридаги тўқималарни бўшаштиради ва у тезда қуришиб-буриша бошлайди.
Ҳар йили қуёшнинг ультрабинафша нурлари таъсиридан тери саратони касалига учраб минглаб инсонлар ҳаётдан кўз юммоқда.
Ёш болалар учун қуёшда юриш янада хавфлидир. Болалик ва ёшлик чоғида кўп қуёшда қорайганларда ёши ўтгандан кейин тери саратони касалига учраш эҳтимоли ортади.
Айниқса, қорайишни “соғлик аломати” деб билувчилар, болалик чоғидаёқ кейинги йилларда тери саратони бўлишига кифоя қиладиган миқдорда қуёшнинг салбий таъсирини олишга улгурган бўладилар. Ёз мавсуми тугаши билан тана ранги очилишига қарамай, ультрабинафша нурлари таъсири кетмайди.
Қуёшнинг зарарлари ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам умматларини 14 аср аввал бундай огоҳлантирганлар: “Офтобда ўтирманг. Офтобда ўтириш киши танасини бузиб, куритади. Яъни, намлигини тортиб олади, терисини бузади. Териси қуриб, кийими ҳам эскиради. У инсон баданидаги яширинган касалликларни юзага чиқаради”.
Бошқа ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “...Албатта, ҳароратнинг шиддати жаҳаннамнинг қайнаб чиққан иссиғидандир”, деганлар.
Шунинг учун, жазирама иссиқ кунларда офтоб остида кўп қолишдан сақланинг ҳамда кўпроқ “Аллоҳумма, ажирний минан-наар” (Аллоҳим, мени дўзахдан сақлагин) деб дуо қилишни унутманг!
Даврон НУРМУҲАММАД
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа 