Сайт тест ҳолатида ишламоқда!
11 Август, 2025   |   17 Сафар, 1447

Тошкент шаҳри
Бомдод
03:59
Қуёш
05:28
Пешин
12:33
Аср
17:24
Шом
19:32
Хуфтон
20:54
Bismillah
11 Август, 2025, 17 Сафар, 1447
Мақолалар

Мазҳабга эргашиш динимиз талаби

13.06.2025   9166   3 min.
Мазҳабга эргашиш динимиз талаби

“Мазҳаб” сўзи арабчада “йўл”, “йўналиш”, шаръий истилоҳда эса “диний масала бўйича муайян мужтаҳид олимнинг фатво чиқариш йўли” маъноларини билдиради.

Машҳур аллома Ибн Ражаб (1335-1393 м.й.): “Кўплаб мазҳаблар орасидан фақат тўрттасининг сақланиб қолгани асрлар давомида инсонларни турли зиддиятлар ва ихтилофлардан ҳимоя этишда асос бўлган”, деб ёзган (“Тўрт мазҳабдан бошқага эргашганга раддия” китоби).

Уламолар мазҳабларга эргашиш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг қуйидаги ҳадисига амал қилишдир, деб таъкидлайдилар: “Агар ихтилофни кўрсангиз, ўзингизга кўпчилик томонини лозим тутинг” (Имом Можа, 3950-ҳадис).

Мазҳаблардаги битта масалага нисбатан турлича ёндашишлик ислом шариатида мусулмонлар учун кенг имкониятлар мавжудлигидан далолат беради. Мазҳабларда у ёки бу масала ислом аҳкомлари, муайян жамият, халқ ёки миллатнинг урф-одатлари, қадриятлари ҳамда ижтимоий муносабатларнинг мазмунини ҳам ҳисобга олган ҳолда, энг маъқул шаклда ҳал қилинган.

Ислом уламолари шаръий ҳукмни ва унинг далилини билмайдиган мусулмон одам (муқаллид)мужтаҳид олимга тақлид қилиши зарурлигини таъкидлайдилар. Бунга Қуръондаги ушбу оятни далил сифатида келтириш мумкин: “Агар билмасангиз зикр аҳлларидан сўранг” (Наҳл сураси, 43-оят).

Мазҳабларда Қуръон, суннат, ижмо ва қиёсдан далил сифатида фойдаланишнинг ўзига хос қоидалари, усул ва тамойилларига асосланган муайян тизим мавжуд. Масалалар тизимли равишда ҳал бўлган. Мазҳабсизларда эса ҳеч қандай ижтиҳод усул ва қоидалари йўқ бўлиб, “Қуръон ва Суннатга мурожаат қиламиз” қабилидаги далилсиз даъво билан ҳукмлар берилмоқда. Мақсадига, раъйига ва нафсига тўғри келган далилларни олиб, қолганларини ташлаш эса ёмон оқибатларни келтириб чиқармоқда.

Бемазҳаблар омма мусулмонлар ичида кўплаб нотўғри талқин қилинган ақидавий ва фиқҳий масалаларни тарқатмоқдалар. Ваҳоланки, бу масалалар Аҳли сунна олимлари томонидан аллақачон ҳал қилинган.

Мазҳабсизлар тарафдорларининг айрим иддаоларидан уларнинг даъволари асоссиз эканига ишонч ҳосил қилиш мумкин:

– бемазҳаблар “Қуръон битта ва Пайғамбар битта бўлса, тўрт мазҳаб орасида фиқҳий ихтилофлар бор, ҳақ битта эмасми?” дейдилар.

Мазҳаблар бир манба – Қуръон ва суннатга асосланади. Мазҳабларнинг бирига эргашган киши Қуръон ва суннатга эргашган бўлади.

– Мазҳабсизлик тарафдорлари “Имом Бухорий бемазҳаб бўлган”, деб далил қилади. Ваҳоланки, Имом Бухорий яшаган даврда у кишига ўхшаш илми ижтиҳод даражасига етган, ўзи ижтиҳод қилганлар кўп бўлган. Ҳамма уламолар илми мужтаҳидликка етган одам, ўзи ижтиҳод қилади, деганлар. Ҳозир эса ўша даврдаги каби мужтаҳидлар йўқ эканини ҳисобга олмайдилар.

Аксинча, Қуръон ва суннатдан ҳар ким ўзбошимча янги ҳукм чиқариш, фитна қўзғаш каби исломда қатъиян ман қилинган хатти-ҳаракатларга сабаб бўлмоқда. Шу нуқтаи назардан, марҳум Шайх Муҳаммад Саид Рамазон Бутий қайд этганидек: “Мазҳабсизлик ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”.

Минг афсуслар бўлсинки, мана шундай етук олимлар бир мазҳабни маҳкам ушлаб, тўғрилигини эътироф қилиб турган бир пайтда баъзи юртдошларимиз ҳали дастлабки илмий кўникмаларни ҳосил қилмаган бўлсаларда: “Мен Қуръон ва ҳадисдан ўзим ҳукм оламан” деб, даъво қилиб, турли ихтилофларни келтириб чиқармоқдалар. Баъзида ўзлари адашгани етмагандек, ўзгаларни ҳам йўлдан урмоқдалар.

Аллоҳ таоло ҳаммамизни Ўз ҳидоятида собит қилсин.

Ғуломов ФАТҲУЛЛОҲ,

Ал-Ҳудайбия жомеъ масжиди имом ноиби

МАҚОЛА
Бошқа мақолалар
Мақолалар

​313 та ҳаётий зийнат қоида (2-қисм)

11.08.2025   1810   6 min.
​313 та ҳаётий зийнат қоида (2-қисм)

313 та ҳаётий ЗИЙНАТ қоидалари

ни

УЛУҒ  УСТОЗ  УЛАМОЛАРИМИЗ  баён  қилиб  берганлар:

             (2-қисм)

101)  Сахийлик – бойнинг зийнати.

102)  Очиққўллик – сахийнинг зийнати.

103)  Кўп йиғи – хавф ва қўрқишнинг зийнати.

104)  Улуғворлик – пошшолар зийнати.

105)  Миннатни тарк қилиш – эҳсоннинг зийнати.

106)  Ҳалоллик – ишнинг зийнати.

107)  Хушуъ – намознинг зийнати.

108)  Дўппи – ўзбекнинг зийнати.

109)  Бунёдкорлик – меҳнатнинг зийнати.

110)  Савод – билимнинг зийнати.

111)  Илм – инсониятнинг зийнати.

112)  Сабр – бало-офатнинг зийнати.

113)  Донолик – тажрибанинг зийнати.

114)  Мулоҳазалилик – фикрнинг зийнати.

115)  Сўзда туриш – эркакнинг зийнати.

116)  Вақтга риоя – масъулиятнинг зийнати.

117)  Қалб мусаффолиги – яхши инсоннинг зийнати.

118)  Тинчлик – юртнинг зийнати.

119)  Бирдамлик – миллатнинг зийнати.

120)  Ҳур фикр – эркинликнинг зийнати.

121)  Тоат-ибодат – руҳнинг зийнати.

122)  Адолат – давлатнинг зийнати.

123)  Ибрат – ўтганлар ҳаётининг зийнати.

124)  Хотира – инсон қадрининг зийнати.

125)  Қалб юмшоқлиги – раҳм-шафқатнинг зийнати.

126)  Яхши сўз – забоннинг зийнати.

127)  Бардош – синовларнинг зийнати.

128)  Қувонч – юракнинг зийнати.

129)  Қаноат – ҳаётнинг зийнати.

130)  Ҳушёрлик – онгнинг зийнати.

131)  Қалб тозалиги – имоннинг зийнати.

132)  Яхши ният – амалнинг зийнати.

133)  Ҳаётбахш сўз – дилнинг зийнати.

134)  Қаноатлилик – қўшнининг зийнати.

135)  Йўлбошчилик – жамоанинг зийнати.

136)  Тинч уйқу – хотиржамликнинг зийнати.

137)  Яхши уйқу – соғломликнинг зийнати.

138)  Ҳалол меҳнат – деҳқоннинг зийнати.

139)  Ташаккур – инсонийликнинг зийнати.

140)  Сўзда тозалик – тилнинг зийнати.

141)  Тарбия – келажакнинг зийнати.

142)  Ибратли ҳаёт – авлоднинг зийнати.

143)  Меҳр-муҳаббат – турмушнинг зийнати.

144)  Ҳурфикрлилик – замонавийликнинг зийнати.

145)  Тўғрилик – ҳукмнинг зийнати.

146)  Салоҳият – ёшларнинг зийнати.

147)  Қувват – жасурнинг зийнати.

148)  Ҳарф таниш – болаликнинг зийнати.

149)  Диққат – ўқишнинг зийнати.

150)  Улуғ орзу – қалбнинг зийнати.

151)  Бардошлик – дарвешнинг зийнати.

152)  Қайтмаслик – отанинг зийнати.

153)  Вафодорлик – хотиннинг зийнати.

154)  Қаноатлилик – кўнгилнинг зийнати.

155)  Ишонч – оилавий муносабатларнинг зийнати.

156)  Ҳамкорлик – жамиятнинг зийнати.

157)  Ижодийлик – ёшларнинг зийнати.

158)  Тиниқлик – кексаларнинг зийнати.

159)  Тиниқ фикр – кексанинг зийнати.  

160)  Тарбия – ота-онанинг зийнати.

161)  Тузук фикр – ёшнинг зийнати.

162)  Ҳақиқатни айтиш – олимнинг зийнати.

163)  Ботиний поклик – зоҳиднинг зийнати.

164)  Иложсизликка чора – моҳир устанинг зийнати.

165)  Чин дилдан ишлаш – яхши ишчининг зийнати.

166)  Ҳурмат – барча инсоний алоқаларнинг зийнати.

167)  Тузук йўл – саёҳатнинг зийнати.

168)  Тартиб – пошшонинг зийнати.

169)  Тезкорлик – савоб излагувчининг зийнати.

170)  Мевадорлик – дарахтнинг зийнати.

171)  Қанот – қушнинг зийнати.

172)  Қаноатли меҳнат – ишбилармоннинг зийнати.

173)  Қаҳрдорлик – ёвузнинг зийнати.

174)  Умумийлик – инсониятнинг зийнати.

175)  Гўзал сўз – сўзлашувнинг зийнати.

176)  Устоз – илм йўлининг зийнати.

177)  Савол – билим олишнинг зийнати.

178)  Хотира – миллатнинг зийнати.

179)  Виждон – инсон қалбининг зийнати.

180)  Юздаги нур – тақвонинг зийнати.

181)  Сувдаги тозалик – ҳаётнинг зийнати.

182)  Яхши ният – ҳар бир ишнинг зийнати.

183)  Яхши дўст – танловнинг зийнати.

184)  Саҳар – ибодат вақтининг зийнати.

185)  Илк қадам – болаликнинг зийнати.

186)  Яхши зеҳн – ақлнинг зийнати.

187)  Сузувчи булут – осмоннинг зийнати.

188)  Бедорлик – ватан посбонининг зийнати.

189)  Ватан – миллатнинг зийнати.

190)  Қалб нури – имоннинг зийнати.

191)  Савоб – ҳар бир яхши ишнинг зийнати.

192)  Севги – қалб мувозанатининг зийнати.

193)  Тилак – дуонинг зийнати.

194)  Ўзаро тушуниш – оилавий бахтнинг зийнати.

195)  Бахт – шукрнинг зийнати.

196)  Ёрдам бериш – инсонийликнинг зийнати.

197)  Ибратли сўз – устозликнинг зийнати.

198)  Ҳушёр кўз – кузатувчанликнинг зийнати.

199)  Бошқаларни тинглаш – ҳурматнинг зийнати.

 200) Қариялар дуоси – авлоднинг зийнати.

             (Давоми бор...)

Иброҳимжон домла Иномов