10 Июл, 2025, 15 Муҳаррам, 1447
10 Июл, 2025, 15 Муҳаррам, 1447
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.
Шайх Муҳаммад Нажиб Сирожиддин раҳимаҳуллоҳни Аллоҳ таоло кўзи ва қулоғида яъни, кўриш ва эшитишда икром қилган. Ҳатто умрининг охиригача бу аъзолари унга буткул хизматда бўлган. Юз йилга яқин умр кўрган бўлсалар, бирон марта кўзойнак тақишга ёки эшитишда муаммо бўлиб, бирон қўшимча мосламаларга эҳтиёж сезмаганлар. Балки бемалол қийинчиликсиз ўқиб, ёзар эдилар.
Дарс беришни эса 94 ёшга етгунларига қадар ҳам тўхтатмаганлар. Бу ҳам қачонки тиззаларининг қуввати кетиб, ўта заифлашиб қолгандан кейин тўхтаган. Шунингдек, Аллоҳ икром этган неъматларидан ҳифз, хотира қуввати, Китоб ва набавий Суннатнинг насслари (матнлари)да зобт сифатини («Зобт» сўзи луғатда бир нарсани маҳкам ушлаб қолишни ифода этади. Уламолар истилоҳида эса, «Ровий ўзи ривоят қилган ҳадисни ғоят маҳкам ушлаши лозим» деганидир. Бу эса, икки йўл билан ҳосил бўлади.
Биринчиси – хоҳлаган вақтда ҳадисни аниқ ва равшан, бир хилда айтиб бера олиши керак.
Иккинчиси – ҳадисни турли камчиликлардан сақлаган бўлиши керак) ато этган эди. Қуръони Карим ва ҳадислардан ҳифз қилган, дарсларини силсила тарзида давомий юритган, асло тўхтатмаган эди. Ҳадисларни ровийларнинг баёни, тахрижлари билан келтирар, набавий ҳадис китобларини ўрганишга катта эътибор, иҳтимом кўрсатган эди. Ҳадис дарсларини тақрир этишда кенг баён этганидан, уларни далил ҳужжат сифатида келтириш мақомига олиб чиқарди.
Аллоҳ таоло у зотга яна ато этган, икром қилган неъматларидан:
У зотга Аллоҳ рост, содиқ фаросат насиб этганди. Бирон сўровчи илмий масалалар ёки ирфоний саволлар ила юзланадиган бўлса, у зот сўраётган кишидаги мақсадни англаб олар, агар савол сўраётган сидқи ният билан мурожаат қилаётган бўлса унга жавоб бериб, мукаммал фойдалантирар эди. Ундан бошқача бўлса, уни рад қилар, ёлғон ёки макр қилаётганини билиб танбеҳ берар эди. У зот раҳимаҳуллоҳ, кучли фаросатлари боис кишига қараб уни билиб олардилар.
Аллоҳ таоло у зотга яна ато этган, икром қилган неъматларидан:
Аллоҳ у зотга дарс беришда, Китоб ва суннатда далилларни баён этган ҳолда илмий силсилавий баҳс ва изланишларда кифоя қиларли тафсилотлар ва қамровли изоҳлар жиҳатидан қувват ато этганди.
У зот раҳимаҳуллоҳ дарслари қанчалик узоқ давом этсада чарчоқ ва малолланишни билмасдилар.
У зотнинг ўзлари буни шундай изоҳлаган эдилар: «Мен илмий савол-масалаларни тақрир этиш, ўрганишдан, диний дарсларни ўргатишдан асло чарчамайман».
У зотнинг дарслари бир соату йигирма беш дақиқа давом этарди. Аҳёнда бир ярим соатдан иборат бўларди. Умавий Кабир жомеасидаги дарслари бўлса ёз кунлари икки ярим соатдан иборат бўларди. Баҳсларининг мавзуси Аллоҳ таолонинг муҳаббати, Унинг сифатлари, унга муҳаббат қўйган муҳибларнинг аҳволлари ва одоблари ҳақида бўларди.
Эслатма: Шайх Муҳаммад Нажиб роҳимаҳуллоҳ Шомлик уламолардан бўлиб, аллома Муҳаммад Аввома ҳазратларининг устозлари шайх Абдуллоҳ Сирожиддин ҳазратларининг оталаридир.
Манба: arabic.uz
Бу мавзуда салафларимиздан келган бир қанча таъсирли ривоятлар бор. Қуйида уларнинг айримларини келтираман:
1. Шақиқ Балхий раҳимаҳуллоҳ айтади:
"Мен хушуъни Исроил ибн Юнусдан ўргандим. Биз унинг атрофида эдик, у ўнг томонида ким бор, чап томонида ким борлигини билмасди — охират ҳақида тафаккур қиларди".
2. Юсуф ибн Асбат раҳимаҳуллоҳ айтади:
"Суфён ибн Уяйна раҳимаҳуллоҳ менга хуфтон намозидан сўнг: "Таҳорат идишини (обдаста) бергин", деди. Унга бердим. У ўнг қўли билан олиб, чап қўлини ўнг қўлининг устига қўйди ва тафаккурга чўмди. Мен ухлаб қолдим, сўнг саҳарда турдим — қарасам, идиш ҳали ҳам қўлида. "Тонг отди", дедим. У эса бундай деди: "Сен идишни берган пайтингдан буён шу ҳолда охират ҳақида тафаккур қилдим".
3. Абдуллоҳ ибн Муборак раҳимаҳуллоҳдан ривоят:
У Суҳайл ибн Адийни сукунатда, тафаккурда кўриб:
"Қайси нуқтага етдинг?" деб сўради.
У: "Сирот кўпригидаман", деб жавоб берди.
4. Муҳаммад ибн Васеъ раҳимаҳуллоҳдан ривоят:
Басралик бир киши Абу Зарр вафотидан кейин унинг хотини Умму Заррга бориб, унинг ибодатини сўради. У бундай деди: "Абу Зарр кун бўйи уйнинг бир четида тафаккур қилиб ўтирарди".
5. Умму Дардо (Абу Дардонинг хотини) айтади:
"Абу Дардо розияллоҳу анҳунинг энг афзал ибодати — тафаккур ва ибрат олиш эди".
6. Сиррий Сақатий раҳимаҳуллоҳ айтади:
"Ҳар куни бурнимга қарайман — юзим қорайганми, деб. Таниш жойда ўлишни ёқтирмайман — ер мени қабул қилмай қўйса, шарманда бўлишдан қўрқаман".
7. Абу Шурайҳ раҳимаҳуллоҳ ҳақида:
Бир куни у юриб кетаётган эди, тўхтаб, кўйлагини бошига ташлаб, йиғлашга тушди.
Уни кўриб: "Нима учун йиғлаяпсан?" деб сўрашди.
У бундай жавоб берди: "Ўтган умримни, кам амалимни, яқинлашган ажалимни тафаккур қилдим".
8. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бир куни йиғлади. Сабабини сўрашди. У бундай деди: "Дунё ва унинг шаҳватлари ҳақида ўйладим. Улар тугамай туриб, аччиқ алам билан алмашади. Агар бунинг ўзида ибрат бўлмаса ҳам, ақлли киши учун унда панд насиҳат бор. Энди ўз ҳолингизга қаранг, аҳли оилангиз, яхши кўрган кишиларингиз билан бугун жам бўлиб турибсиз, эртагачи? Эртага эса, албатта улардан ажралиш бор".
9. Довуд Тоий раҳимаҳуллоҳнинг ҳолати:
У тўлин ой кечаси уйнинг томига чиқди. Осмонга қараб Осмон ва ернинг яратилиши ҳақида тафаккурга чўмди ва йиғлай бошлади. Шунчалик қаттиқ таъсирландики, томдан қўшнисининг ҳовлисига йиқилиб тушганини сезмай қолди. Қўшни уни ўғри деб ўйлаб, қиличига ёпишди. Аммо келиб қараса — Довуд экан. "Қандай қилиб томдан тушиб кетдинг?" - деб сўради. Довуд: "Қандай йиқилганимни сезганим йўқ", деб жавоб берди.
10. Суфён Саврий раҳимаҳуллоҳ ҳақида:
У дўстлари билан ўтирган эди, чироқ ўчиб қолди. Ҳамма ёқни зулмат қоплади. Кейин чироқни ёқишди. Қарасалар, Суфённинг кўзларидан оқаётган ёши юзи ювяпти. Ундан: "Сенга нима бўлди, нега йиғлаяпсан?" деб сўрашди.
У: "Шу онда қабр зулматини эсладим…", деб жавоб берди.
Хулоса:
Салафи солиҳлар ҳар бир ҳолатда тафаккур қилганлар — таом еганда, юрганда, ётганда, ҳатто сув идишини ушлаб турган пайтда ҳам охиратни эслаб йиғлардилар. Улар учун тафаккур — ибодатнинг қалби эди.
Ҳомиджон қори ИШМАТБЕКОВ
Иймон 
Намоз 
Рўза 
Закот 
Ҳаж 
Қуръон 
Ислом сабоқлари 
Aлоқа