“Ixlos” lug'atda “tozalash” degan ma'noni anglatadi. Uning shar'iĭ istilohi borasida turli ta'riflar aĭtilgan. Eng chiroĭli ta'rifni Munoviĭ rahmatullohi alaĭh aĭtgan: “Ixlos qalb sofligini kirlantirgan amallardan xalos bŭlishdir. Kir qiluvchi har har qandaĭ amaldan xalos bŭlgan sof amalni xolis bajarilgan deĭiladi”.
Ixlos mŭmin inson hayëtida juda katta ahamiyat kasb etadigan fazilat hisoblanadi. Zero, ulug' zotlardan biri: “Amal ikki narsa bilan qabul bŭladi: xolis va solih bŭlsa”, degan.
Holis ixlos solih shariatda mavjud bŭlgan amal demakdir. Ixlos Alloh taolo tomonidan bandaga beriladigan ulkan mukofot va ne'matdir. Alloh taolo Zumar surasining ilk oyatlarida bundaĭ marhamat qiladi: “Bas, Allohga Unga dinni xolis qilgan holingda ibodat et. Ogoh bo'lingkim, xolis din Allohnikidir”.
Alloh taolo hadisi qudsiĭlardan birida: “Ixlos Mening sirlarimdan bir sirdir. O'z bandalarimdan kimni yaxshi ko'rgan bo'lsam, o'shaning qalbiga ixlosni joylaganman. Unga farishta tanish bo'lib, yoza olmaydi ham, shayton tanish bo'lib, buza olmaydi ham” degan.
Ma'ruf Karxiĭ rahmatullohi alaĭh nafsini koĭib: “Eĭ nafs! Holis bŭl, xalos bŭlasan”, der edi.
Bir solih inson ŭz birodariga bundaĭ deb ëzgan ekan: “Amalingda niyatingni xolis qil, shunda senga oz amal ham kifoya qiladi”.
O'tgan ulug'lar: “Kim ŭz ixlosida ixlosni kŭrsa, ixlosi ixlosga muhtoj bŭladi”, derdilar.
Ixlos haqida gap ketar ekan, haj ziyërati ham ushbu fazilat bilan chambarchas bog'liqdir. Alloh taolo bu haqda bundaĭ marhamat qiladi: “Haj va umrani Alloh uchun tugal ado eting (Baqara surasi, 196-oyat).
“...tugal ado eting”. Bir ishni tugal qilish uni barcha shartlari bilan buzuvchi va nuqsonga uchratuvchi narsalardan saqlashdir. Ya'ni, hajni farz, vojib, sunnat, mustahab va odoblariga amal qilgan holda harom, makruh va beadabliklardan xoli qilib bajaring, deganidir.
Mazkur oyatga kŭra, ulamolarimiz haj ëki umra amalini qilishga kirishgan kishiga ushbu harakatni oxiriga etkazib, tŭliq bajarishi vojib ekaniga ijmo qilganlar.
“...Alloh uchun...” oyati “Tafsiri Nasafiĭ”da quĭidagicha sharhlangan: “Haj va umraning shart va farzlarini tŭliq bajargan holda, kechiktirmaĭ, kamchiliksiz Alloh taoloning roziligi uchun bajaringlar”.
Hajni ixlos bilan bajarish lozimligi haqida hadislar bor. Abu Huraĭra roziĭallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alaĭhi vasallam: “Kim Alloh uchun haj qilsa, fahsh so'z aytmasa va fisqu fasod qilmasa, onasidan tug'ilg andek gunohlardan pok bo'lgan holda qaytadi”, dedilar» (Imom Buxoriy rivoyati).
Muhaddislar bu hadis ixlosga targ'ib bŭlib, haj ëki umrani qasd qilgan kishi, avvalo, niyatini gŭzal, xolis Alloh uchun qilishi kerak bŭladi, deĭdilar.
Amalni xolis qilgandan keĭin ibodatning savobini ketkazib qŭyadigan ishlardan saqlanishi lozim. Amallarini riyë, sum'a va ujbdan ehtiyët qilishi kerak. Bu illatlar shaĭtonning eng kuchli qurollari bŭlib, misqollab ĭig'ilgan barcha savoblarni bir lahzada ĭŭqqa chiqarib yuboradi.
Alloma Muhammad Ali Tahonaviĭ rahmatullohi alaĭh ŭzining istilohlar haqida ëzgan mashhur asarida riyëni quĭidagicha ta'riflaĭdi: “Riyë yaxshilikni boshqalar kŭrsin uchun qilishdir. Unda xolis niyat va ixlos bŭlmaĭdi”.
Darhaqiqat, har bir ishimizda ixlos bŭlishi kerak. Usiz ish bitmaĭdi. Ixlos qilsak, maqsadlar hosil bŭladi. Ixlos sabab Alloh taolo ëmonliklardan xalos etadi. Zero, ulug' zotlar: “Ixlos – xalos” deb bejizga aĭtmaganlar.
“Va amallaringizni botil qilmangiz”(Muhammad surasi, 33-oyat). Yusuf ibn Husaĭn rahmatullohi alaĭh aĭtadi: “Inson zoti uchun dunëda ixlosdan kŭra qiĭinroq ish ĭŭqdir. Riyëni qalbimdan tag-tugi bilan qŭporib tashlashga harchand harakat qilmaĭin, u har safar yangi-yangi kŭrinishda ŭsib chiqayëtganga ŭxshardi”.
Davomi bor...
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy
Nuriddin domla Holiqnazarov hazratlarining
"Haj buyuk ibodatdir" nomli kitoblaridan olindi.
"AlQuran.uz" portali rahbari, O‘zbekiston musulmonlari idorasi "Qur’on va tajvidni o‘rgatish" bo‘limi boshlig‘i Ustoz Shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdumning singlisi, "AlQuran.uz" portali xodimi Abdulloh qori Fayzulloh Maxdumning opasi, shuningdek, "AlQuran.uz" ilmiy xodimi Abdusamad qorining zavjalari vafoti munosabati bilan marhumaning yaqinlariga ta’ziya bildiramiz.
Marhuma al-Azhar universiteti talabasi bo‘lib, Osim qiroatining Hafs va Shu’ba rivoyatlari hamda "al-Muqaddima al-jazariyya", "Tuhfatul-atfol" va "al-Arba’iyn an-nabaviyya" kabi ko‘plab asarlar bo‘yicha ijoza sohibasi sifatida 20 yildan beri Qur’onga xizmat qilib kelayotgan edi. Xususan, Qur’on ta’limi yo‘lida samarali mehnat qilib, ko‘plab shogirdlarni yetishtirdi.
Shuningdek, "AlQuran" mobil ilovasidagi "Al-Fatiha online" dasturining uztozalaridan bo‘lib, ko‘plab ayollarning qiroatini to‘g‘rilashga o‘z hissasini qo‘shganini alohida e’tirof etish lozim.
Turmush o‘rtog‘i Abdusamad qori bilan birga uch nafar qiz farzandni tarbiyalab, barchalarini hofizi Qur’on qilib yetishtirdi.
Uzoq vaqt og‘ir dard bilan kurashganiga qaramay, Qur’on xizmatida bardavom bo‘ldi. Bemorlik mashaqqatlariga sabr qilib, Allohdan savob umidida ilm tarqatishdan to‘xtamadi. Shubhasiz, bu go‘zal xotima, ya’ni shahidlikning bir belgisi. Zero, hadisi sharifda bunday deyilgan: "Kim bemor holatda vafot etsa, shahid holda vafot etadi, qabr fitnasidan saqlanadi va ertayu kech jannatdan rizqi kelib turadi" (Ibn Moja rahimhulloh rivoyati).
"Muslim.uz" portali marhumaning akasi Ustoz Shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdum va ukasi Abdulloh qori Fayzulloh Maxdumga, shuningdek, turmush o‘rtog‘i Abdusamad qori va barcha oila a’zolariga hamdardlik bildiradi.
Alloh taolo marhumaning Qur’on yo‘lida qilgan xizmatlarini qabul aylab, Barzax hayotida va oxiratda Qur’oni karim shafoati bilan mukofotlasin! Qur’on bilan jannatdagi darajalarini yuksak qilsin! Bemorlikda chekkan mashaqqatlari jannatdagi martabasining baland bo‘lishiga sababchi bo‘lsin!
Janoza marosimi ertaga seshanba 22 iyul kuni asr namozida, soat 17:45 da Ustoz Shayx Alijon qorining Jizzax viloyati G‘allaorol tumani Boylarovul qishlog‘idagi xonadonida bo‘lib o‘tadi.
Alloh taolo musibat ahliga sabri jamil ato qilsin! Qazo va qadarga rozi bo‘lishlarida Allohning o‘zi madadkor bo‘lsin!
Marhumaga quyidagi hadisda zikr qilingan ulug‘ darajalarni tilaymiz: "Qur’on sohibiga o‘qi va ko‘taril va dunyoda tartil qilganing kabi tartil qil. Albatta, sening manziling oxirgi o‘qigan oyatingdadir", deyiladi" (Abu Dovud, Termiziy va Nasoiy rahimahulloh rivoyati).